اگر شما هم مالک یک کسبوکار ، شرکت یا مرکز تجاری و… باشید ، حتماً به دنبال روشهای تهیۀ آیین نامه انضباطی هستید تا بتوانید قدمهای اولتان را محکم و درست بردارید . در ابتدابهتر است با مفهوم و چیستی آییننامههای انضباطی آشنا شویم. آییننامه انضباطی جزو مهم ترین و اصلیترین مدارک بایگانی در شغل اداری است.
نکات آیین نامه انضباطی قانون کار
نمونه آیین نامه انضباطی قانون کار (ابلاغی از سوی اداره کل روابط کار و جبران خدمت) کارفرمایان محترم ؛
۱- برای استاندارد سازی آیین نامه های انضباط کار در کارگاه ها، این آیین نامه به صورت نمونه تهیه شده و در صورت ضرورت، مطابق با شرایط کارگاه، می توان تغییرات لازم را در آن انجام داد .
۲- آیین نامه انضباط کار به طرق ذیل تایید می شود :
الف- چنان چه کارگاه صرفا در محدوده یک شهرستان باشد، در صورت تفویض اختیار از طرف اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان، تایید آیین نامه انضباط کار، از طریق اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل صورت می گیرد .
ب- در صورتی که کارگاه دارای شعباتی در محدوده یک استان باشد ، کارفرما می تواند، آیین نامه انضباط کار واحدی برای تمامی شعبات تهیه و به تایید اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان برساند .
ج- در صورتی که کارگاه دارای شعباتی در محدوده چند استان باشد، کارفرما می تواند ، آیین نامه انضباط کار واحدی برای تمامی شعبات تهیه و به تایید اداره کل روابط کار و جبران خدمت برساند .
به منظور ایجاد محیطی سالم در جهت افزایش کارآیی و بهبود کمی و کیفی فعالیت ها و بر حذرداشتن کارکنان از بی نظمی و کم کاری و تنبیه کارکنان خاطی، آیین نامه انضباطی کارگران ……… بر اساس “مقررات اصلاحی تعیین موارد قصور و نقض دستورالعمل ها و آیین نامه های انضباط کار در کارگاه ها ،موضوع تبصره ۲ ماده ۲۷ قانون کار” مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۸ وزیر کار و اموراجتماعی، مشتمل بر شش فصل به شرح زیر تدوین گردیده و پس از تایید …………… اجرا خواهد شد .
فصل اول- کمیته انضباط کار
ماده ۱
به منظور رسیدگی به تخلفات انضباطی تمامی کارگران، کمیته هایی تحت عنوان “کمیته انضباط کار”مرکب از اعضای زیر تشکیل خواهد شد .
الف- …….. نفر نماینده کارفرما
ب- ……. نفر نماینده کارگران
ج- یک نفر نماینده از میان سرپرستان به انتخاب سرپرستان .
تبصره ۱
منظور از سرپرستان، کارگرانی هستند که تحت هر عنوان، مسوولیت اداره یک یا چند کارگر را بر عهده داشته باشند .
تبصره ۲
در هنگام انتخاب نمایندگان، افرادی نیز به عنوان اعضای علی البدل تعیین می شوند که در صورت قطع رابطه عضو اصلی، برای باقیمانده دوره، حسب مورد، جایگزین می گردند .
ماده ۲
مدت عضویت اعضای کمیته انضباط کار در کمیته مزبور …………. سال است و انتخاب مجددآنان بلامانع می باشد .
ماده ۳
جلسات کمیته انضباط کار با حضور ……….. عضو رسمیت یافته و تصمیمات آنان با اکثریت آراء معتبر است .
چنان چه کمیته انضباط کار به دلیل عدم حضور اعضا در دو جلسه متوالی رسمیت پیدا نکند، موضوع به طور مستقیم از طرف ذینفع (کارگر یا کارفرما) قابل طرح در مراجع حل اختلاف خواهد بود .
ماده ۴
کمیته انضباط کار در اولین جلسه از بین اعضای خود، یک نفر به عنوان رییس، یک نفر به عنوان نایب رییس و یک نفر به عنوان دبیر انتخاب نموده و مشخصات، سمت اعضا و موجودیت خود را به طور کتبی به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل اعلام می نماید .
ماده ۵
اعضای کمیته انضباطی کار علاوه بر تابعیت ایران و تدین به دین مبین اسلام و یا یکی از ادیان رسمی کشور و تعهد به نظام و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، باید دارای حداقل مدرک تحصیلی …………..، حداقل …………….. سال سن و حداقل …………………. سال سابقه کار باشند .
تبصره
در کمیته انضباط کار، یک نفر از نمایندگان انتخابی کارفرما، باید آشنا به مسایل اداری بوده و ترجیحا دارای لیسانس حقوق باشد .
ماده ۶
انجام وظیفه در کمیته انضباط کار با حفظ سمت می باشد .
ماده ۷
تصمیمات کمیته انضباط کار در شش نسخه تنظیم و به ترتیب زیر ابلاغ می گردد:
الف- یک نسخه برای ابلاغ به کارگر
ب- یک نسخه برای اطلاع کارفرما
ج- یک نسخه برای اطلاع تشکل کارگری (در صورت وجود)
د- یک نسخه برای ضبط در بایگانی کمیته انضباط کار
ه- یک نسخه برای ضبط در پرونده استخدامی کارگر
و- یک نسخه برای اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل.
فصل دوم- تخلفات
ماده ۸
طبقات تخلفات به قرار زیر است:
الف- طبقه اول
۱- کم کاری یا سهل انگاری در انجام وظایف محوله.
۲ – عدم رعایت شئون اسلامی و عدم رعایت پوشش مناسب با محیط کار.
۳- اعمال و رفتار خلاف شئون شغلی یا اداری.
۴ – امتناع از حضور در دوره های آموزشی و غیبت غیر موجه در حین گذراندن دوره های آموزشی.
۵- سهل انگاری روسا و مدیران در ارایه گزارش تخلفات کارگران تحت امر.
۶- تسامح در حفظ وجوه، اموال و اسناد که منجر به ایراد خسارت شود.
۷- تعطیل خدمت در خلال ساعات موظف کاری.
۸- استعمال دخانیات در محل های ممنوع .
ب- طبقه دوم
۱- ایجاد نارضایتی در ارباب رجوع یا انجام ندادن یا تاخیر در انجام امور قانونی آن ها بدون دلیل.
۲- تبعیض یا اعمال غرض یا روابط غیر کاری در اجرای قوانین و مقررات نسبت به اشخاص .
۳- سرپیچی از اجرای دستور مقام مافوق در حدود وظایف کاری.
۴- ارایه گواهی یا گزارش خلاف واقع در امور کاری.
۵- سوء استفاده از مقام، موقعیت یا شئون شغلی.
۶- عدم استفاده از وسایل حفاظت فردی.
۷- عدم رعایت اصول ایمنی کار با ماشین آلات.
۸- استعمال مواد مخدر و مشروبات الکلی در محل کار یا اعتیاد به آن ها.
۹- ایراد تهمت، افترا و هتک حیثیت.
ج- طبقه سوم
۱- جعل یا دست زدن در اسناد و اوراق یا استفاده از سند مجعول.
۲- اختفاء، نگهداری، حمل، توزیع و خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی.
۳- گرفتن وجه مالی یا غیر آن چه در قوانین و مقررات تعیین شده است.
۴- هر نوع استفاده غیر مجاز از اموال شرکت یا مشتری.
۵- هر نوع تصاحب غیر مجاز اموال شرکت یا مشتری.
۶- توقیف، اختفاء، بازرسی یا باز کردن پاکت ها و محمولات پستی یا معدوم کردن آن ها و استراق سمع بدون مجوز قانونی.
۷- افشای اسرار و اسناد محرمانه کاری.
۸-کارشکنی، وادار ساختن یا تحریک دیگران به کارشکنی یا کم کاری و اعمال فشارهای فردی برای تحصیل مقاصد غیر قانونی.
د- طبقه چهارم
۱- عضویت در سازمان هایی که مرام نامه یا اساس نامه آن ها مبتنی بر نفی ادیان الهی است یاطرفداری و فعالیت به نفع آن ها با تایید مراجع ذیصلاح.
۲- عضویت در گروه های محارب یا طرفداری و فعالیت به نفع آن ها با رای مراجع قانونی.
۳- تحریک به برپایی یا شرکت در تحصن، اعتصاب، تظاهرات غیر قانونی و اعمال فشارهای گروهی برای مقاصد غیر قانونی در کارگاه.
فصل سوم- تنبیهات
ماده ۹
تنبیهات اداری به ترتیب عبارتند از:
الف – تذکر کتبی برای بار اول.
ب – تذکر کتبی برای بار دوم.
ج – عدم پرداخت تمام یا بخشی از پاداش ها یا تسهیلات تا ………. ماه/ سال.
د- تنزل مقام و یا محرومیت از انتصاب به پست های بالاتر تا …………. ماه/ سال.
ه- اخراج با رعایت ماده ۲۷ قانون کار.
تبصره
تنبیهات اداری قابل اعمال در خصوص هر یک از طبقات تخلفات اداری به قرار زیر است:
ماده ۱۰
در خصوص تاخیر، تعجیل و غیبت غیر موجه کارگران، تنبیهات به شرح ذیل می باشد:
ماده ۱۱
کمیته انضباط کار پس از رسیدگی به اتهام یا اتهامات کارگر در صورت احراز تخلف یا تخلفات در مورد هرپرونده صرفاً یکی از تنبیهات فوق را اعمال خواهد نمود و چنان چه تخلفات احراز شده از طبقات مختلف باشد، از تنبیهات مقرر در طبقه بالاتر منظور می گردد.
ماده ۱۲
هر گاه کارگری که به موجب تصمیم کمیته انضباط کار محکومیت یافته است، از تاریخ محکومیت، به مدت ………. ماه/ سال مرتکب تخلف اداری نشود، سابقه مذکور جزء مراتب تخلفاتی وی محسوب نمی گردد.
فصل چهارم- رسیدگی
ماده۱۳
کمیته انضباط کار بر اساس گزارش ارجاعی از سوی سرپرستان، روسا، مدیران و سایرمقامات بالاتر شروع به رسیدگی می نماید.
ماده ۱۴
هر گاه رسیدگی به اتهام کارگر به تشخیص کمیته انضباط کار مستلزم استفاده از نظر کارشناسی و یابازرسی باشد، موضوع حسب مورد به کارشناس ذیربط یا واحد بازرسی ارجاع می شود.
ماده ۱۵
چنان چه کارگر به سبب شکایت کارفرما از سوی مراجع اداری توقیف گردد، در مدت توقیف،قرارداد وی به حال تعلیق در می آید. کارفرما مکلف است در ایام تعلیق تا تعیین تکلیف از سوی مراجع ذیصلاح، برارفع احتیاجات خانواده او، حداقل ۵۰ درصد حقوق ماهیانه وی را به صورت علی الحساب پرداخت نماید. اگر این توقیف در مراجع مذکور منتهی به محکومیت نشود، مدت تعلیق جزء سابقه خدمت وی محسوب وحقوق و مزایای او پرداخت می گردد.
ماده ۱۶
کمیته انضباط کار، موارد اتهامی را تعیین و برگ تفهیم اتهام را جهت ابلاغ تنظیم می نماید.
تبصره
واحد امور اداری کارگاه موظف است، اوراق تفهیم اتهام صادره توسط کمیته انضباط کار راحداکثر ظرف مدت ۵ روز به کارگر ابلاغ نماید. در صورت عدم وجود واحد اداری، کمیته خود اقدام به این امر می نماید.
ماده ۱۷
متهم باید ظرف مدت ۵ روز از تاریخ ابلاغ برگ تفهیم اتهام، دفاعیه خود را کتباً ارایه نماید.این مدت در صورت تقاضای مهلت، بنا به تشخیص کمیته تا ۵ روز دیگر قابل تمدید می باشد.
تبصره ۱
در صورتی که متهم جهت دفاع، درخواست مدارک نماید، کمیته انضباط کار مکلف است مدارک مزبور را دراختیار وی قرار دهد.
تبصره ۲
چنان چه متهم در مهلت مقرر، دفاعیه خود را ارایه ننماید، کمیته انضباط کار بر اساس مدارک موجود به موارد اتهامی رسیدگی می نماید.
ماده ۱۸
کمیته انضباط کار مکلف است، متهم را برای حضور در تمام جلسات رسیدگی دعوت نماید. عدم حضورمتهم مانع از رسیدگی و اتخاذ تصمیم نخواهد بود.
تبصره
وقت جلسه باید طوری تعیین شود که فاصله بین ابلاغ وقت و روز جلسه، کمتر از دو روز نباشد.در صورت وجود مغادیر قانونی جهت حضور در جلسه به تشخیص کمیته، وقت دیگری تعیین می گردد.
فصل پنجم- اتخاذ تصمیم، ابلاغ و اجرای تصمیم کمیته انضباط کار
ماده ۱۹
کمیته انضباط کار پس از اتمام رسیدگی و ملاحظه اسناد و مدارک موجود در پرونده وتوجه به دفاعیات متهم پس از تشخیص نوع تخلف با در نظر گرفتن مواردی از جمله میزان زیان وارده، آثارسوء اجتماعی واداری، وجود یا فقدان سوء نیت و با توجه به موقعیت و سوابق کارگر به طورمستدل و مستند اتخاذ تصمیم می نماید.
تبصره
در صورتی که کمیته انضباط کار بر اساس مدارک موجود، ارتکاب تخلف از سوی متهم رااحراز نکند، او را تبرئه می نماید.
ماده ۲۰
واحد امور اداری موظف است، تصمیمات کمیته انضباط کار را حداکثر ظرف مدت ۱۰روز از تاریخ اتخاذتصمیم، ابلاغ و از تاریخ ابلاغ اجرا نماید.
تبصره ۱
هر گونه خودداری یا جلوگیری از ابلاغ یا اجرای تصمیمات کمیته انضباط کار ممنوع و بامتخلفان طبق مقررات این آیین نامه رفتار خواهد شد.
تبصره ۲
در صورتی که محکوم علیه در وضعیتی باشد که اجرای فوری تصمیم کمیته انضباط کار درباره وی ممکن نباشد، مراتب به کمیته صادر کننده تصمیم گزارش شده و به محض حصول امکان، اجرا می گردد .
تبصره ۳
تصمیمات کمیته انضباط کار قابل اعتراض در مراجع حل اختلاف کار می باشد.
فصل ششم- سایر مقررات
ماده ۲۱
اصلاح یا تغییر تصمیمات کمیته انضباط کار، صرفا در مواردی که کمیته تصمیم گیرنده با اکثریت آراتشخیص دهد که مفاد تصمیم متخذه از لحاظ شکلی یا ماهوی مخدوش است، امکان پذیر می باشد.
ماده ۲۲
چنان چه تخلف کارگر پس از بازنشستگی کشف شود، قابلیت طرح در کمیته انضباط کار را نداشته و در صورت ضرورت، مراتب از طریق مراجع ذی صلاح، قابل پیگیری می باشد.
ماده ۲۳
مرگ متهم قبل از اتخاذ تصمیم کمیته انضباط کار، موجب توقف رسیدگی و مختومه شدن پرونده می گردد.حکم این ماده در صورت ضرورت مانع پیگیری از طریق سایر مراجع ذیصلاح نمی باشد.
ماده ۲۴
تمامی کارگران و واحدهای کارگاه مکلفند، همکاری های لازم را با کمیته انضباط کار و دبیرخانه آن به عمل آورده و مدارک، اسناد و اطلاعات مورد نیاز را در مهلت تعیین شده در اختیار آن ها قرار دهند.
ماده ۲۵
در صورتی که هر یک از اعضای کمیته انضباط کار مرتکب تخلفات مندرج در این آیین نامه گردد،عضویت اودر مدت رسیدگی به تخلف وی، به حالت تعلیق درخواهد آمد. در این صورت یکی ازاعضای علی البدل هم سو با سمت عضو معلق شده، در کمیته انضباط کار حضور خواهدداشت. چنان چه که تخلف عضو معلق شده احراز نشود، در این صورت بعد از اتمام رسیدگی وبه مدت باقی مانده از دوره عضویت ،مجدداً به عضویت کمیته انضباط کار در خواهد آمد.
ماده ۲۶
کارفرما مکلف است، مفاد این آیین نامه را به نحو مقتضی به اطلاع تمامی کارگران رسانده ونسخه ای ازآن را در مکان های عمومی کارگاه نصب نماید.
ماده ۲۷
این آیین نامه مشتمل بر ……. ماده و ……… تبصره، در مورخ ……… به تایید ……….. رسیده و از تاریخ مذکور قابل اجرا بوده و هرگونه تغییرات بایستی به تایید مرجع مذکور برسد.
درخصوص نحوه تایید آئین نامه انضباط کار ( آیین نامه انضباطی) بیشتر بدانیم :
این روزها سوالی که به وفور در کلاسها و یا جلسات مشاوره مطرح می شود این است که چطور می شود یک آیین نامه انضباطی در کارگاه, یا در شرکت داشت ؟
اولا بر اساس تبصره ۲ ماده ۲۷ قانون کار هدف از پیش بینی آیین نامه انضباطی در کارگاههای مشمول قانون کار ، ارتقاء بهره وری ، حفظ انسانی کارکنان ، بر حذر داشتن کارکنان از بی نظمی و کم کاری ،و تنبیه کارکنان خاطی است که کارفرمایان پس از تایید اداره کار محل می توانند آن را به اجرا در آورند.
آیین نامه انضباط کار چگونه تنظیم میشود؟
تنظیم آیین نامه انضباط کار مراحل متفاوتی دارد؛ از نگارش آن در فرمی استاندارد و بر اساس قوانین گرفته تا مراحل اداری که بایستی طی شوند تا به مرحله تأیید نهایی و ابلاغ برسد.
نحوه نگارش آیین نامه انضباط کار
نگارش یک آیین نامه انضباطی، متضمن نگاهی بلندمدت به اهداف سازمان/کارگاه/شرکت و جنس وظایف کارکنان است. ما سعی کردیم که فهرستی استاندارد در اختیار شما قرار دهیم؛لکن میتوانید بسته به نیازهای درونسازمانی خود، موارد زیر را خلاصهتر کرده یا توسعه دهید.
۲- کمیته انضباط کار
بهمنظور رسیدگی به تخلفات، نهادی تحت عنوان کمیته انضباط کار تشکیل میشود که متشکل از تعدادی از افراد بهعنوان نماینده کارفرما و تعدادی از افراد بهعنوان نماینده کارگران است.
همچنین، از میان سرپرستان کارگران، شخصی بهنمایندگی سرپرستان کارگری مشخص میشود.حداکثر مدت عضویت، حداقل اعضا برای به رسمیت شناختن جلسات، شرایط تعیین رئیس، نایب رئیس و دبیر و سایر موارد مربوط به کمیته، در این بخش تنظیم میشود.
۳- تخلفات
تخلفات میتوانند طبقات متفاوتی داشته باشند تا بسته به شدت تخلف و میزان آسیب و سوءنیتی که بههمراه دارند، با تنبیهات بهخصوص خود روبهرو شوند.
در این بخش، توانایی آسیبشناسی حائز اهمیت است؛ بنابراین، استفاده از تجربیات قبلی ومشاورین اداری و فنی در این بخش، میتواند یک بار برای همیشه یا حداقل مدتی طولانی،یک آیین نامه انضباط کار را از اصلاحات بینیاز کند!
از موارد سادهای مثل سهلانگاری در انجام وظایف تا موارد پیچیدهای همچون افشای اسرار واسناد کاری، در این بخش پیشبینی شده و جای خواهند گرفت .
۴- تنبیهات
تنبیهات تذکر کتبی، عدم پرداخت تمام یا بخشی از پاداش یا تسهیلات، تنزل مقام و محرومیت ازپستهای بالاتر تا زمانی مشخص و در آخر اخراج براساس ماده ۲۷ قانون کار را شامل میشوند.
۵- رسیدگی
در بخش رسیدگی در آیین نامه انضباط کار، بایستی فرایند زیر مشخص شود:
گزارش← اتهام← دفاع← اتخاذ تصمیم
حداقل زمان فاصله از ابلاغ اتهام به کارگر تا دفاع از خویش ۵ روز است. همچنین، بایستی مقامات ذیصلاح جهت گزارشدهی به کمیته تعیین بشوند که میتوانند همه افراد یک مجموعه باشند!
۶- اتخاذ تصمیم، ابلاغ و اجرای تصمیم کمیته انضباط کار
در نهایت، بایستی مراحل اتخاذ تصمیم و رأی نهایی کمیته مشخص شود. فاکتورهای میزان خسارات،داشتن سوءپیشینه و وجود یا عدم وجود سوءنیت احراز شود. همچنین، فراموش نشود که در آیین نامه انضباط کار بایستی ذکر شود که کلیه آرا و تصمیمات کمیته انضباط کار قابل اعتراض در مراجع حل اختلاف کار میباشند تا افراد ذیربط از حقوق خود آگاه شوند!
مراحل اداری مجوز آیین نامه انضباط کار
جهت قانونی بودن آیین نامه انضباط کار، طی نمودن مراحل اداری مربوط به آن الزامی است. این مراحل عبارت است از:
۱- تدوین نسخه اولیه و تهیه پیوستهای لازم
در نخستین گام، بایستی نسخه پیشنهادی کارفرما یا کارشناسان او با توجه به نکاتی که ذکر کردیم نگارش شود، توسط اعضای کمیته انضباطی امضا شود و به پیوست صورت جلسات انتخاب نمایندگان کارگران، کارفرمایان به مرجع ذیصلاح فرستاده شود.
۲- ارجاع به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی
پس از ارجاع به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعیِ حوزه کارگاه/شرکت/سازمان، در صورت نبود ایراد، تأییدیه نخستین مبنی بر صحت مدارک و براساس قوانین بودن آیین نامه انضباط کار پیشنهادی زده میشود.
۳- تأیید نهایی، امضا و ابلاغ به کارکنان و کارفرمایان
پس از اطمینان کامل از حمایت قانونی اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی از آیین نامه انضباط کارپیشنهادی، بایستی تمامی صفحات آیین نامه به امضای اعضای کمیته رسیده و پس از بررسی مجدد اداره مذکور، به تمامی کارکنان ذیربط ارجاع شود.
برخلاف تصور!
برخلاف تصور عموم افراد، آیین نامههای انضباطی کار تنها جنبه تنبیهی ندارند و میتوانند دارای جوانب تشویقی نیز باشند. همچنین، تنبیهات نامبردهشده هیچوقت نمیتوانند ریالی باشند و ازکارکنان در قبال تخلفات، جریمه نقدی گرفته نمیشود؛ اما میتواند مزایا و تسهیلاتشان راکاهش داد .
بنابراین، آیین نامه انضباط کار، یک نهاد قانونی، شفاف و کنترلشده است که علاوه بر حمایت از حقوق قشر کارگر، برخوردقانونی با کارگران متخلف را شفاف و بهطور رسمی قابل پیشبینی میکند. بنابراین، این نهاد را بایستی بهعنوان عنصری مدیریتی در یک سازمان جدی گرفت تا از مشکلات پیش رو جلوگیری کرد .