به‌موجب اصل ۱۷۳ قانون اساسی، دیوان عدالت اداری به‌منظور رسیدگی به شکایات، دادخواهی‌ها و اعتراضات مردم نسبت به مأموران یا واحدها یا آیین‌نامه‌های دولتی و احقاق حقوق آنها، زیر نظر قوه قضائیه تأسیس شد. رئیس دیوان عدالت اداری از سوی رئیس قوه قضائیه به این سمت منصوب می‌گردد.

اما در حال حاضر نحوه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری تغییر کرده و به صورت آنلاین و تماما الکترونیکی انجام می شود . به همین منظور سامانه ای تحت عنوان سامانه ساجد دیوان عدالت اداری به نشانی sajed.divan-edalat.ir ایجاد شده است که از طریق این سامانه اشخاص می توانند با پرداخت هزینه شکایات خود را در سایت دیوان عدالت اداری ثبت کنند.

دعاوی قابل طرح در دیوان عدالت اداری

چه دعاوی در دیوان قابل طرح هستند؟

صلاحیت

صلاحیت دیوان عدالت اداری در ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری قید شده است. تصمیمات و اقداماتی که سازمان ها و ادارات دولتی و نهادهای وابسته به دولت در اعمال حاکمیت خود علیه اشخاص انجام می دهند در دیوان عدالت اداری قابل طرح است. همچنین اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی می توانند در این موارد علیه این نهادها شکایت کنند. اما درموارد غیر از اعمال حاکمیتی، مرجع حل دعاوی اشخاص علیه این سازمان ها و ادارات خواهد بود.به طور مثال اگر شهرداری اقدام غیرحاکمیتی مثل تصرف ملک به طور مالکانه داشته باشد. شخص ذینفع برای بازپس گیری ملک از طریق دادسرا حقوقی اقدام می نماید.

بنابراین زمانی می توان نسبت به اقدامات نهادهای دولتی در دیوان عدالت اداری طرح دعوا کرد. که اقدامات آن ها در نتیجه اعمال حاکمیتی باشد.مورد دیگری اعتراض به آراء قطعی صادره از هیات های حل اختلاف است. به طور مثال هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما و کمیسیون ها.مانند کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری ها بوده که وکیل دیوان عدالت اداری با ساز و کارهای مخصوص اقدام به اقامه دعوی می کند. مهلت قانونی اقامه دعوی سه ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی هیات ها و کمیسیون های مزبور می باشد.که با تقدیم دادخواست پیگیری می گردد.

از عمده اقدامات در صلاحیت دیوان عدالت اداری می توان به صدور رای وحدت رویه در موارد تعارضات موجود در آراء صادره از سوی شعب دیوان اشاره کرد.که هیات عمومی دیوان با تشکیل جمع قابل توجهی از قضات اقدام به تصمیم گیری می نماید.علاوه بر این هیات عمومی دیوان به بررسی شکایت از مصوبات دولتی ارگان ها می پردازد. که نحوه شکایت آن تشریفات خاصی ندارد. و هر کسی می تواند ابطال این  مصوبات را از دیوان عدالت اداری بخواهد. در نتیجه این بررسی توسط هیات عمومی دیوان صورت می گیرد.

از جمله موضوعات مربوط به دیوان عدالت اداری:

• دیوان عدالت اداری چیست

• هیئت های تخصصی و عمومی دیوان

• اختیارات وکیل دیوان

• محل استقرار دیوان

• کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری

• مراجع رسیدگی دعاوی موبوط به امور شهرداری

ماده ۱۰ قانون تشکیلات دیوان عدالت اداری:

«صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:
۱ـ رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:

الف ـ تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی. اعم از وزارت‌خانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آن ها.
ب ـ تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آن ها.

۲ ـ رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیات های رسیدگی به تخلفات حقوقی و کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون‌های مالیاتی، هیات حل‌اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری‌ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آن ها.

۳ـ رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری. و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان موسساتی که شمول این قانون نسبت به آن ها محتاج ذکر نام است. اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی.