اختلاف و نارضایتی در محل کار، اتفاقی ناخوشایند اما شایع است. قوانین کشور و اداره کار در اکثر مواقع برای آسایش و احقاق حقوق نیروی کار فعالیت می‌کنند. این مورد باعث شده که کارکنان توانایی مقابله با عدم تفاهم‌ها را داشته باشند و در صورت وجود اختلاف، بتوانند اقدام به شکایت از کارفرما کنند. اگر یک نیروی کار بدون هیچ قراردادی در حال فعالیت باشد و  باکارفرمای خود با مشکل مواجه شود، امکان ثبت شکایت را دارد؟ در این مطلب قرار است به بررسی دقیق و کامل شکایت از کارفرما بدون قرارداد پرداخته و تمام وجوه قانونی و اصلی آن را با هم بررسی کنیم.

کارگر کیست؟

پیش از شروع بحث، بهتر است با برخی از مهم‌ترین اصطلاحات قانون کار در این رابطه آشناشویم. در معنای لغوی، کارگر کسی است که یک کار مشخص را انجام می‌دهد و در این تعریف، کار یک مفهوم کلی بوده و می‌تواند شامل هر عملی باشد. در عرف به کسی کارگر می‌گویند که در کارخانه، کارگاه و یا هر محل دیگری، به‌صورت منظم کاری را انجام می‌دهد و در مقابل انجام کار برای فرد دیگر (رئیس یا همان کارفرما) مزد دریافت می‌کند.

در تعرف قانونی، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد،حقوق، سهم سود و سایر مزایا، به درخواست کارفرما کار می‌کند.

از لحاظ قانونی کارگر باید چند ویژگی مشخص داشته باشد تا به‌عنوان کارگر شناخته شود. این  ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:

• شخص حقیقی: کارگر یک شخص حقیقی است و هیچ سازمان و مجموعه‌ای به‌عنوان شخص حقوقی، به‌‌عنوان کارگر شناخته نمی‌شوند و نمی‌توانند از حقوق تعیین‌شده برای کارگران بهره ببرند؛

• دریافت حق‌السعی از کارفرما: کارگر در مقابل انجام وظایف تعیین‌شده، حقوق و مزد دریافت می‌کند. البته ممکن است همیشه پرداختی به کارگر، پول نقد نبوده و سایر موارد با ارزش مالی باشد. اگر فرد در عوض انجام وظایف و کار تعیین‌شده هیچ سود و مزدی دریافت نکند، از نظر قانونی کارگر نیست؛

• تبعیت کاری از کارفرما: کارگر باید از لحاظ کاری تابع کارفرما باشد و اگر در مسائل کاری از یک شخص خاص به‌عنوان کارفرما تبعیت نکند، کار او مستقل خواهد بود و از نظر قانونی کارگر نیست؛

• تبعیت اقتصادی: تبعیت اقتصادی تقریبا مشابه همان مورد دریافت دستمزد است و کارگر از لحاظ اقتصادی تابع کارفرما خواهد بود. با توجه به این مورد باید گفت که افراد شاغل در موسسه‌های غیر انتفاعی که در مقابل کار خود هیچ مبلغی دریافت نمی‌کنند، در دسته کارگران محسوب نمی‌شوند.

کارفرما کیست؟

پیش از بررسی مراحل شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار و مدرک کتبی، بهتر است بدانیم کارفرما کیست و چه وظایفی در قبال کارگر دارد. مفهوم کارگر در مقابل کارفرما تعریف می‌شودو در صورت نبود کارفرما، کارگری نیز وجود نخواهد داشت.

در تعریف کلی از کارفرما باید گفت «کارفرما، فرد حقیقی یا حقوقی است که به‌عنوان یک طرف امضا کننده قرارداد، جهت اجرای عملیات مورد توافق در قرارداد با طرف دیگر یعنی پیمانکار،مشاور و یا کارگر همکاری می‌کند». با توجه به این تعریف، مشخص است که کارفرما می‌تواندیک فرد یا یک مجموعه باشد که برای انجام کارهای مورد نظر خود و پروژه‌های موجود، افرادی رااستخدام کرده و در قبال انجام وظایف مختلف، به آن‌ها دستمزد می‌دهد.

کارفرما در مقابل کارگر وظایف مختلفی را برعهده دارد که از سوی قانون تعیین‌شده و در صورت  عدم انجام آن‌ها، محکوم خواهد شد. وظایف اصلی یک کارفرما شامل موارد زیر است:

• انتخاب نوع قرارداد با توجه به شرایط کاری خود و عقد قرارداد با نیروها؛

• انجام دقیق و کامل تعهدات اعلام شده در قرارداد با کارگر؛

• رعایت تمام تکالیف ذکر شده در فصل دوم قانون کار مثل پرداخت حق بیمه، پرداخت سنوات و عیدی و اجرای تمام وظایف مشخص‌شده در قانون؛

• رعایت قوانین مربوط به شرایط کار مثل حداقل دستمزد، طبقه‌بندی مشاغل، حداکثر ساعت قانونی کار، اضافه کاری و پرداخت آن و…؛

• رعایت ایمنی و بهداشت محل کار برای آسایش نیروهای کاری و کارگران؛

• ارائه‌دادن امکانات رفاهی تعیین‌شده در قانون.

بنابراین کارفرما برای استخدام افراد مختلف، باید تمام شرایط قانونی تصویب‌شده را رعایت کند و سپس بر اساس آن، افراد را استخدام کرده، حق و حقوق قانونی آن‌ها را بپردازد. متاسفانه این حالت ایدئال است و در موارد بسیاری شاهد عدم اجرای آن هستیم. در واقع مهم‌ترین واصلی‌ترین بخش شروع کار بین طرفین، عقد قرارداد است، ولی برخی از کارفرماها از انجام این کار به‌صورت کتبی امتناع می‌کنند. اما دلیل این امتناع چیست؟

چرا کارفرما بدون قرارداد کسی را استخدام می‌کند؟

اگر تجربه‌ای از حضور در بازار کار را نداشته باشید، تصور می‌کنید که بی‌شک هیچ کارگری بدون قرارداد، کار خود را آغاز نخواهد کرد، اما متاسفانه واقعیت چیز دیگری است. به دلیل وفور نیروی کار و در عوض کمبود موقعیت‌های کاری، اغلب نیروها پس از مدتی با یافتن یک شغل قابل قبول، چشم خود را بر مشکلات احتمالی موجود می‌بندند.

هرچند قرارداد ممکن است تنها شفاهی باشد، اما در یک قرارداد شفاهی، قدرت اصلی دردست کارفرما است، تقریبا هر قانونی را می‌تواند به‌صورت شفاهی عنوان کرده و کارگر مجبور به پذیرش آن است. از سوی دیگر در اغلب قراردادهای شفاهی، حق بیمه نیز پرداخت نمی‌شود.

اکنون این سؤال پیش می‌آید که دلیل نبستن قراردادکاری در هنگام استخدام چیست؟ در واقع می‌توان گفت کارفرما به این دلیل قرارداد نمی‌بندد که حق و حقوق کارگر را پرداخت نکرده وبتواند در هر زمانی و بدون نیاز به پراخت حق و حقوق تعیین‌شده کارگر، او را به‌راحتی اخراج نماید.

بنابراین نبستن قرارداد کتبی برای کارفرماهای سودجو، یک راه فرار از پرداخت هزینه‌های مختلف است و متاسفانه اغلب کارگران تصور می‌کنند بدون داشتن یک قرارداد کتبی، نمی‌توانندبه مراجع معتبر مراجعه کرده و نسبت به عدم اجرای قانون، از کارفرما شکایت کنند.

شکایت از کارفرما بدون قرارداد چگونه امکان‌پذیر است؟

باید بدانید که کارگر حتی بدون داشتن هیچ مدرک کتبی، می‌تواند از کارفرما شکایت کرده و حق و حقوق قانونی خود را طلب کند. در واقع نداشتن قرارداد در مرحله شکایت، به ضرر کارفرماخواهد بود و کارگر ممکن است موارد مختلف را بیش از میزان توافق مابین خود و کارفرما، اعلام نماید.

بنابراین با اینکه کارفرما برای شانه خالی‌کردن از پرداخت حق و حقوق اولیه کارگر از عقد یک قرارداد مناسب امتناع می‌کند، اما این موضوع در مراحل مختلف باعث ایجاد ضرر و زیان هنگفت مالی برای او خواهد شد.

نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که عدم وجود قرارداد کتبی، به‌معنای پایمال شدن حقوق کارگر نیست؛ زیرا با توجه به ماده‌های ۲، ۳ و ۴ قانون کار و بالاخص با توجه به تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار، قرارداد کاری تنها به شکل کتبی نیست و می‌تواند شفاهی نیز باشد.

هر چند در صورت ایجاد اختلاف اثبات وجود رابطه کاری برای شروع شکایت کمی سخت‌تر خواهدشد، اما آن‌چه اهمیت دارد این است که تنها راه اثبات وجود رابطه کاری، قرارداد کتبی نیست وحتی توافق شفاهی، به‌عنوان قرارداد کاری قابل قبول است و در مراجع معتبر، به آن استنادخواهد شد.

شکایت از کارفرما بدون قرارداد چه مراحلی دارد؟

شکایت از کارفرما بدون قرارداد مراحل مشخصی دارد. در ابتدا و پیش از هرچیزی، کارگر بایدمدارک لازم را جمع‌آوری کرده و بدون هیچ قراردادی ثابت کند که در همان بازه زمانی معین ومورد ادعا، در محل کار به‌عنوان کارگر حضور داشته و فعالیت‌های مورد نظر کارفرما را اجرا کرده است. این مدارک شامل اسناد مختلفی است که در بخش بعدی با برخی از مهم‌ترین آن‌ها برای اثبات حضور در محل کار، آشنا می‌شویم.

پس از آن کارگر باید در سامانه وزارت کار و رفاه اجتماعی ثبت نام کرده و کد رهگیری دریافت کند. سپس در اداره کار و از واحد دادخواست، برگه دادخواست را اخذ کرده و با داشتن مدارک هویتی لازم مثل شناسنامه و کارت ملی، دادخواست را تکمیل و سپس دادخواست را به اداره کار ارائه داده و شکایت خود را رسما ثبت کند.

در زمان تکمیل دادخواست باید موارد مندرج در آن مثل محل انجام کار، اطلاعات شخصی کارگر وکارفرما و در نهایت، مورد شکایت خود را عنوان نماید. نکته مهمی که باید در این بخش توجه شود این است که کارگر باید مورد شکایت را تنها در چهار خط نوشته و به هیچ عنوان توضیح بیش از حد ندهد.

اعلام دقیق شکایت باید در روز رسیدگی انجام شده و کارگر باید در آن روز با در دست داشتن مدارک اثبات دعوای خود، در محل رسیدگی حاضر شود. معمولا روند رسیدگی بدین گونه خواهد بود:

• شکایت کارگر از کارفرما در مرجع معتبر مثل اداره کار.

• ارسال نامه و ابلاغیه به کارفرما و تعیین جلسه رسیدگی.

• حضور کارگر و کارفرما در جلسه مصالحه برای حل اختلاف .

• در صورت عدم ایجاد مصالحه، دو هفته پس از این جلسه اولیه، یک جلسه تشخیص شکایت برگزار خواهد شد و کارگر در این مرحله باید تمام مدارک و ادله خود را ارائه دهد.

• کارشناسان پس از بررسی این مدارک و بر طبق گفته طرفین، رای خود را صادر خواهند کرد و در صورت پذیرش رای از سوی هر دو طرف، پروسه شکایت با اجرای رای کارشناسان به‌اتمام خواهد رسید.

• در صورت عدم پذیرش رای صادره از سوی یکی از طرفین شکایت، جلسه حل اختلاف پس از گذشت بازه معین ۱۰ روزه، برگزار می‌شود.

• اگر رای جلسه حل اختلاف نیز با مخالفت یکی از طرفین روبه‌رو شود، شکایت به دادگاه ارجاع‌شده و از سوی یک مرجع بالاتر شکایت دنبال خواهد شد.

چه مدارکی جهت اثبات رابطه کاری بدون قرارداد کتبی لازم است؟

با اینکه داشتن یک قرارداد کتبی می‌تواند پروسه ثبت شکایت را به‌راحتی امکان‌پذیر کند، اما درصورت نداشتن هیچ قرارداد کتبی نیز می‌توانید به‌راحتی وجود رابطه کاری میان خود و کارفرما را(حقیقی یا حقوقی)، اثبات کنید. چندین مدرک مختلف وجود دارد که با داشتن هر کدام از آن‌ها، رابطه میان شما و کارفرما اثبات خواهد شد.

مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کتبی شامل موارد زیر هستند:

• حکم استخدام، حکم ارتقای شغلی یا تغییر پست در مجموعه و یا هر مدرک دیگری که در دوره مورد ادعای کارگر و به اسم او نوشته شده باشد.

• لیست حقوق کارگاه همراه با اظهارنامه مالیاتی که در اداره دارایی مرتبط، تایید شده باشد.

• دفاتر قانونی کارگاه و یا اسناد هزینه‌های مربوطه که حضور کارگر در آن محیط کار را تایید کند.

• لیست حقوق کارگاه.

• گواهی بانک مبنی بر واریزشدن حقوق در یک بازه زمانی معین از سوی کارفرما (حقیقی یا حقوقی).

• فیش یا رسید حقوق، چک بانکی و یا کارت افتتاح حساب در یک بانک.

• کارت حضور و غیاب یا ورود و خروج یا دفاتر ثبت حضور و غیاب کارگران در کارگاه.

• کارت بهداشت فرد که از سوی اداره بهداشت محیط کار صادر شده باشد.

• معاینات پزشکی پیش از استخدام.

• تقاضای فرد برای ارسال بازرس به محیط کار و تحقیق از محل کار فرد برای اثبات حضور او در آن محل.

• جمع‌آوری استشهادیه محلی با امضای همکاران سابق فرد و یا استشهاد واحدهای تجاری هم‌جوار با محل کار.

• داشتن یک برگه مرخصی و یا ماموریت تایید‌شده از سوی شرکت.

• فاکتور خرید و فروش اجناس برای شرکت یا معرفی‌نامه کارگر به سایر موسسه‌ها مثل بانک، شرکت و یا نهادهای دیگر.

• سایر مدارک مشابه که به‌نوعی حضور کارگر را در آن شرکت و مجموعه تایید کند .

بنابراین نداشتن قرارداد کتبی مانعی برای ثبت شکایت نیست و تنها باید یک مدرک مهم را به‌عنوان تاییدیه حضور خود در آن بازه زمانی مورد ادعا را به نهاد مورد شکایت (اداره کار یاسازمان بیمه و…) ارائه دهید.

مهلت شکایت از کارفرما بدون قرارداد چقدر است؟

شاید تصور کنید که مهلت شکایت از کارفرما، مخصوصا در زمانی که قرارداد کتبی با کارفرما ندارید، بسیار محدود است و پس از گذشت چند ماه یا چند سال، نمی‌توانید برای رسیدگی به حقوق پایمال‌شده خود، شکایت کنید. در این رابطه باید به شما بگوییم که هیچ مدت زمان محدودی در این بین تعیین نشده و در هر زمانی می‌توانید شکایت خود را ثبت کنید. در واقع حتی پس از فوت کارگر و گذر زمان، بازماندگان می‌توانند از کارفرمای کارگر فوت‌شده شکایت کرده و حق و حقوق او را مطالبه کنند.

تنها حالتی که شامل قانون محدودیت زمان است، شکایت بر علیه اخراج خواهد بود و کارگر فقط ۳۰ روز پس از اخراج مهلت دارد که نسبت به اخراج خود اعتراض کرده و در این رابطه شکایت کند.

در همین راستا به موجب اصلاحیه‌ای که بر اساس ماده ۴۱ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور در سال ۱۳۹۴ به قانون کار جاری پیوند خورده، تبصره‌ای به ماده ۷ قانون  کار فعلی اضافه شده که مقرر می‌دارد:

“قراردادهای مربوط به قانون کار در صورت کتبی بودن باید در فرم مخصوصی باشد که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در چارچوب قوانین و مقررات تهیه می‌شود و در اختیار طرفین قرار می‌گیرد“.

این تاکید قانونی، به صورت ضمنی، مستند سازی قراردادهای کار را ولو با مدت‌های بسیار کوتاه لازم دانسته است.

همچنین، زمانی که قرارداد به صورت کتبی منعقد می‌گردد، طبق الزام قانون، باید در چهار نسخه تهیه شود:

1. یک نسخه به اداره کار محل ارسال می‌شود

2. نسخه دیگر نزد کارگر می‌ماند

3. نسخه‌ای در اختیار کارفرما

4. آخرین نسخه در اختیار شورای اسلامی کار قرار می‌گیرد

در صورتی که کارگاه فاقد شورای اسلامی کار باشد، نسخه آخر در اختیار نماینده کارگران یااتحادیه اصناف قرار خواهد گرفت.لذا اکیداً پیشنهاد می‌گردد برای حفظ و حراست از امنیت شغلی،قراردادهای کار را به صورت کتبی منعقد نمایید. به هر حال، قرارداد کار می‌تواند شفاهی و یا کتبی باشد و هر دو نیز از نظر قانون دارای اعتبار یکسان هستند.از این رو اگر قراردادی نیز بین کارگر و کارفرما منعقد نشده باشد قواعد و مقررات عام قانون کار و تأمین اجتماعی بر آن قرارداد حاکم است.

مراحل شکایت از کارفرما بدون قرارداد

در مقاله شرایط شکایت کارگر از کارفرما درباره فرآیند شکایت از کارفرما پرداختیم. همچنین در مقاله مراحل و مراجع حل اختلاف بین کارگر و کارفرما به بررسی ۳ نهاد و مراحل اعتراض و دادخواست در آنها پرداختیم.

سوالات کاربران درباره روابط کاری بدون قرارداد

سوالات زیادی توسط کاربران درباره روابط کاری بدون قرارداد در بخش سوال اداری پرسیده شده است که تعدادی را در ادامه به همراه پاسخ وکلای مبنا مشاور بررسی می‌کنیم.

شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار کتبی نیز امکان پذیر است و ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار شفاهی رانیز معتبر می داند. نحوه شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، با مراجعه حضوری به اداره کار یا مراجعه اینترنتی به سامانه جامع روابط کار بوده و کارگر، برای انجام این امر، صرفا باید، از شرایط و مدارک لازم،نظیر استشهادیه مثبت قرارداد کار و اهلیت قانونی برای طرح شکایت، برخوردار باشد و جهت شکایت، نیازبه پرداخت هیچ هزینه ای نیست.

قانون گذار، انعقاد قراردادها ولو به صورت شفاهی را به رسمیت شناخته و آن ها را دارای اعتبار می داندو الزامی بر مکتوب کردن آن ها، ندارد. با این حال، از آنجا که داشتن سند مکتوب، مخصوصا،سند رسمی مکتوب، در طرح دعاوی در محاکم، نقش مهمی در اثبات ادعای مدعی داشته ومی تواند، مسیر احقاق حق او را هموار تر سازد، بهتر است در هر امری، من جمله انعقادقرارداد کار با کارفرما، از سند مکتوب، بر خوردار بود.

اما، از آنجا که برخی کارگران، به هر دلیل، اقدام به انعقاد قرارداد کار مکتوب، نمی نمایند و با توجه به پیچیدگی های شکایت از کارفرما، در مواردی که قرارداد کار مکتوبی وجود ندارد، ضروری است تا از نحوه شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، مطلع بود تا حق کارگر بدون قرارداد، تضییع نشود و بتواند، ازکارفرمای خود، شکایت کند.

با توجه به اهمیت این موضوع و امکان انجام این امر، صرفا، در صورت وجود برخی شرایط، درمقاله حاضر،قصد داریم، امکان، شرایط، مرجع صالح به رسیدگی و نحوه شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار را موردبررسی قرار داده و در خصوص مدارک و هزینه های لازم برای انجام این امر،توضیح دهیم.

آیا شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار امکان پذیر است؟

یکی از متداول ترین پرسش های حوزه حقوق کار، در خصوص شکایت از کارفرما، بدون داشتن قرارداد کاراست و اغلب، بدین شکل، مطرح می گردد که آیا شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار امکان پذیر است یاخیر؟ برای پاسخ به این پرسش، ضروری است تا اندکی در خصوص مفهوم قرارداد کار و نظر قانون گذار برالزام به مکتوب بودن یا نبودن این قرارداد، صحبت کرده و سپس، به این پرسش که آیا شکایت از کارفرمابدون قرارداد کار امکان پذیر است یا خیر؟ پاسخ دهیم.

ماده ۷ قانون کار، در تعریف قرارداد کار، مقرر می دارد: “قرارداد کار، عبارت است از قرارداد کتبی یاشفاهی که به موجب آن، کارگر، در قبال دریافت حق‌ السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌ موقت،برای کارفرما، انجام می‌ دهد. ” بر اساس این ماده، قرارداد کار، توافقی میان کارگر و کارفرما است که براساس آن، کارگر، متعهد بر انجام کاری می شود و در قبال انجام آن،مزد دریافت می کند.

همان طور که ماده ۷ قانون کار، به صراحت، ذکر کرده، قرارداد کار، می تواند به صورت شفاهی یاکتبی باشد و برای رسمیت یافتن از منظر قانون گذار، الزامی بر مکتوب منعقد کردن آن نیست.اما، از آنجا که در صورت مکتوب نبودن قرارداد، بار اثبات، بر عهده مدعی وجود قرارداد است، بهتراست کارگران، هنگام انعقاد قرارداد، آن را به صورت مکتوب منعقد کرده و یک نسخه از آن را نزدخود، نگاه دارند.

با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این پرسش که آیا شکایت از کارفرما بدون قرارداد کارامکان پذیر است یا خیر؟ باید گفت، بله، با توجه به رسمیت قرارداد شفاهی، چنانچه کارگری، ازنسخه کتبی وفیزیکی قرارداد کار، برخوردار نباشد اما، بتواند، انعقاد شفاهی آن را با کمک ادله اثبات دعوی، ثابت کند،امکان شکایت از کارفرما، حتی بدون وجود قرارداد کار نیز ممکن است.

حتما بخوانید: نحوه شکایت کارگر از کارفرما

شرایط شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار

علی رغم وجود امکان شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، این امر، تنها در صورتی می تواند،منجر به حصول نتیجه شده و به آن، در مراجع صالح، نظیر هیئت حل اختلاف کار بین کارگر وکارفرما، رسیدگی گرددکه شرایط این شکایت، وجود داشته باشد. لذا در این بخش از مقاله،قصد داریم، درباره شرایط شکایت ازکارفرما بدون وجود قرارداد کار دائم یا موقت کتبی، صحبت کنیم.

از شرایط شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، این است که کارگر، از اهلیت قانونی، برای طرح دعوا؛برخوردار باشد. مقصود از اهلیت، بر اساس مواد قانون مدنی، داشتن عقل، بلوغ و رشیدبودن است؛ درغیر این صورت، ولی، قیم یا نماینده قانونی شخص، باید، به نیابت از او، اقدام به انجام شکایت نماید.

از دیگر شروط شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، این است که قرارداد فی مابین، شرایط مندرج در ماده قانون کار را داشته باشد. ماده ۹ این قانون، مقرر می دارد: “برای صحت قرارداد کار در زمان بستن قراردادرعایت این شرایط، الزامی است: ‌

الف – مشروعیت مورد قرارداد

ب – معین بودن موضوع قرارداد

ج -عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر.”

بر این اساس، عدم معین بودن موضوع قرارداد شفاهی یا عدم مشروعیت جهت و هدف آن، سبب می شود، کارگر، نتواند، نبست به شکایت، اقدام نماید.

در صورت تمایل به ثبت اینترنتی شکایت در سامانه جامع روابط کار، به آدرس prkar.mcls.gov.ir، داشتن حساب کاربری و رمز عبور ورود به این سامانه، از دیگر شرایط لازم، برای شکایت ازکارفرما بدون قراردادکار، محسوب می گردد.

داشتن مدارک مثبت وجود یک قرارداد شفاهی، نظیر شهادت شهود، استشهادیه کتبی ازهمکارانی که حاضر به شهات در مرجع رسیدگی کننده به دعوا نیز هستند، داشتن سوابق بیمه رد شده از سوی شرکت، پرینت دستگاه ثبت ساعت ورود و خروج و سایر مدارکی که در ادامه،به تفصیل، توضیح خواهیم داد نیز از شرایط شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار هستند.

مرجع شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار

همانطور که قانون گذار، برای رسیدگی به دعاوی اداری ، مرجع صالح رسیدگی کننده به این دعاوی را مشخص کرده است، مرجع صالح رسیدگی به دعاوی ناشی از حقوق کار را نیز مشخص کرده که در موارد مقرر قانونی، به شکایات کارگر از کارفرما، رسیدگی می کنند و کارگر بدون قرارداد کار نیزمی تواند، پس از ثبت شکایت خود، در وقت مقرر، در این مراجع، حاضر شده تا به دعوای او رسیدگی گردد. مراجع رسیدگی به شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، عبارتند از:

شورای اسلامی کار یا انجمن های صنفی: اولین مراجعی هستند که سعی در ایجاد صلح و سازش، میان کارگر و کارفرما، در خصوص اختلافات فی مابین دارند. شایان ذکر است، مراجعه به شورای صنفی، زمانی است که شورای اسلامی کار، وجود، نداشته باشد.

هیئت تشخیص کار بین کارگر و کارفرما: زمانی که کارگر و کارفرما، از طریق مراجعه به شورای اسلامی کار یا انجمن های صنفی کارگران، به توافق، نرسند، دعوای آن ها، به هیئت تشخیص،ارجاع خواهد شد ورای صادره از آن، در مهلت تجدید نظر، قابل تجدیدنظر در مرجع صالح، یعنی،هیئت حل اختلاف کار بین کارگر و کارفرما می باشد. یک نفر نماینده مدیران، یک نفر نماینده کارگران و یک نفر نماینده وزارت کار، اعضای این هیئت، هستند.

هیئت حل اختلاف کار بین کارگر و کارفرما: این هیئت، مرجعی است که به تجدید نظر ها، نسبت به آرای هیئت تشخیص، رسیدگی کرده و رای آن، ظرف ۱۵ روز، قطعی و لازم الاجرا خواهد شد.

اعضای این هیئت، متشکل از ۳ نفر نماینده کارگران، ۳ نفر نماینده دولت و ۳ نفر نماینده کارفرمایان، می باشد.

نحوه و مراحل شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار

پس از صحبت در خصوص امکان، شرایط و مراجع رسیدگی کننده به شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار،در این بخش از مقاله، قصد داریم، در خصوص مراحل و نحوه شکایت از کارفرما، در این مورد بخصوص،یعنی زمانی که کارگر، قرارداد کار ندارد، صحبت کنیم و نحوه و مراحل آن را توضیح دهیم. نحوه شکایت ازکارفرما بدون قرارداد کار، به دو صورت اینترنتی و حضوری، قابل انجام است که در زیر، به توضیح جداگانه هریک، خواهیم پرداخت:

نحوه شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، به صورت حضوری

در نحوه شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، به صورت حضوری، کارگر باید، با در دست داشتن مدارک مثبت ادعای خود، همچنین، مدارک مثبت وجود قرارداد؛ از قرار سوابق بیمه، استشهادیه کتبی و… به اداره کار رفاه و تعاون اجتماعی، مراجعه کرده و اقدام به ثبت شکایت خود نماید و در وقت مقرر،در جلسه رسیدگی، حاضر شود.

مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار

برای ثبت هر شکایتی و رسیدگی به آن، توسط مرجع صالح، باید، مدارک لازم انجام شکایت را داشت وموضوع شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار کتبی نیز مستثنی از این امر نیست. لذا در این قسمت، درخصوص مدارک لازم برای این شکایت، صحبت خواهیم کرد که عبارتند از:

• مدارک هویتی کارگر.

• مدارک مثبت ادعایی که کارگر، در خصوص آن، شکایت داشته.

• نام کاربری و رمز عبور سامانه جامع روابط کار.

مدارک مثبت وجود قرارداد کار فی مابین، از قرار استشهادیه کتبی از همکاران یا اهالی محل کارکه حاضربه حضور در جلسه رسیدگی و شهادت بر وجود رابطه کاری نیز هستند، لیست سوابق بیمه رد شده توسط کارفرما، پرینت برگه ورود و خروج به شرکت یا دستگاه ثبت ساعت، پرینت واریزی های حساب کارگر از سمت کارفرما، پرینت پیامک های رد و بدل شده میان کارگر و کارفرما، پیرامون مسائل کاری و هر مدرک دیگری که مثبت رابطه و وجود قرارداد کاری است.

هزینه شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار

یکی از رایج ترین سوالات در خصوص شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، در خصوص هزینه هایی است که بابت انجام این امر، باید، پرداخت گردد. عده ای از کارگران، با تصور هزینه بر بودن این پروسه، تمایل خود را به شکایت، از دست داده و از این موضوع، صرف نظر می نمایند.

اما، در خصوص هزینه شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار، باید گفت، انجام این شکایت، مستلزم پرداخت هیچ گونه هزینه ای نیست و چنانچه کارگر، قصد داشته باشد، شخصا و نه از طریق مراجعه به کافی نت،در سامانه جامع روابط کار، ثبت شکایت کند، نباید، هیچ هزینه ای بپردازد.تنها هزینه قابل پرداخت در پروسه شکایت، زمانی است که کارگر، قصد ثبت شکایت به صورت اینترنتی راداشته و پیش از این، در سامانه جامع روابط کار، ثبت نام ننموده است؛ در این شرایط، ابتدا باید، هزینه ثبت نام در سامانه که مبلغی در حدود ۲۶ هزار تومان می باشد را از طریق کارت بانکی دارای رمز دوم ، پرداخت کرده و سپس، ثبت شکایت کند.

رابطه بین کارگر و کارفرما:

کارفرما وظیفه دارد طبق تعرفه های موجود، همه حقوق کارگر را از جمله دستمزد، عیدی،پاداش،مرخصی، حق اولاد، حق مسکن و همه مورد هایی را که حقوق کارگر است به موقع به وی پرداخت کند ودر صورتی که کارفرما در ادای حقوق کارگر تعلل کند، کارگر حق دارد با مراجعه به اداره کار محل، نسبت به عدم دریافت هر نوع حقی که داشته شکایت کند.

روابط کارگر و کارفرما را طبق قانون کار می توان تحت دو خصوصیت بیان کرد:

• تابعیت دستوری کارگر از کارفرما

• تابعیت مزدی کارگر از کارفرما

برای این که یک رابطه کارگری و کارفرمایی به وجود بیاید باید هر دو تابعیت فوق به عنوان ارکان رابطه کاری تحقق پیدا کند و عدم وجود یا نقص درهر کدام از ارکان مانع از به وجود آمدن و شکل گیری رابطه کارگری و کارفرمایی می گردد.

قرارداد کار شامل چه مواردی است؟

با توجه به ماده ۱۰ قانون کار، قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین، باید حاوی موارد ذیل باشد:

• نوع کاریا حرفه یا وظیفه ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد.

• حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن

• ساعت کار،تعطیلات و مرخصی ها

• محل انجام کار

• تاریخ انعقاد قرارداد و مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد.

• موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل،ایجاب نماید.

• شرایط و نحوه فسخ قرارداد (در مواردی که مدت تعیین نشده است)

چرا کارفرما بدون قرارداد کسی را استخدام می‌کند؟

به دلیل وفور نیروی کار و در عوض کمبود موقعیت‌های کاری، اغلب نیروها پس از مدتی با یافتن یک شغل قابل قبول، چشم خود را بر مشکلات احتمالی موجود می‌بندند.

در واقع می‌توان گفت کارفرما به این دلیل قرارداد نمی‌بندد که حق و حقوق کارگر را پرداخت نکرده و بتوانددر هر زمانی و بدون نیاز به پراخت حق و حقوق تعیین‌شده کارگر، او را به‌راحتی اخراج نماید.

بنابراین نبستن قرارداد کتبی برای کارفرماهای سودجو، یک راه فرار از پرداخت هزینه‌های مختلف است و متاسفانه اغلب کارگران تصور می‌کنند بدون داشتن یک قرارداد کتبی، نمی‌توانند به مراجع معتبر مراجعه کرده و نسبت به عدم اجرای قانون، از کارفرما شکایت کنند.

نکته: باید بدانید که کارگر حتی بدون داشتن هیچ مدرک کتبی، می‌تواند از کارفرما شکایت کرده و حق وحقوق قانونی خود را طلب کند. در واقع نداشتن قرارداد در مرحله شکایت، به ضررکارفرما خواهد بود وکارگر ممکن است موارد مختلف را بیش از میزان توافق مابین خود و کارفرما،اعلام نماید.

شکایت از کارفرما بدون قرارداد چه مراحلی دارد؟

شکایت از کارفرما بدون قرارداد مراحل مشخصی دارد. در ابتدا و پیش از هرچیزی، کارگر بایدمدارک لازم راجمع‌آوری کرده و بدون هیچ قراردادی ثابت کند که در همان بازه زمانی معین و موردادعا، در محل کاربه‌عنوان کارگر حضور داشته و فعالیت‌های مورد نظر کارفرما را اجرا کرده است.

پس از آن کارگر باید در سامانه وزارت کار و رفاه اجتماعی ثبت نام کرده و کد رهگیری دریافت کند. سپس در اداره کار و از واحد دادخواست، برگه دادخواست را اخذ کرده و با داشتن مدارک هویتی لازم مثل شناسنامه و کارت ملی، دادخواست را تکمیل و سپس دادخواست را به اداره کار ارائه داده و شکایت خودرا رسما ثبت کند.

در زمان تکمیل دادخواست باید موارد مندرج در آن مثل محل انجام کار، اطلاعات شخصی کارگر وکارفرما ودر نهایت، مورد شکایت خود را عنوان نماید. نکته مهمی که باید در این بخش توجه شود این است که کارگرباید مورد شکایت را تنها در چهار خط نوشته و به هیچ عنوان توضیح بیش ازحد ندهد. اعلام دقیق شکایت باید در روز رسیدگی انجام شده و کارگر باید در آن روز با در دست داشتن مدارک اثبات دعوای خود، در محل رسیدگی حاضر شود .

پیشنهاد مطالعه  دیوان عدالت اداری کجاست و برای طرح چه شکایتی باید به دیوان مراجعه کرد؟

معمولا روند رسیدگی بدین گونه خواهد بود:

• شکایت کارگر از کارفرما در مرجع معتبر مثل اداره کار.

• ارسال نامه و ابلاغیه به کارفرما و تعیین جلسه رسیدگی.

• حضور کارگر و کارفرما در جلسه مصالحه برای حل اختلاف.

• در صورت عدم ایجاد مصالحه، دو هفته پس از این جلسه اولیه، یک جلسه تشخیص شکایت برگزار خواهد شد و کارگر در این مرحله باید تمام مدارک و ادله خود را ارائه دهد.

• کارشناسان پس از بررسی این مدارک و بر طبق گفته طرفین، رای خود را صادر خواهند کرد و در صورت پذیرش رای از سوی هر دو طرف، پروسه شکایت با اجرای رای کارشناسان به‌اتمام خواهد رسید.

• در صورت عدم پذیرش رای صادره از سوی یکی از طرفین شکایت، جلسه حل اختلاف پس از گذشت بازه معین ۱۰ روزه، برگزار می‌شود.

مهلت شکایت از کارفرما بدون قرارداد چقدر است؟

هیچ مدت زمان محدودی در این بین تعیین نشده و در هر زمانی می‌توانید شکایت خود را ثبت کنید. در واقع حتی پس از فوت کارگر و گذر زمان، بازماندگان می‌توانند از کارفرمای کارگرفوت‌شده شکایت کرده و حق وحقوق او را مطالبه کنند.

تنها حالتی که شامل قانون محدودیت زمان است، شکایت بر علیه اخراج خواهد بود و کارگر فقط۳۰ روزپس از اخراج مهلت دارد که نسبت به اخراج خود اعتراض کرده و در این رابطه شکایت کند .