هدف از تدوین دستورالعمل اجرایی آیین نامه آموزش ایمنی کارفرمایان ،کارگران، کارآموزی آموزش ایمنی کار به منظور ارتقاء فرهنگ ایمنی و بعنوان یکی از مهمترین راهکارهای ایمن سازی محیط کار، ارتقای بهره وری وصیانت از منابع انسانی و مادی کشور، همواره سرلوحه رسالت ها و ماموریت های اصلی معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار داشته است. مستند به آیین نامه آموزش ایمنی کارفرمایان، کارگران و  کارآموزان،مصوب مورخ۱۳/۱۲/۱۳۸۸شورای عالی حفاظت فنی و صالحیه  مورخ۱۸/۱۷/۱۴۱۱،مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار به عنوان مرجع ذیصالح در ارائه خدمات آموزش ایمنی کار در کشور تعیین شده است.بدین منظور به استناد ماده۹آیین نامه موصوف، در راستای ایجاد وحدت رویه و نظام مند نمودن خدمات آموزش ایمنی در سطح کشور،این دستورالعمل تهیه گردیده که رعایت آن برای تمامی فراگیران، مجریان و مدرسان ذیصالح آموزش و ذینفعان الزامی است. لذااین دستورالعمل با هدف نظاممند سازی آموزشهای ایمنی کاردر سطح کشور از طریق احراز صالحیت آموزش دهندگان، نظارت بر کیفیت آموزش ایمنی کاردر کشور تدوین شده است.

دستورالعمل اجرایی آیین نامه آموزش ایمنی کارفرمایان ،کارگران، کارآموزی

 واژه های کلیدی

۱ـ۱ـ دوره های آموزشی ایمنی

مجموعه فرایند آموزش که دارای هدف، محتوی، برنامه و ارزشیابی است و باهدف ارتقای سطح آگاهی ودانش ایمنی برای مخاطبین برگزار می گردد و می تواند در یک مکان خاص و یا بصورت مجازی وغیرحضوری اجرا شود.

۲ـ۱ـ مرکز تحقیقات ستاد

مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار وزارت کار و امور اجتماعی مستقر در تهران

۳ـ۱ـ مراکز تابعه

مراکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار مستقر در استان های کرمان، آذربایجان شرقی،خوزستان وخراسان رضوی و سایر مراکزی که از این پس راه اندازی می گردند.

۴ـ۱ـ محتوای دوره های آموزش ایمنی

محتوای آموزش مطابق استاندارد مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار تعیین می شود واین محتوامشتمل بر سرفصل مباحث قابل ارایه در برنامه های آموزشی است که منطبق با نوع دوره وسطوح شرکت کنندگان تدوین می گردد.

۵ ـ۱ـ مدت زمان دوره ها

براساس نوع دوره و مطابق با شرایط شرکت کننده ها تعیین می شود.

۵ ـ۱ـ گواهینامه

به شرکت کنندگان پس از طی دوره و در صورت کسب قبولی توسط مراجع ذیصلاح گواهینامه تعلق خواهدگرفت.

۷ـ۱ـ مجوز صلاحیت

مؤسسات، اشخاص حقیقی، حقوقی و همچنین مشاورین حفاظت فنی و خدمات ایمنی که از مرکزتحقیقات ستادی وزارت کار و امور و مراجع صلاحیت دار مجوز فعالیت در زمینه آموزش ایمنی را کسب نموده اند، می توانند با رعایت محتوی و سرفصل دوره های آموزش و شرایط برگزاری، این دوره ها را در محل مناسب اختصاصی یا در محل کارگاه و یا بصورت مجازی برگزار کنند و در پایان دوره گواهینامه صادرنمایند.

۸ ـ۱ـ مرجع صلاحیت دار رسیدگی به شکایات و تخلفات

این مرجع به موجب کمیته‌ای خواهد بود که در مرکز تحقیقات ستادی مستقر بوده و اعضای آن شامل:

رییس مرکز تحقیقات ستادی، مدیر کل بازرسی کار، یک نفر بازرس کار استان (به انتخاب مدیرکل بازرسی کار) یک نفر کارشناس آموزش مرکز تحقیقات ستادی، یک نفر نماینده اداره کل حراست و یک نفر مشاور حفاظت فنی و خدمات ایمنی (بدون حق رأی) می‌باشد.

مسئولیت این کمیته با رئیس مرکز تحقیقات می باشد و در صورت تخلف توسط مجریان در آیین نامه آموزش کارفرمایان، کارگران و کارآموزان و این دستورالعمل، کمیته مذکور موضوع را رسیدگی می‌نماید.

تبصره

اختیارات کمیته مذکور قابل واگذاری به کمیته‌های استانی می‌باشد که ترکیب آن شامل: مسئول مرکزتحقیقات دراستان، رئیس اداره بازرسی کار، یک نفر بازرس کار استان (به انتخاب مدیرکل استان) یک نفرکارشناس آموزش مرکزتحقیقات در استان، رئیس حراست اداره کل استان و یک نفر مشاور حفاظت فنی وخدمات ایمنی (بدون حق رأی)می‌باشد و درصورت عدم وجود مرکز تحقیقات در استان به جای مسئول مرکز تحقیقات و کارشناس آموزش به ترتیب مدیرکل استان و نماینده آموزشی ادارات کل استان‌ها جایگزین آن‌ها خواهند شد.

۹ـ۱ـ مجری دوره آموزشی

علاوه بر مرکز تحقیقات ستادی و مراکز تابعه، مؤسسات و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مجوزبرگزاری این دوره ها را اخذ نموده اند نیز به عنوان مجری دوره حق برگزاری دوره های آموزشی فوق راخواهند داشت.

۲ـ فراگیران

به استناد ماده ۸۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران کلیه کارفرمایان. کارگران و کارآموزان (کارورزان)مشمول قانون کارموظف به گذراندن دوره‌های آموزش ایمنی متناسب با شغل. در بدو استخدام و حین خدمت می‌باشند.

۳ـ ساختار دوره ها

۱ـ۳ـ دوره‌های آموزش ایمنی مقدماتی

شامل دوره هایی است که در آن خطرات محیط کار و اصول اولیه ایمنی کار برای ایجاد و ارتقاء سطح آگاهی فرهنگ ایمنی، آموزش داده می شود.

۲ـ۳ـ دوره های آموزش تخصـصی ایمنی

شامل دوره هایی است که در آن آموزش تخصصی با توجه به ویژگی های شغل در جهت افزایش آگاهی های تخصصی در مورد شغل مشخص به فراگیران ارایه می‌شود تا موجب افزایش سطح دانش آنها نسبت به خطرات و حوادث احتمالی در آن رشته و پیشگیری از حوادث احتمالی در هنگام کار گردد.

۴ـ روش های انجام آموزش

۱ـ۴ـ آموزش حضوری

به روشی گفته می شود که در آن آموزش به صورت حضوری و با شرکت علاقمندان در کلاس و براساس استانداردهای تعریف شده از سوی مرجع ذیصلاح با محتوا و سرفصل دروس مشخص تدریس انجام شده و در پایان دوره آزمون مربوط برگزار می شود. آمـوزش حضوری می تواند بصورت حضور درکلاس و یا درمحل کارگاه باشد.

۲ـ۴ـ آموزش مجازی (E-Learning)

به روشی از آموزش اطلاق می شود که در آن اطلاعات مربوط به صورت غیرحضوری و از طریق مکتوب یابه صورت الکترونیکی( CD  و مولتی مدیا) و اینترنت در اختـیار علاقمندان قرار می گـیرد و پس از پاسـخ به سوالات یا انجام تکالیف خواسته شده به صورت کتبی و الکترونیک یا از طریق اینترنت در سایت مورد نظرقرار داده می شود و سنجش صورت می‌گیرد.

۳ـ۴ـ آموزش ترکیبی

آموزش مجازی قابل ترکیب با آموزش حضوری می باشد که به آن دوره های ترکیبی گفته می شود در این دوره سنجش آزمون و ارزیابی به صورت حضوری انجام می شود.

۵ـ زمان آموزش

۱ـ ۵ ـ آموزش کوتاه مدت

آموزش هایی که مدت آن ۸ ساعت یا کمتر باشد.

۱ـ ۵ ـ آموزش میان مدت

به آموزشی گفته می شود که مدت آن بیشتر از ۸ ساعت باشد.

۶ ـ نوع آموزش

۱ـ۶ ـ بدو استخدام

برای هر فراگیر در زمان قبل از شروع به کار و پیش از ورود به محل کارگاه این آموزش ها ارایه می‌گردد واز طریق آن با خطرات عمومی و تخصصی مربوطه به شغل خود و کارگاه آشنا می شود. حداقل دوره آموزش بدو استخدام ۳ ساعت می باشد.

۲ـ۶ ـ ضمن خدمت و بازآموزی

هر فراگیر بایستی آموزش ضمن خدمت و بازآموزی در زمینه ایمنی که توسط مرجع ذیصلاح و ادارات کار و امور اجتماعی استان‌ها و حسب شرایط از طرف کارفرما تعیین و نحوه استمرار آن مشخص می گردد راطی نماید. بدیهی است درصورتی که ماهیت شغل یا محل کار فراگیرتغییر کند آموزش های مرتبط با نوع کار جدید باید طی شود و گواهی مربوط به آن اخذ گردد.

۳ـ۶ ـ آموزش های ویژه: در صورتی که تغییری در شرایط و فرایند کار ایجاد شود، آموزش ایمنی ویژه آن عملیات بایدبلافاصله طی شود و اطلاعات ایمنی مربوط به آن در اختیار فراگیر قرار داده شود.

۷ـ محل آموزش

۱ـ۷ـ مراکز تحقیقاتی و ادارات کار و امور اجتماعی استان‌ها

از فضای آموزشی مرکز تحقیقات ستادی و مراکز تابعه و همچنین ادارات کار و امور اجتماعی استان‌ها و باهماهنگی ازسـایر مکان های آموزشی که امـکانات برگزاری کلاسهای آموزشی در آن وجود داشته باشدبرای برگزاری دوره های آموزش ایمـنی عمومی و تخصـصی استفاده خواهد شد.

۲ـ۷ـ محل کارگاه

بنا به درخواست واحد های متقاضی برگزاری دوره های آموزشی در واحد و با استفاده از فضا و امکانات آن کارگاه امکان پذیر می باشد. در این صورت تهیه کلیه امکانات مربوطه کمک آموزشی از قبیل رایانه، ویدیو پروژکتور و وایت برد به عهده متقاضی می باشد.

۸ ـ گواهینامه های آموزشی

۱ـ ۸ ـ در پایان دوره‌ های آموزشی و پس از آزمون در صورت احراز شرایط و موفقیت در کسب حداقل نمره تعیین شده (۱۰ از ۲۰) گواهینامه طی دوره به شرکت کنندگان اعطا می گردد. این گواهینامه ها مشتمل بر مشخصات زیر است وممهور به مهر مرجع صلاحیت دار خواهد بود:

نام و نام خانوادگی شرکت کننده ـ کد ملی ـ کد پستی ـ نوع دوره آموزشی ـ نام دوره آموزشی ـ زمان وساعت دوره آموزشی ـ کد اختصاصی دوره ـ رتبه کسب شده و نام و مشخصات برگزارکننده دوره

تبصره 

اتخاذ تدابیر لازم در جهت ارتقای ضریب ایمنی گواهینامه صادره از سوی مراجع صادر کننده گواهینامه ضروری است. ۲ـ ۸ ـ برای دوره های آموزشی بالاتر از ۸ ساعت و صدور گواهینامه می بایست کد دوره اختصاصی از مرکز تحقیقات ستادی اخذ گردیده و توسط مراجع ذیصلاح اجرا گردد.

۹ـ مجریان دوره های آموزشی

۱ـ ۹ـ مرکز تحقیقات ستادی و مراکز تابعه

مرکز تحقیقات ستادی و مراکز تابعه با تایید مرکز تحقیقات ستاد، اقدام به اجرای دوره های آموزشی باسرفصل استاندارد مورد تأیید می نمایند.

۲ـ ۹ـ مشاوران حفاظت فنی و خدمات ایمنی

به استناد ماده۳ آیین نامه مشاوران حفاظت فنی و خدمات ایمنی دارای مجوز فعالیت آموزش از مرکزتحقیقات وتعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار می باشند با رعایت محتوای دوره ها و سرفصل های عنوان شده در دوره های عمومی و تخصصی و با هماهنگی با مرکز تحقیقات ستادی و اخذ کد دوره مورد نظر مجاز به اجرای دوره های آموزش ایمنی فوق الذکر خواهند بود.

۳ـ ۹ـ بازرسان کار سراسر کشور

به استناد بند ج ماده ۹۶ قانون کار جمهوری اسلامی ایران بازرسان کار سراسر کشور می توانند به امرآموزش ایمنی کار با هماهنگی مرکز تحقیقات و ادارات کار و امور اجتماعی استان ها اقدام نمایند.

۴ـ ۹ـ سایر مؤسسات و سازمانهایی که صلاحیت برگزاری دوره‌های آموزش ایمنی کار را از مرجع ذیصلاح اخذ نموده‌اند می‌توانند مجری برگزاری دوره‌ها در حدود اختیارات و وظایف تعیین شده باشند.

۱۰ـ هزینه برگزاری دوره‌های آموزشی

۱ـ۱۰ـ هزینه هر دوره آموزش که توسط مرکز تحقیقات ستاد و مراکز تابعه برگزار می شود، براساس مجموعه قوانین مالی و محاسباتی و تعرفه مصوب دولت و شورای اقتصاد می باشد و مجری هزینه فوق را به شرکت متقاضی و افراد شرکت کننده اعلام نموده و پس از پرداخت هزینه دوره توسط کارفرما و ارایه رسید بانکی و رسید مربوطه به مجری دوره، برگزاری آموزش امکان پذیر خواهد بود.

۲ـ ۱۰ـ به جهت ایجاد فضای رقابتی در مورد مشاوران حفاظت فنی و خدمات ایمنی و سایر مؤسسات ذیصلاح، این هزینه به صورت دوسالانه توسط انجمن صنفی مربوطه پیشنهاد و با نظارت و هماهنگی مرکز تحقیقات ستادی، تعیین و ابلاغ می گردد.

۱۱ـ نظارت بر حسن اجرای کار

۱ـ۱۱ـ نظارت بر حسن اجرای کار در استان ها با ادارات کل کار و امور اجتماعی می‌باشد.

۱ـ۱۱ـ نظارت عالیه با مرکز تحقیقاتی ستادی خواهد بود که نظارت و ارزشیابی نهایی مجریان دوره و نحوه نظارت استان ها و ادارات کل کار و امور اجتماعی به کار مجریان دوره ها در استان ها در این مرحله باز ارزشیابی خواهد شد.

۱۲ـ ظرفیت دوره ها

۱ـ۱۲ـ ظرفیت کلاس های برگزارشده در دوره های حضوری حداکثر تا ۳۰ نفر خواهـد بود (برگزاری نشسـت های علـمی و سمیـنار های آموزشی مرتبـط و افزایـش ظرفیت کلاس با توجه به نوع دوره و امکانات آموزشی و با تأیید مراجع ذیصلاح مجاز خواهد بود).

۲ـ۱۲ـ ظرفیت دوره های مجازی بدون محدودیت بوده و نحوه برگزاری آزمون در دوره های ترکیبی با هماهنگی قبلی بامجریان دوره خواهد بود.

۱۳ـ تعیین نماینده آموزشی در ادارات کل کار و امور اجتماعی استانها

به منظور عملیاتی نمودن این دستور العمل، ادارات کل کار و امور اجتماعی استان‌ها یک نفر کارشناس مجرب و مطلع به عنوان نماینده آموزشی به مرکز تحقیقات ستادی معرفی می‌نمایند تا در راستای تقویت زمینه های همکاری و اجرای صحیح و بهینه کلیه برنامه های آموزشی در استان اقدامات لازم را به عمل آورند.

۱۴ـ اولویت بندی برای اجرایی نمودن آیین نامه

۱ـ۱۴ـ با توجه به گستردگی کار و محدودیت امکانات، تعیین اولویت ارایه آموزش‌های ایمنی کار و نحوه استمرار آن برای مشمولین این دستور العمل در هر استان بر عهده ادارات کل کار و امور اجتماعی می باشد.

۲ـ۱۴ـ کارفرمایان مکلفند در زمینه آموزش ایمنی کارفرمایان و کارگران و کارآموزان واحدهای تابعه با مراجع ذیصلاح همکاری‌های لازم را به عمل آورند.