یکی از مهم ترین انواع قراردادهای کار ، قراردادهای کار موقت می باشد که با توجه به سهولت انعقاد آن ،امروزه در بسیاری از موارد ، مورد استفاده کارفرمایان قرار می گیرد و برای انعقاد قراردادهای کار باکارگران ، مدت قرارداد کار را به صورت موقت یا غیر دائم درج می نمایند که این مسئله سبب آسیب پذیر بیش از پیش قشر مهمی از نیروی کار در جامعه ، یعنی کارگران مشمول قانون کار خواهد شد .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این مطالب بپردازیم که مفهوم قرارداد های کار برای مدت معین یا قراردادهای موقت چیست و به چه قراردادهایی قراردادهای کار موقت یا مدت معین می گویند و پس از آن ، به مهم ترین اشکالات ناشی از قراردادهای کار موقت یعنی عدم امنیت شغلی کارگران خواهیم پرداخت .

آیا اخراج با قرارداد موقت یا مدت معین امکان پذیر است؟

قرارداد کار موقت چیست؟

مفهوم قراردادهای کار غیر موقت در مقاله ای جداگانه مورد بررسی قرار گرفت که بر اساس آن ، درصورتی که مدتی در قرارداد کار از سوی کارفرما ذکر نشود ، می توان آن را نوعی قرارداد کاری غیر موقت یا برای مدت نامحدود تلقی نمود . نقطه مقابل این نوع قراردادها ، قراردادهای کاری موقت می باشد .

قرارداد کار موقت یا قرارداد برای مدت معین ، قراردادی است که برای مدت محدود و یا انجام کار مشخص بین طرفین رابطه کار منعقد می گردد .

هر چند که نامحدود بودن مدت قرارداد کار و دائمی بودن آن سبب اطمینان کارگران از قرارداد کار می شودو امنیت شغلی آنان را تضمین می کند ، نوع و کیفیت برخی از مشاغل همچون کار فصلی کوتاه مدت به عنوان مثال در امور کشاورزی که برای کاشت یا برداشت محصولات کشاورزی صورت می گیرد ، کارآموزی کارگران برای مدت معین و محدود و یا جایگزینی کارگر غایب به دلیل مرخصی بودن یا بیمار بودن وی ،سبب می شود که در پاره ای از موارد ، قراردادهای کار موقت مبنا قرار گیرد و به ناچار کارگر و کارفرما به دلیل نوع رابطه کار ، این نوع قرارداد را انتخاب نمایند .

با این وجود ، به دلیل اشکالات ناشی از فراگیر بودن قراردادهای کار موقت ، بایستی انعقاد قرارداد کار برای مدت معین و یا موقت باید تنها در موارد ذکر شده و به صورت استثنائی بر اصل صورت گیرد تا حقوق کارگران رعایت شود . علاوه بر این ، در شرایطی موضوع قرارداد کار به نحوی می باشد که با انجام شدن وبه اتمام رسیدن کار ، قرارداد کاری نیز خاتمه پیدا می کند و به پایان می رسد که به این نوع قراردادها ،طبق قانون کار ، قراردادهای کار معین نیز گفته می شود .

اشکالات قراردادهای کار موقت

یکی از عمده اشکالاتی که در خصوص این نوع از قراردادهای کاری مطرح است ، آن است که امنیت شغلی کارگران را مخدوش می نماید ؛ به همین دلیل ، هر چند که بر اساس قانون کار ، قراردادهای کار موقت صحیح و معتبر تلقی می شوند ، بایستی سازوکارهای حمایتی ویژه ای در خصوص این نوع ازقراردادها تنظیم شوند تا حقوق کارگران با مخاطرات ناشی از عدم امنیت شغلی مواجه نگردد  .

با این توضیح که بر اساس قانون کار ، کارفرمایان با محدودیت در رابطه با اخراج کارگران خود مواجه می باشند ؛ به این صورت که طبق قانون کار ، تنها در شرایطی می توان کارگر را اخراج کرد که بتوان قصور وتقصیر وی در انجام وظایف محوله یا عدم رعایت آیین نامه های کارگاه توسط کارگر محرز شده باشد .

همچنین ، لزوم موافقت شورای اسلامی کار با اخراج کارگر الزامی است و همچنین ، کارگر امکان اعتراض به حکم اخراج خود را در هیات های تشخیص و حل اختلاف کار خواهد داشت .

همین تشریفات پیچیده و دشوار برای اخراج کارگر سبب می شود که کارفرمایان قراردادهای کار موقت برای مدت مشخص و معین با کارگران منعقد نمایند تا در صورت لزوم ، مدت قرارداد کار به پایان رسیده و با عدم تمدید قرارداد کاری ، به کار کارگر خاتمه داده شود و این موضوع یکی از عمده اشکالات وایراداتی است که قرارداد های کار مدت معین یا موقت ، برای کارگران ایجاد می کنند ؛ چرا که امنیت شغلی کارگران مورد خدشه قرار می گیرد .

تمدید قرارداد کار به چه صورت می باشد؟

گاهی پس از خاتمه یافتن قرارداد کار،کارفرما اقدام به انعقاد قرارداد جدید با کارگر می نماید و قرارداد جدیدی منعقد می نماید که ممکن است دارای شرایط قرارداد سابق و یا شروط دیگری باشد اما به هر حال ،چنین قراردادی قرارداد جدید محسوب می گردد. اما گاهی چنین است که پس از پایان مدت قرارداد بین کارگر وکارفرما، قرارداد جدیدی منعقد نمی گردد،اما کارگر همچنان به کار خود ادامه می دهد .در این بین کارفرما نیز اعتراضی به این امر نمی نماید.چنین موضوعی باعنوان تمدید خودکار قرارداد کار شناخته می شود.

به عبارت دیگر چنانچه قرارداد نخست مهلتش تمام شده باشد و کارگر همچنان به کار خود مشغول باشد،تمدید قرارداد کار،خود به خود اتفاق می افتد. و مدت چنین قراردادی، همان مهلت قرارداد نخست می باشد.
به قراردادی که به صورت خودکار تمدید می گردد، تمدید قرارداد ضمنی کار گفته می شود که مهلت آن همان مهلت قرارداد نخست و با همان شرایط قرارداد نخست می باشد. البته ممکن است برای بار دیگر باز هم چنین قراردادی تمدید گردد. یعنی مدت قرارداد ضمنی هم به اتمام برسد و کارگر همچنان به کار خود مشغول باشد. در چنین فرضی چنانچه کارفرما هیچ اعتراضی نداشته باشد، قرارداد کار موقت به قرارداد کار دائم تبدیل می شود.

تمدید قرارداد کار

قرارداد کار در چه مواقعی به صورت خودکار تمدید نمی گردد؟

گاهی قرارداد کاری برای مدت معین بسته می شود.پس از اتمام مدت معین، قرارداد کارگر تمدید می گردد. اما بدین صورت که در سالهای متمادی هربار قرارداد جدیدی با کارگر برای مدت معینی منعقد می گردد،بدون اینکه قرارداد به طور ضمنی تمدید شده باشد. در این مواقع اگر بعد از یکی از دوره های کاری باکارگر تسویه حساب صورت گیرد، این تمدید قراردادکار با کارگر،از مصادیق تمدید ضمنی قرارداد کارنیست.دراین مواقع جهت ادامه حضور کارگر نیازمند قرارداد جدید است،چرا که تمدید ضمنی در این مواقع رخ نمی دهد.چراکه هر بار قراراد جدید منعقد شده است.

تبدیل قرارداد کار

در برخی از مواقع ،قرارداد کار به صورت ارادی یا قهری تغییر شکل می یابد. یعنی از قرارداد کار موقت به دائم یا از قرارداد کار دائم به موقت تغییر می کند.

تبدیل قرارداد کار موقت به دائم

قرارداد کار موقت ، قراردادی است که معمولا برای اموری که جنبه دائمی ندارند مورد استفاده قرار می گیرد، هر چند چنین موردی دقیقا در قانون بیان نشده است، از این رو کارفرمایان برای اموری که جنبه دائمی نیزدارند، گاها قرارداد موقت با کارگران منعقد می نمایند. بدیهی است که در قراردادهای موقت هم باید همه جزئیات مشخص و قید شود از جمله شروع و پایان همکاری، میزان حقوق و مزایا و انجام امرمورد نظر که برای آن قرارداد منعقد شده است و….

البته لازم به ذکر است که ….

در مورد کارگرانی که چند سال متوالی قرارداد کاری آن ها تمدید می گردد، قرارداد به دائمی تبدیل نمی شود چرا که این کارگران هر سال قرارداد را تمدید کرده اند و هرسال قرارداد کار موقت تمدید شده است.به عبارت دیگر،جهت اینکه قرارداد کار موقت به دائم تبدیل گردد باید قرارداد کار موقت جدیدی منعقد نگردد.

تبدیل قرارداد کار دائم به موقت

قانون گذار در تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار در تعریف قرارداد دائمی چنین بیان نموده است :

“در کارهایی که طبیعت آن ها جنبه مستمر دارد در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود قرارداد دائمی تلقی می شود.”

با توجه به تعریف قرارداد کار دائم می توان قرارداد کار موقت را هم اینگونه تعریف نمود:

قراردادی که مدت و زمان در آن قید شده باشد را قرارداد موقت می گویند .قرارداد موقت ،پس از اتمام دوره قرارداد، به پایان می رسد. اما این شرط در مورد قراردادهای دائم وجودندارد مگر اینکه در قراردادهای دائم خود کارگر بنا به دلایلی بخواهد از کار استعفاء دهد، از کارافتادگی کلی داشته باشد یا اینکه بازنشسته شود،فوت نماید و دلایل دیگر که در ماده ۲۱ قانون کار هم بیان شده است که البته موارد بیان شده در ماده ۲۱ مواردی است که قرارداد کار خاتمه پیدا می نماید و امکان ورود مجدد به کار فراهم نیست .همچون از کارافتادگی کارگر.

تبدیل قرارداد کار موقت به دائم

در نظر داشته باشید که …

گاهی کارگری که قرارداد دائم دارد به دلیل استعفا یا بازنشتگی حقوق و مزایای خود را دریافت می نماید و از کار خارج می گردد ،در این صورت هیچ حق و حقوقی هم از کارگر پایمال نشده است اما بنا به دلایلی مثل تجربه وتوانایی و … از کارگر مجدد برای همان کار سابق دعوت به همکاری به عمل می آید اما این بار با وی قرارداد کار موقت منعقد می گردد و قرارداد دوم در چنین مواقعی هیچ ارتباطی با قرارداد نخست ندارد چرا که کارگر در مورد کار اول که دائمی بوده است به طور کامل و جامع حق و حقوق خود را دریافت نموده است .و قرارداد دوم قرارداد جدیدی است که منعقد می گردد و ارتباطی به قرارداد نخست ندارد.

چه کارگرانی، کارگران دائم محسوب میگردند؟

• کارگرانی که از بدو استخدام بدون قرارداد مشغول کار شوند و البته ماهیت کار آن ها هم مستمر باشد.

• کارگرانی که بیش از یک دوره قرارداد ،همچنان مشغول به کار باشد و کارفرما هم معترض این امر نباشد، این افراد کارگران دائم تلقی می شوند.

فلذا در صورتی که قرارداد کار دائمی منعقد شده باشد کارفرما مجاز نمی باشد که قرارداد را به قراردادکاری موقت تبدیل نماید،بلکه برای این امر به رضایت کارگر نیاز دارد و چنانچه کارگر رضایت نداشته باشد ،کارفرما چنین اختیاری را ندارد. اما در صورت رضایت آن ها این امر بلامانع است.