قرارداد پیمانکاری، به قراردادی گفته می شود که مطابق آن، کارفرما انجام کار یا عملی را با شرایط مشخص و در ازای مبلغی معین، در مدت زمان مشخص، به فرد حقیقی یا حقوقی که در این قرارداد پیمانکار نامیده می شود واگذار می کند. موضوعات قراردادهای پیمانکاری هم متعدد و متفاوت می باشد، برخی قراردادهای پیمان در خصوص ایجاد ساختمان، حمل و نقل و یا تهیه و تدارک کالا است.

برای تنظیم یک قرارداد پیمانکاری باید در بدو امر طرفین قرارداد به صورت کاملا مشخص تعیین گردیده و رابطه آن ها در این قرارداد با یکدیگر کاملا مشخص و ذکر گردد.بعد از آن مشخص کردن ماهیت موضوع قرارداد یا خدمتی که باید ارائه شود، باید صریحا روشن شود. در واقع باید مفصلا تشریح گردد که کارفرما از پیمانکار خود چه انتظاراتی دارد.در برخی مواقع در قراردادهای پیمان، عدم افشای اطلاعات یا همان محرمانگی قرارداد نیز به قرارداد پیمانکاری ضمیمه خواهد شد. البته شرایط پرداخت و شرایط خاتمه قرارداد هم در انتهای قرارداد اضافه خواهد شد.

چنانچه شما از مخاطبین محترم مبنا مشاور هستید و به دنبال کسب اطلاعات لازم در خصوص انواع قراردادها، خصوصا نحوه انعقاد قرارداد پیمانکاری می باشید، یا به عنوان طرف یکی از قراردادهای پیمانکاری، قصد طرح شکایت از طرف دیگر قرارداد و احقاق حقوق از دست رفته خود را دارید، می توانید با دنبال نمودن سلسله مقالات این سامانه اداری ، ضمن آگاهی از موارد یاد شده، از کلیه مباحث و شرایط مرتبط در این نوع قراردادها آگاهی و اطلاعات لازم را بدست آورید.

قرارداد پیمان کاری با کارگر

حدودا اواسط اسفند ماه بود که بعد از تمام شدن کار، نزدیک به ساعت ۸:۳۰ شب، مثل همیشه لپتاپ را خاموش کردم، آن را در سامسونت قراردادم و از شرکت بیرون رفتم.

هوا سرد بود اما از بارش باران خبری نبود. خیلی خسته بودم و یک نوشیدنی گرم یا محبت گرم یک دوست می‌توانست روی من تاثیر زیادی داشته باشد.

به انتهای خیابان که رسیدم صدایی آشنا، توجه من را به سوی خود جلب کرد. سرم را برگرداندم، دوستم معین با خودرویی که تازه خریده بود، در کنار خیابان ایستاده بود.

از من خواست که سوار ماشین او بشوم تا هم به کافی شاپ برویم و فنجانی چای بخوریم و هم در رابطه با موضوع مهمی با هم صحبت کنیم.

با خودم فکر کردم که ای کاش در آن لحظه، از خدا چیز دیگری را درخواست کرده بودم!

بنابراین سوار ماشین معین شدیم و به سوی کافه حرکت کردیم.

معین یکی از دوستان نزدیک و خانوادگی من بود. مهندس معماری بود و به ساخت و ساز علاقه زیادی داشت.

بعد از گفت و گوی دوستانه و پرسیدن احوال خانواده، وقتی مشغول نوشیدن چای بودیم به یاد آوردم که معین فقط برای صرف چای، نیامده بود.پس بیشتر کنجکاو شدم و پرسیدم: معین جان چه خبر؟ می‌خواستی در رابطه با موضوعی با من صحبت کنی!

معین بعد از شنیدن این سوال سرش را آرام تکان داد و فنجان چای را روی میز گذاشت.

بعد کمی به من نزدیک شد انگار که می‌خواست در رابطه با موضوع محرمانه‌ای با من حرف بزند.

به قرارداد پیمانکاری نیاز داشت!

هنوز از تنظیم قرارداد پیمانکاری بحثی مطرح نشده بود و بعد از صحبت از جزئیاتی در رابطه با کار، خود او ادامه داد:

علیرضا، یک نفر قصد دارد که ساختمانی را احداث کند ، درصورتی که مهندس نیست و از ساخت و ساز هم اطلاعات زیادی ندارد! دیروز با من صحبت کرد و گفت که قصد دارد وظیفه ساختن ساختمان را به من واگذار کند و تمامی سرمایه را خودش پرداخت کند.

با توجه به توصیه‌های تو، پیشنهاد تنظیم قرارداد را به او دادم ولی گفت هیچ وقت قراردادی را امضاء نکرده است و از جزئیات قرارداد هم اطلاع ندارد!

از طرفی، من با وکیل آن شخص هم صحبت کردم که باید قرارداد خاصی را تنظیم کنیم اما وکیل گفت که نیازی به ایجاد قرارداد نیست و جناب مژده دهنده از هر جهت مطمئن هستند.

خواستم از تو بپرسم که چه قراردادی را لازم است که تهیه کنیم و جزئیات و تعهدات قرارداد باید به چه شکل باشد؟

درآن لحظه به یاد آوردم که خیلی از دوستان معین هم که از طریق خودش با آن‌ها آشنا شده بودم،سوالاتی مانند سوال معین داشتند.

سوالاتی در خصوص انواع‌ قرارداد پیمانکاری که من هم به آنها پاسخ داده بودم اما با توجه به کمبود وقت و مسائل مختلفی که وجود داشت، هنوز در مبنا مشاور ، نکات خاص اداری درباره آن‌ها ذکر نکرده بودم.

معین به مسائل اداری چندان علاقه‌ای نداشت و بعد از آنکه گفتم باید قرارداد پیمانکاری تهیه کنید، بعد ازشنیدن بعضی از شرایط و محتویات قرارداد، صرفا از من خواست تا این قرارداد را برای او تنظیم کنم.

تنظیم قرارداد را به‌عهده گرفتممن قرارداد را تنظیم کردم و در اختیار معین قرار دادم و امروز تا آنجا که اطلاع دارم ساختمان در حال ساخته شدن است و مرحله بتن ریزی آن به پایان رسیده است.

بعد از دو ماه، در اوایل ماه اردیبهشت، هنگامی که در شرکت، کمی مشغول استراحت بودم، با دیدن فنجان چایی که یکی از همکاران برای من آورد و بر روی میز کار من گذاشت، به یاد معین و تنظیم قراردادبرای او افتادم.

به نظرم رسید بعد از مدت‌ها تولید محتوای متفاوت، وب سایت ما، در خصوص انواع قرارداد پیمانکاری، نیاز به مطالب مفیدی دارد که بسیاری از نکات اداری و تعهدات و شرایط انواع قرارداد پیمانکاری را مد نظر قرار دهد.

بالاخره امروز فرصتی پیدا کردم تا در خصوص انواع قرارداد پیمانکاری، به عنوان یکی از اعضای اداری مبنا مشاور ، مطلب بنویسم.

بنابراین این متن را تهیه کردیم تا شما با کلیات قراردادهای پیمانکاری آشنا شوید و از نحوه تنظیم و تهیه نمونه قرارداد پیمانکاری آگاه شوید.

قرارداد پیمانکاری چیست؟

قرارداد پیمانکاری به صورت کلی قراردادي است که میان اشخاص تنظیم می‌شود و مطابق آن، کارفرماکه یکی از طرفین قرارداد است، مجموعه‌ای از امور شامل اقدامات و فعالیت‌ها را از پیمانکار، یعنی طرف دیگر قرارداد، درخواست می‌کند.

به عبارت دیگر، قرارداد پیمانکاری ، قراردادی است که روابط میان کارفرما و پیمانکار را تنظیم می‌کند، به عنوان مثال، با آوردن تعهدات و شرایط لازم و مسئولیت‌هایی که هر یک از طرفین قرارداد دارند، وظایف هر یک از طرفین را مشخص می‌کند.

البته فعالیت‌هایی که از سوی کارفرما به‌عهده پیمانکار قرار داده می‌شود باید تحت شرایط خاصی انجام شود و از طرف دیگر، پیمانکار می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد.

همچنین دامنه قرارداد پیمانکاری گسترده است و شامل حمل و نقل، ساختمان و غیره می‌باشد.

تعریف کارفرما

همانطور که اشاره شد، در یک طرف قرارداد، کارفرما قرار می‌گیرد و به عنوان آمر، انجام عملی را در قبال پرداخت وجه معین و در زمان معین از پیمانکار درخواست می‌کند.

بنابراین کارفرما، در بندهای قرارداد، شرایط و مسائلی که پیمانکار باید آن‌ها را مد نظر قرار بدهد را، بر اساس اسناد و مدارک خاص، به پیمانکار ارائه می‌دهد.

تعریف پیمانکار در فرم خام قرارداد پیمانکاری

اجرا کننده اصلی مفاد قرارداد و آنچه کارفرما امر می‌کند، پیمانکار است.

به عنوان مثال، تصور کنید کارفرما مدیر یک شرکت تولید محصولات گوشتی باشد که قصد داردخودرو‌هایی که به وسیله آن‌ها کالا‌ها میان مراکز فروش عرضه می‌شوند را تعمیر کند.

فرض را بر این می‌گیریم که تمامی خودرو‌ها اموال شرکت یا همان شخص حقوقی است و در رابطه باآن‌ها، نماینده شرکت یعنی شخص مدیر تصمیم گیری می‌کند.

مدیر با تنظیم نمونه قرارداد پیمانکاری با شخصی که به عنوان مثال، تعمیرکار است، از او در متن قرارداددرخواست می‌کند که تمامی خودرو‌ها از لحاظ تنظیم موتور، چک شوند و قطعات کهنه تعویض شوند.

همچنین در متن قرارداد پیمانکاری ذکر می‌کند که تعمیرکار، به عنوان پیمانکار، وظیفه دارد تا خودرو‌ها رایک هفته بعد از تاریخ تنظیم قرارداد، به کارفرما تحویل دهد و در مقابل انجام آن، مبلغ مشخصی از کارفرمادریافت کند.

بنابراین توجه به اسناد و مدارکی که کارفرما ارائه می‌دهد، برای پیمانکار ضرورت دارد.

شرایط عمومی حاکم بر قراردادهای پیمانکاری

شرایط عمومی همانطور که واضح به نظر می‌رسد عمومیت دارد و بر کلیه قرارداد‌های پیمانکاری ، صرف نظر از موضوع آن‌ها حاکمیت دارد.

همچنین این دسته از شرایط ، شرایط پایه و اساسی انواع قرارداد پیمانکاری هستند و هیچ قرارداد پیمانکاری نمی‌تواند بر خلاف این شرایط تنظیم شود.

به عبارت دیگر شرایط عمومی نمونه قرارداد پیمانکاری ، تغییرناپذیر هستند و در قالب یک چارچوب کلی، مسئولیت‌ها و وظایف هر یک از طرفین قرارداد و همچنین حقوق هر کدام از آن‌ها را تعیین می‌کنند.

شرایط خصوصی حاکم بر نمونه قرارداد پیمانکاری

این شرایط برخلاف شرایط عمومی ، نقش تکمیل کننده را در تنظیم قرارداد پیمانکاری دارند.

بنابراین، این شرایط با توجه به ماهیت و موضوع قرارداد پیمانکاری تنظیم می‌شوند.

به عنوان مثال شرایط خصوصی حاکم بر نمونه قرارداد پیمانکاری ساختمانی ممکن است با شرایط خصوصی قرارداد پیمانکاری تعمیرات اتومبیل متفاوت باشد.

اما آنچه در رابطه با شرایط خصوصی تمامی قراردادهای پیمانکاری مشابه است، عدم توانایی و قدرت آن‌ها در تغییر یا از بین بردن شرایط عمومی این دسته از قراردادها است.

نکات مهم قرارداد پیمانکاری (بخش اول)

قبل از آنکه انواع قرارداد پیمانکاری و نحوه بستن قرارداد پیمانکاری بررسی کنیم ، مجموعه نکات مهمی را مورد بررسی قرار می‌دهیم که دانستن آن‌ها، در تنظیم یک نمونه قرارداد پیمانکاری ضروری است.

نمونه قرارداد پیمانکاری معین است یا مختلط یا نامعین

قبل از آنکه بررسی کنیم که قرارداد پیمانکاری از چه نوعی است، عقود معین، نامعین و مختلط را موردبررسی قرار می‌دهیم.

عقود معین

این عقود مجموعه قرارداد‌هایی هستند که قانونگذار به صراحت، شرایط نوشتن و آثار آن را در متن قانون بیان کرده است.

از جمله این قرارداد‌ها عبارت‌اند از بیع، اجاره، ضمان و غیره.

در این دسته از قرارداد‌ها، نیاز نیست طرفین تمامی حقوق و تکالیف مربوط به خود را در متن قرارداد ذکر کنند.

در واقع این حقوق و تکالیف از سوی قانونگذار مطرح شده است و قانونگذار آنچه را به نظر عادلانه دانسته است در قانون بیان کرده است.

بنابراین همین مقدار کافی است که طرفین عقد، با یکدیگر نسبت به ارکان اصلی عقد توافق کنند و حل ارکان فرعی را به متن قانون واگذار کنند.

عقود نامعین

بر خلاف عقود معین ، در این دسته از عقود ، قانون عنوان یا نام، مسئولیت‌ها، تعهدات و شرایط خاصی رادر رابطه با قرارداد تعیین نکرده است.

بنابراین این دسته از قرارداد‌ها طبق قواعد عمومی حاکم بر قرارداد‌ها و اصل آزادی اراده موضوع ماده ۱۰قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تنظیم می‌شوند.

عقود مختلط

طبق اصل آزادی اراده موضوع ماده ۱۰، در این دسته از قرارداد‌ها، اشخاص می‌توانند در حدود قانون، با توجه به توافقات خود، با یکدیگر تراضی کنند و هر نامی را که می‌خواهند برای آن تعیین کنند.

با توجه به توضیحاتی که ارائه شد ، قرارداد پیمانکاری ، یک عقد نامعین است که با توجه به قواعد عمومی و اختیاری که ماده ۱۰ قانون مدنی به هر یک از طرفین داده است تنظیم می‌شود.

از ماده ۱۰ قانون مدنی چنین برداشت می‌شود که تمامی توافقات میان کارفرما و پیمانکار، در صورتی که بر خلاف قوانین رایج در کشور نباشند، نافذ و صحیح است.

به عبارت دیگر، طرفین قرارداد می‌توانند تمامی توافقاتی که مخالف با قانون نباشد را در متن نمونه قرارداد پیمانکاری بنویسند و قانون نیز، از آن حمایت می‌کند.

نمونه قرارداد پیمانکاری لازم است یا جایز مطابق ماده ۱۸۵ قانون مدنی، عقد لازم قراردادی است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن رانداشته باشد، مگر در مواردی که قانون گذار گفته است.

همچنین، ماده ۱۸۶ قانون مدنی نیز عقد جایز را قراردادی می‌داند که هر یک از طرفین بتواند هر وقت بخواهد آن را فسخ کند.

با توجه به محتوای مواد ۱۰ و ۲۱۹ قانون مدنی، متوجه می‌شویم که در کلیه قرارداد‌ها، اصل بر لازم بودن قرارداد است.

در نتیجه، فسخ نمونه قرارداد پیمانکاری توسط هر یک از طرفین قرارداد، تابع قوانین و استثنائات خاص صورت می‌گیرد.

بنابراین در رابطه با قراردادهای پیمانکاری دولتی ، ماده ۴۶ دفترچه شرایط عمومی پیمان، به ۱۵ شرط اشاره کرده است که درصورت وجود هر یک از این شروط، طرفین قرارداد می‌توانند قرارداد پیمانکاری رافسخ کنند.

همچنین در خصوص ماده ۴۸ این دفترچه نیز باید گفت، حق فسخ به صورت استثنا، به علت مقتضیات اداری، از سوی قانونگذار به دولت داده شده است. در نتیجه، دولت موظف است در صورتی که به کارفرما ضرری برسد، آن را جبران کند.

این نکته در رابطه با اشخاص عادی حقیقی یا حقوقی نیز که نمونه قرارداد پیمانکار تنظیم می‌کنند، باید در نظر گرفته شود.

بنابراین در صورتی که هر یک از طرفین قرارداد به تعهدات، مسئولیت‌ها و وظایف خود عمل نکند، باید ضرری که به طرف دیگر وارد شده است را جبران کند.

نحوه بستن قرارداد پیمانکاری (نکات مهم قرارداد پیمانکاری)

با اینکه، تنظیم هریک از انواع نمونه قرارداد پیمانکاری شرایط خاص خود را دارد اما در اینجا به نکات مهم قرارداد پیمانکاری که شما باید در انواع قرارداد پیمانکاری مد نظر قراردهید و من هم در قرارداد دوستم معین، در نظر داشتم، اشاره می‌کنیم:

موضوع نمونه قرارداد پیمانکاری

در ابتدای کار باید موضوع قرارداد با توجه به محتوای آن تعیین شود.

در نتیجه، تعیین موضوع قرارداد، می‌تواند گامی برای تنظیم تخصصی یک قرارداد پیمانکاری باشد.

اسناد و مدارک مرتبط با توافق

لازم است در انواع قرارداد پیمانکاری ؛ به تمامی اسناد و مدارکی که کارفرما در اختیار پیمانکار فرار می‌دهد، توجه شود.

مبلغ قرارداد پیمانکاری

در این بخش، مبلغ توافق شده برای انجام فعالیت، بین کارفرما و پیمانکار تعیین می‌شود. کمتر پیش می‌آید که مبلغ قرارداد به صورت کامل و در ابتدای قرارداد پرداخت شود. روال معمول در این مورد به این شکل است که بخشی از مبلغ به عنوان پیش پرداخت و بخش دیگر مبلغ به تدریج و با توجه به پیشرفت کار به پیمانکار پرداخت می‌شود.

سایر بخش‌ها ( شامل تعهدات کارفرما و تعهدات پیمانکار در قرارداد پیمانکاری )

در ادامه قرارداد نیز، به برخی از مسائل مانند نظارت بر اجرای کار، تعهدات کارفرما در قرارداد پیمانکاری و تعهدات پیمانکار در قرارداد اشاره می‌شود که از ارکان اساسی قرارداد می‌باشند.

بنابراین برای تنظیم یک قرارداد کارآمد، بیان هر یک از تعهدات پیمانکار و تعهدات کارفرما در قراردادپیمانکاری الزامی است. من در این مورد، از معین سوالات زیادی پرسیدم. چون معین یک بخش از قراردادبود و در این مورد، انتظاراتی داشت که لازم بود در متن توافق، به صورت کامل نوشته شود. این بخش، نکات مهم قرارداد پیمانکاری را شامل می‌شود و از اهمیت خیلی زیادی برخوردار است.

لیست قراردادهای پیمانکاری ( انواع قرارداد‌های پیمانکاری )

همانطور که اشاره کردیم دامنه قرارداد‌های پیمانکاری گسترده است و تمامی موارد زیر را شامل می‌شود:

الف: قرارداد پرداخت کلی یا نمونه قرارداد lump sum

در نمونه قرارداد lump sum پیمانکار موظف است تمام کاری را که کارفرما در قرارداد تعیین کرده است انجام بدهد.

به عبارت دیگر، یک یا چند کار، باید به صورت کامل و در قبال مبلغی معین و در زمان مشخص توسط شخص پیمانکار انجام شود.

در قرارداد پرداخت کلی ، مبلغی که به پیمانکار پرداخت می‌شود می‌تواند ثابت ( fix ) یا شناور ) باشد.

کاربرد نمونه قرارداد lump sum

۱: در صورتی که اطلاعات کافی در دسترس باشد.

۲: در طول زمانی که پیمانکار به اجرای برنامه می‌پردازد، تغییرات کمی مدنظر کارفرما باشد.

۳: در صورتی که کارفرما قصد داشته باشد نظارت و مدیریت همه جانبه خود را روی پروژه حفظ کند و واردجزئیات پروژه نشود.

نکته: این قرارداد در میان برخی از افراد به قرارداد پیمانکاری مقطوع نیز مشهور است.

معایب نمونه قرارداد lump sum یا قرارداد پیمانکاری مقطوع

۱: افزایش هزینه مالی

ویژگی قرارداد پیمانکاری مقطوع این است که زمان نسبتا زیادی لازم دارد تا طراحی و تکمیل شود.درنتیجه، پروژه نیاز به مدت زمان بیشتری دارد و به دنبال آن ،هزینه بیشتری را نیز برای کارفرما به دنبال دارد.

۲: عدم نظارت کارفرما بر جزئیات پروژه

در قرارداد پیمانکاری مقطوع ، کارفرما نسبت به برنامه‌هایی که پیمانکار بر اساس آن‌ها، به انجام امور می‌پردازد ، هیچ گونه نظارتی ندارد.

همچنین نمی‌تواند بر روی تاثیر برنامه پیمانکار بر میزان هزینه پروژه، نظارت کند.

۳: افزایش مدت زمان، کیفیت و هزینه برنامه ریزی شده

در صورتی که طراحی‌های کارفرما با برنامه‌ها و نظرات پیمانکار مغایرت داشته باشد، امکان دارد مدت زمان، میزان هزینه و کیفیتی که در متن قرارداد به آن‌ها اشاره شده بود، تغییر داده شود یا به عبارتی کوتاهی کنند.

ب: قرارداد دائمی یا continual contract

در این قرارداد، کارفرما به طور پیوسته برنامه‌های مربوط به پروژه اعم از برنامه‌های کاری و زمانی را مورد توجه قرار می‌دهد.

همچنین، تنظیم این قرارداد در جهت صرفه جویی در هزینه مناقصه و افزایش سرعت در انجام پروژه نیز،کاربرد دارد.

قرارداد‌ دائمی از انواعی برخوردار است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

۱: قرارداد سریال یا serial contract

طبق این قرارداد، پیمانکار تعهد می‌دهد که وارد مجموعه نمونه قرارداد lump sum یا قرارداد‌های پرداخت کلی شود که با اوضاع و شرایط بیان شده در قرارداد نخست و حاکم بر آن مطابقت دارند.

۲: قرارداد با قابلیت تغییر یا continuity contract

این قرارداد هنگامی میان کارفرما و پیمانکار تنظیم می‌شود که کارفرما امید دارد که در نتیجه ادامه کار با پیمانکار به سود و منفعت می‌رسد.

بنابراین، از پیمانکاری که مشغول انجام پروژه است تقاضا می‌کند که میان آن‌ها، نمونه قرارداد یا پرداخت کلی تنظیم شود، با این تفاوت که امکان ایجاد تغییر در آن وجود داشته باشد.

۳: قرارداد با دوره زمانی محدود یا term contract

در نتیجه تنظیم این قرارداد پیمانکاری میان پیمانکار و کارفرما، پیمانکار موظف می‌شود تا پروژه مورد نظرکارفرما را در مقابل مبلغ مشخص شده و در مدت زمان تعیین شده -که عمدتا بین ۱۲ تا ۲۴ ماه است- به کارفرما ارائه دهد.

کاربرد قرارداد پیمانکاری دائمی

این دسته از قرارداد‌ها برای کارهایی که از قیمت کمی برخوردار هستند و به طور مداوم انجام می‌شوند مانند تعمیرات ساختمانی و غیره کاربرد زیادی دارند.

مزایای قرارداد پیمانکاری دائمی

۱: افزایش بهره‌وری

این قرارداد به ویژه در زمانی که شما نیاز به تعمیرات ضروری دارید یا قصد دارید به سرعت یک پیمانکار را انتخاب کنید، می‌تواند برای شما سودمند باشد و به افزایش بهره‌وری منجر شود.

۲: پیش‌بینی هزینه‌ها و پرداخت‌ها

تنظیم این قرارداد به هر یک از طرفین قرارداد، که همان کارفرما و پیمانکار می‌باشد، کمک می‌کند تاارزیابی و پیش‌بینی مطلوبی نسبت به هزینه‌ها و پرداخت‌ها داشته باشند.

۳: صرفه جویی

طرفین با تنظیم قرارداد پیمانکاری دائمی ، می‌توانند در میزان هزینه مربوط به ایجاد مقدمات پیمان واجرای مناقصه صرفه جویی کنند.

۴: اطلاع یافتن پیمانکار از سرعت و کیفیت پروژه

با توجه به آنکه، در اثر تنظیم این قرارداد، کارفرما و پیمانکار، مدت زمان زیادی را به همکاری با یکدیگرمی‌پردازند، پیمانکار نیز از سرعت و کیفیتی که در رابطه با پروژه، مد نظر کارفرما است، اطلاعات کسب می‌کند.

۵: گرایش پیمانکاران مطلع

در نتیجه اطلاع پیمانکاران از وضعیتی که بر این قرارداد حاکم است همچون احتمال زیاد سود آوری در آینده و همچنین قابلیت برنامه‌ریزی برای کار و تعیین مدت زمان مشخص، پیمانکاران مطلع و حرفه‌ای در ابتدا می‌توانند مبلغ کمتری را پیشنهاد کنند و شروع به فعالیت کنند.

معایب قرارداد پیمانکاری دائمی

۱: از دست دادن پیمانکاران شایسته در نتیجه عدم اطلاع

امکان دارد پیمانکاران شایسته و مجرب، به دلیل عدم اطلاع از سود قابل توجهی که در آینده در اثر این توافق نصیب ایشان و کارفرما خواهد شد ، مبلغ بالایی را برای همکاری پیشنهاد دهند.

در نتیجه این پیشنهاد نیز، کارفرما حاضر به امضای فرم خام قرارداد پیمانکاری نباشد و بنابراین، پروژه مورد نظر از اجرا و رسیدگی این پیمانکاران حرفه‌ای، محروم شود.

۲: ایجاد بی اعتمادی نسبت به پیمانکار

ممکن است نتیجه کار‌هایی که یک پیمانکار انجام می‌دهد مثبت باشد.

با این حال، وجود تاخیر و سپری شدن مدت زمان زیاد ناشی از اشتغال پیمانکار به تکمیل فاز یک پروژه، می‌تواند حس بی اعتمادی نسبت به پیمانکار را در کارفرما ایجاد کند.

۳: پرداخت بیش از حد هزینه

شما به عنوان یک کارفرما در صورتی که به طور مستمر و منظم به بررسی متن و محتویات قرارداد نپردازید، احتمال دارد مجبور شوید هزینه‌های بیشتری را پرداخت کنید یا برای انجام مجدد مناقصه اقدام کنید.

ج: قرارداد‌های سنجشی یا Measurement Contracts

ویژگی این قراردادهای پیمانکاری بیشتر در تعیین میزان قیمت قرارداد خلاصه می‌شود.

به عبارت دیگر، ویژگی مهم قرارداد این است که قیمتی که در ابتدای قرارداد تعیین می‌شود تخمینی و تقریبی است.

در واقع، اینگونه قیمت گذاری تنها حدود کار را تعیین می‌کند و محاسبه قیمت نهایی در پایان کار انجام می‌شود.

کاربرد قرارداد سنجشی

معمولا هنگامی که کارفرما قصد دارد به سرعت از خدمات یک پیمانکار استفاده کند و تعیین قیمت تمام شده امکان پذیر نیست، این قرارداد تنظیم می‌شود.

همچنین در صورتی که میزان قیمت در هنگام تنظیم قرارداد و قبل از انجام کار مربوط به پروژه، بسیار زیاد باشد، تنظیم این قراردادهای پیمانکاری بسیار مفید است.

مبنای محاسبه قیمت اولیه

مبانی که به هنگام تعیین قیمت اولیه در قرارداد مورد توجه قرار می‌گیرد عبارت است از:

۱: قطعات و اجزا و سایر موارد مورد نیاز برای انجام پروژه

۲: برنامه‌ای که پیمانکار در قالب پیمان‌های خدماتی یا مشاوره‌ای به کارفرما ارائه می‌دهد، در تنظیم قیمت اولیه موثر است.

کاربردهای دیگر قرارداد سنجشی

۱: در صورتی که کارفرما از نیاز‌های خود به درستی مطلع نباشد یا این نیازها مشخص نباشند، استفاده ازاین قرارداد مفید است.

۲: همانطور که اشاره کردیم در صورتی که کارفرما نیاز داشته باشد که یک پروژه را به سرعت اجرا کند،می‌تواند قرارداد سنجشی تهیه یا تنظیم کند.

۳: در صورتی که تعیین میزان قیمت قرارداد در ابتدای کار ممکن نباشد یا قیمت مورد نظر بسیار زیاد باشد،می‌توان از این نوع از قراردادهای پیمانکاری استفاده کرد.

د: قرارداد‌ باز پرداخت هزینه یا Cost Reimbursement Contract

با توجه به عنوان این قرارداد متوجه می‌شویم که پیش از انجام پیمانکاری، کارفرما، هزینه‌های اولیه وضروری که شامل هزینه‌های مربوط به کارگران،کارگاه و مواد مصرفی می‌شود را می‌پردازد.

علاوه بر این، این هزینه، سودی که به پیمانکار می‌رسد را نیز پوشش می‌دهد و هزینه‌های سربار رامدنظر قرار می‌دهد.

کاربرد قرارداد باز پرداخت هزینه

۱: ریسک پذیری کارفرما

در صورتی که شما به عنوان یک کارفرما ریسک کردن را در فعالیت‌های مختلف خود تجربه کرده باشید، واز طرف دیگر مایل باشید در انجام پروژه، در کنار پیمانکار، تاثیر گذار باشید.

۲: سرعت آغاز پروژه

در صورتی که قصد داشته باشید پروژه را به سرعت آغاز کنید و پیمانکار درخواست‌های شما را اجرا کند ودر آن وضعیت، فرصت کافی برای تعیین هزینه و کامل کردن طرح‌ها وجود نداشته باشد، این قراردادمی‌تواند برای شما کاربرد داشته باشد.

۳: نظارت کارفرما و رعایت استاندارد‌ها

هنگامی که کارفرما تمایل داشته باشد بر اعمال پیمانکار و فرآیند تکاملی پروژه نظارت کند و استاندارد‌های دقیق در پروژه رعایت شود، تنظیم این قرارداد بسیار موثر است.

۴: بالا بودن قیمت مواد مصرفی

در صورتی که در هنگام شروع کار، میزان هزینه‌هایی که مربوط به مواد مصرفی و مورد نیاز پروژه است بسیار زیاد باشد و در عین حال، حالت اضطراری بر پروژه حاکم باشد می‌توانید این قرارداد را تنظیم کنید.

۵: تغییرات احتمالی پروژه

ویژگی دیگر این قرارداد در مقایسه با سایر انواع توافق نامه در لیست قراردادهای پیمانکاری ، این است که تغییرات احتمالی پروژه را نیز پوشش می‌دهد.

بنابراین به دلیل وجود احتمال زیاد تغییر در روند اجرای پروژه یا تغییر در اصل پروژه، تهیه این قرارداد برای شما بسیار با اهمیت است.

هـ: قرارداد مدیریتی یا Management Contract

یکی دیگر از انواع قرارداد پیمانکاری ، قرارداد پیمانکاری مدیریتی است. این توافق نامه، هنگامی تنظیم می‌شود که شما به عنوان کارفرما، از موسسه یا شرکتی تقاضا کنید که در کنار پیمانکار ، طرح‌های پروژه را بررسی کند و بر چگونگی انجام طراحی‌ها در کنار پیمانکار دیگر، نظارت کند.

در صورتی که در زمان مناسب، این قرارداد را تنظیم کنید و در نتیجه آن، پیمانکاری حرفه‌ای را وارد عملیات اجرایی پروژه خود کنید، ایجاد طراحی میان دو پیمانکار تقسیم می‌شود و به مشارکت میان هردو پیمانکار منجر می‌شود.

در پروژه‌های بزرگی که معمولا چندین پیمانکار مشغول اجرای آن‌ها می‌باشند، ممکن است پیمانکاری که به صورت تخصصی به فعالیت می‌پردازد، در راس قرار بگیرد.

در نتیجه، او تجهیزات مورد نیاز ، خدمات مربوط به پروژه ، اطلاعات و دانش فنی را در اختیار سایر پیمانکاران خود قرار می‌دهد .

بنابراین با توجه به پیچیدگی و بزرگی این دسته از فعالیت‌ها، پیمانکار اصلی باید در حوزه خاصی تخصص داشته باشد، از دانش‌های خاص در حوزه آن پروژه، اطلاع داشته باشد و از طرف دیگر، تجربه منحصر به فردی داشته باشد.

معایب قرارداد‌های مدیریتی

۱: ایجاد تاخیر در پروژه و اختلافات مربوط به قرارداد پیمانکاری

با توجه به اینکه این دسته از قرارداد‌ها از تعداد زیادی پیمانکار اعم از اصلی و فرعی برخوردار هستند،هماهنگ کردن هر کدام از آنان با یکدیگر زمان زیادی نیاز دارد.

بنابراین، امکان دارد مدت اجرای پروژه افزایش پیدا کند و تاریخ تحویل آن، که در متن نمونه قراردادپیمانکاری به آن اشاره شده است، با واقعیت مطابقت نداشته باشد.

همین مسائل می‌تواند باعث ایجاد اختلافات قراردادی باشد.

۲: حضور پیمانکار خاص و تضعیف رقابت میان افراد

بیان کردیم که در بسیاری از پروژه‌های گسترده و پیچیده، کارفرما از یک پیمانکار تخصصی استفاده می‌کند.استفاده از این شخص که از تخصص و حرفه خاصی برخوردار است و به مراتب از سطح آگاهی بالاتری برخوردار است، سطح رقابت میان پیمانکاران را در فرایند ایجاد و ارائه پروژه کاهش می‌دهد. در نتیجه ممکن است کیفیت پروژه ساخته شده نیز با آنچه مد نظر کارفرما بوده است، منطبق نباشد.

۳: انجام کار مجدد

با توجه به شرایط مختلف حاکم بر پروژه و قرارداد، احتمال دوباره‌کاری و مجهز کردن مجدد کارگاه و انجام کار‌هایی که در ابتدا نسبت به پروژه انجام شده است؛ وجود دارد.

۴: احتمال عدم پرداخت مطالبات پیمانکاران فرعی

ممکن است پیمانکار اصلی ، مطالباتی که مربوط به پیمانکاران فرعی است را پرداخت نکند و به تبع آن، مشکلات مختلفی به وجود بیاید.

۵: زیان کارفرما

در صورتی که پیمانکاران، مهارت‌های لازم در خصوص پروژه مورد نظر کارفرما را نداشته باشند، احتمال ورود زیان به کارفرما افزایش پیدا می‌کند.

۶: معین نبودن تعهدات مالی کارفرما

تا قبل از آنکه، پیمانکاران، اجرای پروژه را آغاز کنند، هیچ یک از تعهدات مالی کارفرما مشخص نیست.

۷: هزینه احتمالی جمع آوری کارگاه

گاهی اوقات، احتمال دارد که در اثر بی میلی پیمانکاران یک پروژه، کارفرما مجبور شود هزینه‌هایی که مربوط به جمع آوری کارگاه است را پرداخت کند.

۸: عدم تضمین برای کارفرما در قرارداد

در این دسته از قرارداد‌ها، هیچ تضمینی در برابر سوء مدیریت پیمانکار در قبال پروژه مورد نظر کارفرما و زیان‌هایی که از این موضوع ناشی می‌شود، وجود ندارد.

و: قرارداد مدیریت پروژه یا Project Management Contract

یکی دیگر از انواع قرارداد پیمانکاری، قرارداد مدیریت پروژه است. این قرارداد هنگامی تنظیم می‌شود که کارفرما، قصد داشته باشد پیمانکاری حرفه‌ای و با تجربه را تعیین کند.

سپس، مجموعه اقدامات، شامل معین کردن کارگاه، جمع آوری تجهیزات کارگاه، مسائل مربوط به امور بازرگانی ، سرمایه گذاری در پروژه، اجرای پروژه و تاییدات مربوط به آن را به او واگذار کند.

در این قرارداد، پیمانکار اصلی که این وظایف را به‌عهده دارد نقش مدیر پروژه را دارد و در مقابل میزان پیشرفت پروژه ، درصد پیمانکاری دریافت می‌کند.

به عبارت دیگر، با به انجام رساندن این اقدامات و دست یافتن به نتایج تدریجی و پیشرفت پروژه، مبلغی معینی از قیمت پیمان را دریافت می‌کند.

کاربرد قرارداد مدیریت پروژه

این قرارداد به ویژه در زمانی که کارفرما قصد دارد پروژه پیچیده و بزرگی را اجرا کند بسیار موثر و کاربردی خواهد بود.

تعهدات پیمانکار در نمونه قرارداد پیمانکاری مدیریت پروژه

در کامل‌ترین فرم خام قرارداد پیمانکاری مدیریت پروژه ، وظایف پیمانکار عبارت‌ است از:

۱: مسئولیت کمک به تیم پروژه

پیمانکار وظیفه دارد برای رسیدن به اهدافی که در نظر دارد، به اعضای تیمی که پروژه را اجرا می‌کنند کمک کند.

۲: نظارت، هدایت و اقدامات مشابه

پیمانکار موظف است برای پیشرفت و اجرای هر چه بهتر و دقیق‌تر پروژه، روی آن نظارت و آن را هدایت کند.

همچنین، برای تمام بخش‌های پروژه مورد نظر، برنامه ریزی و هماهنگ سازی‌های لازم را انجام دهد.

مزایای نمونه قرارداد پیمانکاری مدیریت پروژه

۱: استقلال پیمانکار و پیشرفت پروژه

کارفرما در این نوع از فرم خام قرارداد پیمانکاری ، به پیمانکار اختیارات زیادی داده است به طوری که، پیمانکار به عنوان یک مدیر مستقل فعالیت می‌کند.

در نتیجه این اختیارات نیز، پیمانکار بهتر و موثر‌تر می‌تواند پروژه را هدایت کند و بر اعضای تیم، نظارت داشته باشد.

همچنین در این صورت، هماهنگ کردن اعضای گروه نیز به مراتب، برای شخص پیمانکار آسان‌تر است.

۲: ایجاد اطمینان برای کارفرما

با تنظیم نمونه قرارداد پیمانکار مدیریتی پروژه، این اطمینان در کارفرما شکل می‌گیرد که امور مربوط به پروژه و اجرای خواسته‌های وی با مدیریت حرفه‌ای پیمانکار به نتایج مطلوب می‌رسد.

همچنین امید به پیشرفت پروژه، بیش از پیش برای کارفرما ایجاد می‌شود و همین مسئله، زمینه را برای فعالیت بیشتر و موثر پیمانکار فراهم می‌کند.

ز: قرارداد طراحی و ساخت یا Design and Build Contract

قراردادهای پیمانکاری طراحی و ساخت هنگامی تنظیم می‌شود که پیمانکار متعهد می‌شود خودش به تنهایی، به طراحی و ساخت پروژه بپردازد.

در فرم خام قرارداد پیمانکاری طراحی و ساخت، جزئیات پروژه و آنچه مد نظر کارفرما است بیان می‌شود.

در مقابل، پیمانکار وظیفه دارد با توجه به استاندارد‌های کیفی و مطالعه نیاز‌های کارفرما، طراحی یاساختن پروژه را انجام دهد.

همانطور که اشاره کردم، سایر دوستان من به جز معین هم از من در خصوص انواع قرارداد پیمانکاری مشاوره گرفته بودند.

به عنوان مثال یک نمونه قرارداد پیمانکاری که یکی از دوستان تنظیم آن را به من سپرد، قرارداد طراحی و ساخت کابینت و اپن ام دی اف، برای آپارتمان بود.

بنابراین کاربرد این قرارداد به خصوص در ساختمان سازی زیاد است.

ط: قراردادهای پیمانکاری ساخت و توسعه

یکی دیگر از انواع قرارداد پیمانکاری ، قراردادهای پیمانکاری ساخت و توسعه است.

در این قرارداد هر یک از وظایف، مسئولیت‌ها و اختیارات پیمانکار در رابطه با بخش‌های مختلف پروژه درمتن قرارداد ذکر می‌شود.

مبالغی که به پیمانکار پرداخت می‌شود، به درصد پیشرفت پروژه مربوط می‌شود.باقی مانده مبالغ نیز، با توجه به میزان بهره‌وری مجریان پروژه، پرداخت می‌شود.پیش از شروع مناقصه، کارفرما برنامه ‌اجرایی مربوط به پروژه را تنظیم می‌کند و آن را در اختیار شرکت کنندگان و متقاضیان قرار می‌دهد.

این کار باعث می‌شود تا متقضایان، قبل از انجام هرکاری از وظایف و مسئولیت‌های خود در آینده اطلاع داشته باشند.

ویژگی این دسته از قراردادهای پیمانکاری، این است که پیمانکار اصلی، در انتخاب پیمانکاران فرعی، به طور کامل اختیار دارد.

در واقع، آنچه در این قرارداد بسیار مهم است، اجرا و به ثمر رسیدن پروژه با توجه به معیار‌هایی مانند هزینه، زمان و کیفیت می‌باشد.

همچنین در این دسته از قرارداد‌ها، کارفرما حق نظارت کامل بر تیم اجرا کننده پروژه را دارد و پیمانکاراصلی، موظف است در مراحل گوناگون اجرای طرح، گزارشات اقدامات انجام شده را به کارفرما بدهد.

کاربرد انواع قرارداد پیمانکاری در استارتاپ‌ها

با توجه به توضیحات بالا و عناوین متفاوت قرارداد‌ها ممکن است تصور کنید که قرارداد پیمانکاری فقط دراموری مانند حمل و نقل، ساختمان، طراحی و غیره کاربرد دارد، در حالی که این قرارداد‌ها امروزه نقش مهمی در پیشرفت استارتاپ‌های گوناگون داشته‌اند.

در واقع، در هر رابطه‌ای در صورتی که یک طرف آن کارفرما باشد و انجام کاری را از دیگری درخواست کند یا آن را به طور کامل به او واگذار کند، و در مقابل، شخص دیگر به عنوان پیمانکار وظیفه داشته باشد که به هزینه خودش آن کار را انجام دهد، نمونه فرم خام قرارداد پیمانکاری نسبت به این رابطه کاربرد خواهد داشت.

البته در مهلت‌های زمانی تعیین شده، پیمانکار، مبالغی را به سبب فعالیت‌هایی که برای اجرای پروژه انجام داده است و وجوهی که از حساب شخصی و به نفع پروژه پرداخت کرده است از کارفرما دریافت می‌کند.

بنابراین لیست قراردادهای پیمانکاری در رابطه با استارتاپ‌ها نیز کاربرد دارد و استفاده می‌شود.

به عنوان مثال ممکن است شخصی به عنوان کارفرما با شخص دیگری، یکی از انواع نمونه قرارداد پیمانکاری را تنظیم کند و در متن قرارداد، وظیفه پیمانکار را اینگونه تعیین کند که یک وب سایت فروش اقلام بهداشتی بسازد.

در نتیجه این قرارداد، پیمانکار که می‌تواند یک مهندس کامپیوتر باشد، متعهد می‌شود که با هزینه شخصی و با مدیریت خود، پروژه را انجام دهد و پس از آنکه وب سایت با رعایت تمامی استاندارد‌های لازم ایجادشد، نه تنها هزینه‌های شخصی خود را از کارفرما دریافت کند، بلکه در ازای فعالیت در حوزه پروژه، حق الزحمه مناسبی دریافت کند.

همچنین این قرارداد‌ها ، ایجاد اپلیکیشن‌های متفاوت مربوط به موبایل یا کامپیوتر را نیز شامل می‌شوند.

شرایط فورس ماژور حاکم بر قراردادهای پیمانکاری

این شرایط، وضعیت‌هایی هستند که از اختیار طرفین قرارداد یا یکی از آن‌ها خارج است.

در واقع، در صورتی که اتفاقی برای هر یک از طرفین قرارداد بیفتد، به صورتی که غیر قابل پیش بینی باشد و نتوانند مانع آن شود، طرفی که به دلیل وجود شرایط فورس ماژور، نمی‌تواند به تعهدات خود عمل کند، به طور موقت، از انجام این امور معاف می‌شود.

البته در استفاده از شرایط فورس ماژور باید با دقت عمل کرد.

در نتیجه استفاده از شرایط فورس ماژور، احتمال دارد قرارداد به طور کامل باطل شود و یا به صورت معلق باقی بماند.

همچنین، استفاده از این شرایط، باعث می‌شود تا نه تنها طرفی که درگیر حوادث شده است به تعهدات خود عمل نکند بلکه طرف دیگر قرارداد پیمانکاری نیز، به وعده‌های خود عمل نکند.

به عنوان مثال، اتفاقی که برای یکی از دوستان من افتاد این بود که به یک برنامه نویس وب سایت، مسئولیت داده بود تا برای او یک وب سایت فروش مواد غذایی ایجاد کند.

همچنین برنامه نویس، در متن نمونه قرارداد پیمانکار ، تعهد داده بود که وب سایت را ظرف یک ماه آماده کند و به کارفرما تحویل دهد.

بعد از گذشت ۲۰ روز ، به دلیل مشکلات مختلفی، اینترنت تمام کشور به مدت یک هفته قطع شد و باعث شد که برنامه نویس، تعهدات خود را به‌موقع انجام ندهد. در این حالت، برنامه نویس به وضعیت فورس ماژور اشاره کرد و عقب افتادن تعهدات خود را توجیه کرد.

در ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی، چنین  مقرر شده است:

«در مواردی که انجام کار به طور مقاطعه به اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار می شود کارفرما باید در قراردادی که منعقد می کند مقاطعه کار را متعهد نماید که کارکنان خود همچنین کارکنان مقاطعه کاران فرعی را نزد سازمان بیمه نماید… »

این مورد را قانون گذار در ماده ۴۱ قانون تامین اجتماعی بدین شکل آورده است :

“در مواردی که نوع کار ایجاب کند سازمان می تواند به پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب شورای عالی سازمان نسبت به مزد را به کل کار انجام یافته تعیین و حق بیمه متعلق را به همان نسبت مطالبه و وصول نماید.”

ماده فوق به صورت مطلق به کار رفته است فلذا در هر کاری که شرایط مزبور وجود داشته باشد سازمان جهت تعیین حق بیمه نسبت مزد را به کل کار ملاک قرار می دهد . البته این مورد را بیشتر در قراردادهای پیمانکاری که به صورت موقت و محدود قابل اعمال است کاربرد دارد ، اگر چه در موارد دیگری هم به جز مورد مزبور کاربرد خود را خواهد داشت.

در چنین مواردی به جای اینکه حق بیمه از هر کدام از بیمه شدگان به صورت مجزا و جداگانه اخذ شودنسبت مزد به کل کار انجام شده مبنای تعیین حق بیمه در نظر گرفته می شود.

به عنوان مثال می توان پروژه های ساختمانی را ملاک قرار داد :

در چنین پروژه هایی اعم از اینکه طرف قرارداد شخص حقیقی یا حقوقی باشد مبلغ مقطوعی در نظرگرفته می شود که این مبلغ همه هزینه ها از جمله مصالح ، حقوق کارگران و … را شامل می شود و در چنین پروژه هایی ، زمانی که مبلغ پرداخت می گردد مشخص نمی شود که مبلغ مذکور، بابت هرکدام ازهزینه ها، به چه میزان است! اما مسلما هزینه و حقوق کارگران هم در همان مبلغ قرار دارد .فلذا از مبلغ مذکور ، مبلغی را که جهت حقوق کارگران باید کنار گذاشته شود مشخص می گردد و از همان میزان حق بیمه را کسر می نمایند.

به عبارت دیگر در قراردادهای پیمانکاری ، بدین شکل است که مبلغ قرارداد، ترکیبی از بهای کالا و خدمات است که کالا همان تجهیزاتی است که جهت انجام پروژه لازم است و بهای خدمات همان حقوق و مزد کارکنان پیمانکار است . لازم به ذکر است چنانچه تمییز این دو مورد در قراردادهای پیمانی امکان پذیر باشد، بدین سان عمل می شود و در غیر این صورت ماخذ حق بیمه ،کل وجه دریافتی پیمانکار می باشد .که درصدی از مجموع این دریافتی را به عنوان حق بیمه معین می نمایند.

تعهدات پیمانکار در مورد بیمه تامین اجتماعی کارگران

در ابتدا پیش از اینکه به تعهدات پیمانکار در مورد بیمه تامین اجتماعی کارگران بپردازیم، لازم است که تعریفی از پیمانکار را ارائه دهیم. پیمانکار یا مقاطعه کار به شخص حقیقی یا حقوقی گفته می شود که جهت انجام کار با کارفرما قراردادی را منعقد می نماید و کل پروژه را از ابتدا تا انتها بر عهده می گیرد.

با قراردادی که بین پیمانکار و کارفرما منعقد می شود رابطه کارگر و کارفرمایی بین آن ها شکل می گیرد اما چنانچه پیمانکار بخواهد جهت انجام پروژه ،کارگرانی را استخدام کند بین کارگران استخدام شده وکارفرما اصلی رابطه کارگری و کارفرمایی برقرار نمی شود.اما بین پیمانکار و کارگرانی که استخدام کند،چنین رابطه ای شکل می گیرد.

پیمانکار به شیوه های مختلفی می تواند امر مورد نظر را به سرانجام برساند و با توجه به اینکه کدام یک ازشیوه ها را عملی کند، گاهی متعهد به اعمال ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی می گردد و گاهی تعهدات ماده مزبور در برابر پیمانکار منتفی می گردد .که جهت روشن شدن موضوع فروض مختلف را مورد بررسی قرار می دهیم.

فرض اول ـ فرضی را شامل می شود که پیمانکار امر مورد نظر کارفرما را بر عهده می گیرد که البته خودبه دو صورت می تواند عمل کند.

• در صورتی که پیمانکار ، امر مورد نظر کارفرما را به تنهایی به انجام برساند و هیچ کارگری را در جهت کار مزبور استخدام نکند، در چنین مواقعی با توجه به اینکه هیچ مستخدمی در اختیار وی نبوده است تعهدات موجود در ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی منتفی است.

•  در صورتی که پیمانکار جهت انجام کار مورد نظر کارفرما ، کارگرانی را استخدام می نماید که در این صورت بایستی کارگران استخدامی خود را بر طبق قانون بیمه کند و کارفرما هم موظف است پیمانکار را بدین امر متعهد سازد که البته قانون گذار تدابیری هم جهت شانه خالی نکردن پیمانکار از این امر پیش بینی کرده است.

فرض دوم ـ چنانچه پیمانکار جهت انجام پروژه از پیمانکار فرعی استفاده نماید (پیمانکار فرعی به پیمانکاری گفته می شود که در کنار پیمانکار اصلی تمام یا قسمتی از پروژه را در دست می گیرد ) که در این صورت با دو فرض رو به رو می شویم.

• در صورتی که پیمانکار فرع ، امر مزبور را به تنهایی انجام دهد که در این صورت نیازی به انجام تهعدات ماده ۳۸ در مورد بیمه کارگران وجود ندارد و تنها رابطه کارگر و کارفرمایی بین پیمانکار اصلی و پیمان کار فرع برقرار می شود و پیمانکار اصلی موظف به بیمه کردن پیمانکار فرعی می باشد.

•  در صورتی که پیمانکار فرعی جهت به سرانجام رساندن پروژه نیاز به استخدام کارگرانی داشته باشد که در این صورت ، کارگران استخدامی وی با کارفرمای اصلی رابطه کارگر و کارفرمایی دارند و پیمانکار اصلی موظف است که تعهدات مندرج در ماده فوق الذکر را در مورد چنین افرادی برقرار نماید و کارفرما هم موظف به متعهد کردن پیمانکار اصلی است که تعهدات مندرج در ماده فوق الذکر را در مورد چنین افرادی برقرار نماید و کارفرما هم موظف به متعهد کردن پیمانکار اصلی با شیوه قانونی و اختیار قانونی که به او اعطا شده است، می باشد.

نرخ حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری

قراردادهای پیمانی ، قراردادهایی می باشند که بین کارفرما و پیمانکار جهت به سرانجام رساندن امری منعقد می شوند. در چنین پروژه هایی پیمانکار از صفر تا صد پروژه را خود در دست می گیرد و ممکن است جهت انجام پروژه مزبور ،کارگرانی را استخدام کند که پس از استخدام موظف است حق بیمه کارگران خودرا پرداخت کند. اما از آنجایی که در چنین قراردادهایی حقوق ثابت ماهانه ای وجود ندارد ، جهت پرداخت حق بیمه بایستی به صورت نسبت مزد به کل کار محاسبه و به سازمان پرداخت گردد.

برابر ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی، قراردادهای مقاطعه و نحوه وصول و پرداخت حق بیمه کارگران در قراردادهای مقاطعه مشخص شده است که پرداخت حق بیمه در این نوع قراردادها دریافت حق بیمه نسبت مزد به کل کار انجام  شده است که مشخص نمودن این نسبت به صورت درصدی از کل مبلغ پیمان صورت می گیرد و لازم به ذکر است که در رویه سازمان، این درصد به ضریب یا ضریب پیمان شهرت دارد.البته در اجرای ماده مذکور قانون تامین اجتماعی بخش نامه  هم صادر نموده است.

که در این بخش نامه ،جهت اعمال یک قاعده عمومی، شورای عالی تامین اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی جهت سهولت وصول حق بیمه و همچنین جلوگیری از تقلبات پیمانکاران در ارسال لیست کارگران تدبیری اندیشیده است.

بدین نحوکه در قراردادهای پیمانکاری پس از تعیین نسبت مزد به کل مبلغ قرارداد ،ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی در این مورد اعمال می گردد.

و اما سازمان تامین اجتماعی ، قراردادهای پیمانی را بدین شکل تقسیم بندی کرده است :

• قراردادهایی که مصالح بر عهده کارفرماست.

• قراردادهایی که مصالح بر عهده پیمانکار است.

در مورد اول ۵۶ درصد بهای ناخالص پیمان را برای حقوق یا مزد کارکنان تعیین کرده است و در مورد دوم که همان کارهای خدماتی هم می باشد ۲۶ درصد بهای ناخالص پیمان است.هرکدام از درصدهای مقرر شده فوق در ۲۷ درصد ماده ۲۸ ضرب می شود که به ترتیب از آن ۱۵ درصد و ۷ درصد به دست می آید.

نحوه پرداخت حق بیمه توسط پیمانکاران

برابر با ماده ۳۹ قانون تامین اجتماعی کارفرما بایستی حداکثر تا آخرین روز ماه بعد حق بیمه هر ماه را به سازمان بپردازد و همین طور صورت لیست مزد با حقوق بیمه شدگان را هم تنظیم و به سازمان ارسال کند تا در صورت تایید سازمان بر وفق آن از کارگر حق بیمه کسر گردد.

در مورد پروژه های پیمانی نیز بایستی پیمانکار به همین شیوه فوق عمل کند و بالا بودن مبلغ بیمه پرداختی به دلیل محاسبه آن به نسبت (مزد به کل کار) دلیلی بر رعایت نکردن ماده مزبور نمی باشد و کارفرما (پیمانکار)موظف است لیست مزبور را تهیه و به سازمان ارسال کند.

فلذا مهلت پرداخت حق بیمه توسط پیمانکاران هم ،همان مهلت پرداخت حق بیمه توسط سایر کارفرمایان در غیر کارهای پیمانی است و از ماده فوق پیروی میکند.

البته در قرارهای پیمانی به دلیل مستمر نبودن و اینکه اغلب تعداد کارکنان شاغل در آن حوزه قابل کنترل نیست، در مواردی پیمانکاران جهت فرار از پرداخت حق بیمه کارکنان خود ،لیست های غیر واقعی به سازمان ارائه می دهند. از این رو قانون گذار در ماده ۴۱ تامین اجتماعی به سازمان تامین اجتماعی این اختیار را اعطا کرده است که در چنین کارهایی نسبت مزد را به طور نوعی معین نمایند و خلاف این موردامکان ندارد مگر اینکه لیست ارسال پیمانکار بیشتر باشد.

مرجع دریافت حق بیمه در قراردادهای پیمانی

نزدیک ترین شعبه یا نمایندگی سازمان تامین اجتماعی به محل انجام پروژه های پیمانی ،صالح برای دریافت حق بیمه می باشد و این مورد دقیقا برخلاف سایر موارد موجود در قانون است که محل اقامت شرکت یا محلی که دفتر شرکت در آن قرار دارد را صالح می داند .