قانون کار در کشور ما برای تنظیم روابط میان کارفرما و کارگر تدوین و تصویب شده است . یکی ازموضوعات مهمی که به موجب این قانون اجرای آن الزامی است، مسئله تسویه حساب با پرسنل پس ازپایان قرارداد کار است. عدم آگاهی کافی از مفاد قانونی پیرامون این موضوع دردسرهای زیادی را برای کارفرما و کارگران ایجاد میکندکه بعضا منجر به تشکیل پروندههای متعدد قضایی میگردد. در این مقاله قصد داریم آنچه که کارفرمایان و کارگران باید درباره مسئله تسویه حساب بدانند را به طور کامل موردارزیابی قرار دهیم. در ادامه با ما همراه باشید.
تسویه حساب کارگران قراردادی
تسویه حساب از منظر قانون به چه معناست؟
قانون کار تأکید کرده است که هر گونه استفاده از نیروی کار در کسب و کارها اعم از دائم و موقت، باید درچارچوب قرارداد مشخص بین طرفین صورت بگیرد. در همین راستا مسئله تسویه حساب ذیل قرارداد کارموضوعیت پیدا میکند. بهگونهای که کارفرما موظف است در زمان اتمام موعد قرارداد با پرسنل خود، کلیه حق و حقوق آنها را بپردازد. به این ترتیب هیچگونه تعهدی از طرف کارفرما به کارگر باقی نمیماند. نکته مهم این است که قانون کار شرایط خاصی را برای تسویه حساب بین کارفرما و کارگر در نظر نگرفته است.
بلکه این موضوع را به صورت توافقی بین دو طرف واگذار کرده است. بنابراین در زمان عقد قرارداد کار بایدتمام شرایط مربوط به اتمام یا فسخ قرارداد از سوی کارفرما یا کارگر، مد نظر قرار بگیرد .
مواردی که در تسویه حساب باید لحاظ شود
یک کارگر فارغ از اینکه قرارداد موقتی یا دائمی دارد، دارای حقوقی است که پرداخت آنها بر عهده کافرمااست. دستمزد کارگر به عنوان توافقی به شمار میآید که بین کارگر و کارفرما صورت میگیرد و یک کارگربه ازای هر روز کار در پایان ماه آن را دریافت میکند؛ اما حقوق کارگر به همین جا ختم نمیشود. بلکه اومستحق دریافت حق مسکن، بن کارگری، حق خوار و بار و حق اولاد نیز است که به صورت ماهانه دریافت میشود .
محاسبه عیدی و پاداش سالیانه نیروی کار نیز به عنوان بخش دیگری از حقوق آنها به شمار میآید که باید سالانه مطابق با مصوبه وزارت کار به آنها پرداخت شود. در کنار این موارد انواع مرخصی نیز در قانون کار پیشبینی شده است. کارگران به موجب قانون، میتوانند از حق مرخصی خود استفاده کنند. چنانچه در پایان سال از مرخصی تعیین شده، استفاده نکنند ، کارفرما موظف است با محاسبه مانده مرخصی، اقدام به خرید آن از کارگر کند . در هر سال کاری هر کارگر حداکثر میتواند ۹ روز از مرخصی خود را ذخیره کند. هر چند این امکان وجود دارد که با توافق بین کارگر و کارفرما تعدادروزهای ذخیره مرخصی افزایش پیدا کند. به ازای هر یک روز مرخصی ذخیره شده نیز باید دستمزد یک روز کار به کارگر اختصاص پیدا کند.
در پایان مدت قرارداد نیز علاوه بر مواردی که در بالا برشمردیم، محاسبه سنوات خدمت کاربران نیز باید ازسوی کارفرما قرار بگیرد. فارغ از اینکه مهلت قرارداد به پایان برسد یاکارگر اخراج شود، تسویه سنوات به عنوان حقوق او به شمار میآید. مطابق قانون کار، سنوات خدمت به ازای هر سال کار کردن معادل دو ماه حقوق به کارگر اختصاص مییابد و در صورتی که مدت زمان خدمت کمتر از یک سال باشد، به ازای هر ماه باید حقوق ۲.۵ روز به او پرداخت شود.
مراحل تسویه حساب با کارگر
کارفرما باید اسناد مدون و کاملی برای تسویه حساب با پرسنل خود تهیه کند. به این ترتیب در موعد مقررتسویه حساب هر کارگر در ازای دریافت حقوق خود باید این اسناد را تکمیل کند. به این ترتیب کارفرمامیتواند در صورت شکایت کارگر، از این اسناد برای دفاع از خود در مراجع قضایی استفاده کند .
برای تسویه حساب مراحلی وجود دارد که حتما باید یک به یک و به دقت طی شود. این مراحل عبارتانداز:
۱. تسویه اداری
یک کارگر یا کارمند در یک کسب و کار با توجه به موقعیت شغلی که دارد، از امکانات و خدماتی بهرهمندمیگردد. طبیعی است که در زمان اتمام قرارداد کاری، باید این امکانات و خدمات به صورت سالم به شرکت برگردانده شود. در قالب تسویه اداری، این فرآیند صورت میگیرد و کارگر کلیه امکاناتی که در گذشته از شرکت تحویل گرفته است را برمیگرداند.
۲. تسویه مالی
در ادامه نوبت به تسویه حساب مالی میرسد. در این فرآیند کلیه حق و حقوق کارگربه طور دقیق و باارائه توضیحات کافی به او، محاسبه میشود. از جمله میتوان به محاسبه مانده مرخصی آخر سال اشاره کرد. در نهایت واحد مالی شرکت، در قالب یک سند با ذکر جزئیات میزان حقوقی که باید به کارگر درزمان تسویه پرداخت شود راتعیین میکند.
در ادامه واحد حسابداری شرکت، مطالبات کارگر را پرداخت میکند. نکته مهم این است که تسویه حساب با نیروی کار به صورت نقدی نباید انجام گیرد و صرفا حقوق او باید از طریق حساب بانکی به او پرداخت شود.
۳. تعیین تکلیف بیمه بیکاری
بیمه بیکاری مورد بعدی است که باید در فرآیند تسویه حساب تعیین تکلیف شود. درقراردادهای موقت کاری، چنانچه بعد از تسویه حساب کارگر به دلایل غیر ارادی واردشرایط بیکاری شود، مطابق قانون اگر حداقل ۶ ماه خدمت کرده باشد، میتواند ازبیمه مستمری دریافت نماید. چنانچه قرارداد کاری فرد از نوع دائمی باشد، بعد از اتمام همکاری میتواند با شکایت از کارفرما، بیمه بیکاری دریافت کند.
۴. رضایت از کارگر
یک کارگر بعد از پایان قرارداد کاری خود در یک مجموعه، قطعا به دنبال کار در مجموعه دیگری خواهد بود.داشتن رضایت نامه از کارفرمای قبلی میتواند نقش مؤثر زیادی در پیدا کردن کار برای او داشته باشد.چنانچه کارگر در زمان تسویه حساب درخواست رضایت نامه کند، کارفرما موظف به ارائه سند رضایت نامه معتبر به او است.
طرز تسویه حساب کارگران
همیشه یکی از دغدغه ها و نگرانی های کارفرمایان تسویه حساب کارگران بوده و با این سوالات مواجه هستند :
چگونه اسناد پرداختی حقوق و مزایای کارگران خود را تنظیم نمایند تا شکل قانونی داشته باشد؟چگونه برگ تسویه حساب با کارگران را تظیم کنم که پاسخگوی مراجع اداره کار باشد و اداره کار ما را محکوم نکند؟
در برخی موارد کارفرما از پرداخت حق بیمه کارگران خودداری کرده و اتفاقی برای کارگر می افتد که کمبود سابقه بیمه مانع دریافت مستمری می شود. کارفرما می خواهد به کارگر کمک کند ولی سازمان تامین اجتماعی چه مدارکی را می پذیرد تا سابقه واریز نشده را لحاظ کند؟
تا قبل از سال ۱۳۹۷ کارفرمایان راه ساده ای انتخاب می کردند و با کارگران تسویه حساب ثبتی انجام می دادند. اما هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۹۷ رای وحدت رویه برای اسناد پرداخت حقوق و مزایای کارگران صادر کرد که طی آن برگ های تسویه حساب کلی ثبتی و غیر ثبتی رارافع مسئولیت کارفرما در قبال پرداخت حقوق و مزایا ندانست.
در این حال تکلیف چیست و اسناد تسویه حساب کارگران چگونه باید تنظیم شود؟
در این مقاله هم اصول و اساس تکالیف کارفرما ذکر شده و هم به تمام سوالات در مورد نحوه تسویه حساب با کارگران پاسخ داده شده است. برای تنظیم این اسناد می توانید به راحتی از سیستم تنظیم لیست حقوق و فیش حقوق این سامانه استفاده نمایید.
تسویه حساب و یا تصفیه حساب چیست؟
تسویه به معنی برابر ساختن و مساوی ساختن است. تصفیه به معنی صاف کردن است. حالا در موردپرداخت حقوق و مزایای کارگران و در حوزه بالادستی حسابداری اصطلاح تسویه حساب درست است یاتصفیه حساب جای بحث است. در تسویه حساب بستانکاری و بدهکاری طرفین موازنه شده و رابطه کاری و مالی ادامه می یابد.در پایان رابطه کاری و یا قرارداد با پرداخت هرگونه بدهکاری و یا دریافت هرگونه بستانکاری حساب و کتاب را صاف می کنند. بنابراین هر دو اصطلاح تسویه حساب و تصفیه حساب کاربردخاص خود را دارد.
تسویه حساب کارگران و تصفیه حساب کارگران چگونه انجام می گیرد؟
اساس رابطه مالی بین کارگر و کارفرما
به رابطه کارگر و کارفرما در کارگاه قراردادی است کتبی و یا شفاهی بین کارگر و کارفرما که برابر با مواد۲ و ۳ قانون کار برقرار شده و در این رابطه کارگر در قبال دریافت مزد به دستور کارفرما کار انجام می دهد.در داخل تعریف فوق دو عبارت جلب توجه می کند ۱- انجام کار ۲-دریافت مزد. انجام کار و دریافت مزد می شوند دو ستون بستانکاری و بدهکاری رابطه کار فی مابین کارگر و کارفرما. یعنی کارگر با انجام کار ازکارفرما بستانکار می شود و یا از سمت دیگر کارفرما پس از انجام کارگر به وی بدهکار می شود.
در رابطه کاری فوق مدت هم وجود دارد. مدت قرارداد شفاهی و یا کتبی کار کارگر ممکن است از چند ساعت تا چندین سال به طول بیانجامد.
در کارهای کوتاه مدت مانند نظافت یکبار دفتر کار قرارداد کار به طور موقت و کوتاه مدت بوده و در برخی کارها که جنبه مستمر دارندمانند کار در شرکت تولید خودرو ممکن است مدت قرارداد تا ۳۰ سال هم باشد.
در کارهای کوتاه مدت و کمتر از یک ماه معمولا بلافاصله بعد از اتمام کار کارفرما تسویه حساب کارگران راانجام نموده و تمام می شود.در کارهای طولانی و بیش از یک ماه برابر با ماده ۳۷ قانون کار حقوق ومزایای ماهیانه پرداخت می شود و در پایان سال مزایای سالیانه پرداخت می شود و در اتمام رابطه کاری مزایای آخر خدمت پرداخت می شود. در این حالت متوجه می شویم که در طول اشتغال تسویه حساب های ماهیانه و تسویه حساب های سالیانه صورت می گیرد و در اتمام قراردادکار و قطع رابطه کاری تصفیه حساب صورت می گیرد.
زمان تسویه حساب کارگران و تصفیه حساب کارگران
زمان تصفیه حساب کارگر : همانگونه که در قسمت قبل اشاره شد زمان تصفیه حساب در اتمام قراردادکار است. اگر قرارداد کارموقت باشد و پس از اتمام آن مجدد تمدید شود در اتمام هر قرارداد کار موقت تصفیه حساب صورت می پذیرد.
زمان تسویه حساب کارگر : قانون کار برای هر روز کارگر مزد مشخص کرده و جمع مزد ۳۰ یا ۳۱ روزه و ماهیانه کارگر را حقوق نامیده است. علاوه بر مزد و حقوق مزایایی مانندحق مسکن، بن کارگری، حق خواربار، حق اولاد را نیز ماهیانه استحقاق کارگر دانسته است. در طول سال نیز عیدی و پاداش سالیانه کارگران و مرخصی استحقاقی کارگران را مشخص نموده است. در نهایت کارفرما رامکلف نموده هنگام اتمام قرارداد کار مزایای پایان کار – سنوات خدمت – معادل یک ماه آخرین حقوق را نیز به کارگران پرداخت نماید.پس زمان تسویه حساب کارگران به صورت تسویه حساب ماهیانه،تسویه حساب سالیانه خواهد بود.
ریز حقوق ومزایای کارگران چقدر است؟
پس از مشخص شدن موضوع سوال این جاست که برای هر یک از حقوق و مزایای کارگران که گفته شد چه مبلغی تعلق می گیرد؟ آیا می توان با کارگر به مبلغ خاصی توافق کرد؟ (پاسخ در ادامه مقاله)
چه مزایایی برای شرایط کاری مختلف باید به حقوق کارگر اضافه شود؟ شب کاری، اضافه کاری، نوبت کاری، جمعه کاری و …
تاثیر مدرک تحصیلی کارگر در حقوق وی چقدر است؟ سابقه کار چه تاثیری در حقوق کارگر دارد؟ ..
قانون کار در مواد مختلف حقوق و مزایای کارگر را مشخص نموده است و هرگونه توافق به کمتر از مقادیرمشخص شده در قانون کار باطل است. پس نمی توان به حقوقی کمتر از حقوق قانون کار توافق کرد.
برگ تسویه حساب کارگران، فرم تسویه حساب، فرم تصفیه حساب، برگ تصفیه حساب ؟؟؟؟
گمشده ی همیشگی کارفرمایان بویژه در کارگاه های متوسط و کوچک. برگ تسویه حساب کارگر و یاتصفیه حساب کارگر یک سند حساب داری است که در روی آن حساب وکتاب یک ماه کارگر قید شده است و پس از پرداخت مبلغ زیر برگ تسویه حساب به کارگر آن را امضای کارگر می رسانند.
فیش حقوق کارگران چیست؟
فیش حقوق کارگران نیز برگه ای هست که محتویات برگ تسویه حساب کارگر را دارد و معمولا برای اطلاع کارگر از ریز حقوق و مزایای خود در اختیار کارگر قرار می گیرد.
نحوه ی تسویه حساب کارگران
برای تسویه حساب و یا تصفیه حساب سند شامل تمام حقوق و مزایای آن مقطع مثلا ماهیانه و یا سالیانه تنظیم می شود و مبلغ معادل برگ تسویه حساب ترجیحا در حساب بانکی واریز شود و به امضای کارگر برسد. در صورت واریز حقوق به بانک سند بانکی معادل امضای کارگر خواهد بود که در کارگاه های بزرگ این کار انجام می شود .
تسویه حساب از منظر قانون به چه معناست؟
قانون کار تأکید کرده است که هر گونه استفاده از نیروی کار در کسب و کارها اعم از دائم و موقت، باید درچارچوب قرارداد مشخص بین طرفین صورت بگیرد. در همین راستا مسئله تسویه حساب ذیل قرارداد کارموضوعیت پیدا میکند. بهگونهای که کارفرما موظف است در زمان اتمام موعد قرارداد با پرسنل خود، کلیه حق و حقوق آنها را بپردازد. به این ترتیب هیچگونه تعهدی از طرف کارفرما به کارگر باقی نمیماند.
نکته مهم این است که قانون کار شرایط خاصی را برای تسویه حساب بین کارفرما و کارگر در نظر نگرفته است. بلکه این موضوع را به صورت توافقی بین دو طرف واگذار کرده است. بنابراین در زمان عقد قراردادکار باید تمام شرایط مربوط به اتمام یا فسخ قرارداد از سوی کارفرما یا کارگر، مد نظر قرار بگیرد.
مواردی که در تسویه حساب باید لحاظ شود
یک کارگر فارغ از اینکه قرارداد موقتی یا دائمی دارد، دارای حقوقی است که پرداخت آنها بر عهده کافرمااست. دستمزد کارگر به عنوان توافقی به شمار میآید که بین کارگر و کارفرما صورت میگیرد و یک کارگربه ازای هر روز کار در پایان ماه آن را دریافت میکند؛ اما حقوق کارگر به همین جا ختم نمیشود. بلکه اومستحق دریافت حق مسکن، بن کارگری، حق خوار و بار و حق اولاد نیز است که به صورت ماهانه دریافت میشود.
محاسبه عیدی و پاداش سالیانه نیروی کار نیز به عنوان بخش دیگری از حقوق آنها به شمار میآید که باید سالانه مطابق با مصوبه وزارت کار به آنها پرداخت شود. در کنار این موارد انواع مرخصی نیز در قانون کار پیشبینی شده است. کارگران به موجب قانون، میتوانند از حق مرخصی خود استفاده کنند. چنانچه در پایان سال از مرخصی تعیین شده، استفاده نکنند، کارفرما موظف است با محاسبه مانده مرخصی، اقدام به خرید آن از کارگر کند. در هر سال کاری هر کارگر حداکثر میتواند ۹ روز از مرخصی خود را ذخیره کند. هر چند این امکان وجود دارد که با توافق بین کارگر و کارفرما تعداد روزهای ذخیره مرخصی افزایش پیدا کند. به ازای هر یک روز مرخصی ذخیره شده نیز باید دستمزد یک روز کار به کارگر اختصاص پیدا کند.
در پایان مدت قرارداد نیز علاوه بر مواردی که در بالا برشمردیم، محاسبه سنوات خدمت کاربران نیز باید ازسوی کارفرما قرار بگیرد. فارغ از اینکه مهلت قرارداد به پایان برسد یا کارگر اخراج شود، تسویه سنوات به عنوان حقوق او به شمار میآید. مطابق قانون کار، سنوات خدمت به ازای هر سال کار کردن معادل دو ماه حقوق به کارگر اختصاص مییابد و در صورتی که مدت زمان خدمت کمتر از یک سال باشد، به ازای هر ماه باید حقوق ۲.۵ روز به او پرداخت شود.
مراحل تسویه حساب با کارگر
کارفرما باید اسناد مدون و کاملی برای تسویه حساب با پرسنل خود تهیه کند. به این ترتیب در موعد مقررتسویه حساب هر کارگر در ازای دریافت حقوق خود باید این اسناد را تکمیل کند. به این ترتیب کارفرمامیتواند در صورت شکایت کارگر، از این اسناد برای دفاع از خود در مراجع قضایی استفاده کند.