با توجه به شرایط اقتصادی در کشور، بعضی از کارفرمایان با توجه به شرایط کسب و کار خود تصمیم به تعدیل نیرو می گیرند، در بعضی موارد هم به دلیل ناکارآمد بودن یا دلایل دیگر تصمیم به اخراج کارگر می‌گیرند. اخراج کارگر بر مبنای دلایل منطقی اتفاق می‌افتد در عین حال کارفرما باید قبل از اخراج یا تعدیل نیرو باید نکاتی را بدانند، این نکات را در این مقاله توضیح خواهیم داد. از نظر ماده ۱۰ قانون کار، قرارداد بین کارگر و کارفرما باید دارای شرایط خاصی باشد. از نظر قانون قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین، باید حاوی مواردی مانند: نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن عمل کند، حقوق یا مزد مبنا آن، ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها، محل انجام کار، تاریخ انعقاد قرارداد، مدت قرارداد و موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب می‌کند، باشد.
اگر ماهیت کار دائمی باشد که قرارداد هم باید دائمی باشد ولی به دلیل اینکه شاید نیروی کار به دلایلی نتواند به طور دائم در آن محل باشد، عمده کارفرماها هم در کارهای کوتاه مدت و هم در کارهای دائمی قراردادهای کوتاه مدت سه ماهه، شش ماهه یا یکساله با کارگران خود منعقد می‌کنند. اگر کارفرمایی پیش از اتمام قرارداد، تصمیم به اخراج غیرموجه کارگر بگیرد، در این صورت قانون کار، طرف کارگر را گرفته و کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند.
عواقب اخراج غیر قانونی کارگر چیست؟
اخراج و استعفای کارگر در قانون کار
موارد خاتمه قرارداد کار و نحوه استعفا از کار ویا انصراف از کار
۱. فوت ،بازنشستگی و از کار افتادگی کلی کارگر.
۲. انقضای مدت در قرارداد کار با مدت موقت و عدم تجدید آن
۳. پایان کار در قراردادهای مربوط به کار معین
۴. فسخ قرارداد کار به نحوه مقرر در متن قرارداد
۵.کاهش تولید و تغییرات ساختاری در اثر شرایط اقتصادی ،اجتماعی ،سیاسی و لزوم تغییرات گسترده درفناوری.
۶. استعفای کارگر و یا اخراج کارگر (ماده ۲۱ قانون کار).
آثار اخراج و استعفای کارگر در قانون کار
همانطور که بیان گردید قرارداد کار عقد لازمی است که طرفین آن در هر زمانی اختیار خاتمه دادن به آن راندارند،برهم زدن قرارداد کار از جانب کارفرما، اخراج کارگر و برهم زدن قرارداد کار از جانب کارگر، استعفای کارگرمی باشد.که نتیجه حاصل از این اقدامات فسخ قرارداد کار است.که هر یک دارای شرایط آثار و ضمانت اجراهایی هستند.
عوامل اخراج کارگران:
تغییر در وضعیت مالی کارفرما و تغییرات عمده در شرایط اقتصادی کشور و شرایط کار هر یک می تواند به عنوان عاملی برای اخراج کارگران محسوب شود.
زیرا هزینه ها و میزان حقوق و مزایای حاصل از اجرای قرارداد کار ارتباط مستقیمی با تعداد کارگران دارد. که در برخی شرایط خاص کارفرما چاره ای جز اخراج کارگران و فسخ قرارداد کار ندارد.عدم کارایی کارگر و عدم مهارت او در کار مورد نظر،یکی دیگر از دلایل اخراج کارگر عدم کارایی کارگر و عدم مهارت او در کار مورد نظر می باشد.
مسلماً برای آگاهی از حقوق و مزایای ناشی از قرارداد کار واخراج قرارداد کار معین و تکالیف متقابل میان طرفین نیاز به یک مشاوره اداری قرارداد کار وجود خواهد داشت.توصیه می شود جهت کسب اطلاع از قانون حاکم بر قرارداد کار مزبور همچنین در جهت حفظ حقوق قانونی خود از مشاوره اداری آنلاین در مبنا مشاور بهره مند شوید.
اخراج و استعفای کارگر در قانون کار
بررسی اخراج کارگران در قراردادهای کار بلند مدت و کوتاه مدت:
معمولا در قراردادهای کوتاه مدت، کارفرما اقدام به اخراج کارگران نمی کند، زیرا طی نمودن مراحل قانونی و توجیه اقدام خود مستلزم صرف زمان بیشتری می باشد. لذا ترجیح می دهد صبر کند تا مدت قرارداد پایان یابد.
ولی در قراردادهای بلند مدت یا دائمی و یا در موارد خاصی که کارفرما بنابر هر دلیلی مجبور به اخراج کارگر شود، باید مراحل قانونی آن را طی نماید و حقوق و مزایای کارگر را پرداخت کند. در غیر این صورت با ضمانت اجراهای قانون کار مواجه می شود.
به عنوان مثال ماده ۲۷ قانون کار:
هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور کند و یا آیین نامه های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض کند،کارفرما حق دارد تا با جلب موافقت شورای اسلامی کار، مطالبات ،حقوق معوقه و حق سنوات کارگر را به وی پرداخت کرده و قرارداد کار را فسخ کند و یا به تعبیری کارگر را اخراج کند.
در صورت عدم حصول توافق میان کارگر و کارفرما، موضوع به هیئت تشخیص روابط کارگر و کارفرما ارجاع می‌شود و در صورت عدم حل و فصل ، در هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما به موضوع رسیدگی و نظرنهایی داده خواهد شد.
در صورتی که اختلاف در خصوص اخراج کارگر در مراجع فوق منجر به عدم اخراج کارگر شود و کارفرما برخلاف نظر مراجع رسیدگی‌کننده اقدام به اخراج کارگر نماید در این مورد اخراج غیر قانونی محسوب می شود.
همچنین در مواردی که کارفرما پس از رفع حالت تعلیق(مرخصی تحصیلی بیماری سربازی نظام وظیفه و …) از پذیرفتن کارگر خودداری کند این عمل وی نیز در حکم اخراج غیر قانونی است.به کارگرانی که در چنین موقعیت کاری قرار می گیرند توصیه می شود قبل از هر اقدامی ابتدا با یک مشاور قرارداد کار مشورت نمایند تا از این طریق در اثر ناآگاهی از حقوق قانونی خود، متضرر نشوند.
ضمانت اجرای اخراج غیر قانونی کارگر:
بر اساس ماده ۲۱ قانون کار در صورت اخراج غیر قانونی، کارگر باید در پی مدت ۳۰ روز به هیئت تشخیص مراجعه نمایند (در صورتی که کارگر دلایل موجه داشته باشد)،و هرگاه کارفرما نتواند ثابت کند که نپذیرفتن کارگر مستند به دلایل موجه بوده به تشخیص هیئت مزبورمکلف به بازگرداندن کارگر به کار و پرداخت حقوق و مزد وی از تاریخ مراجعه به کارگاه می باشدو اگر نتواند آن را ثابت کند به ازای هر سال سابقه کار ۴۵ روز آخرین مزد به وی پرداخت نماید.
آثار استعفای کارگر در قانون کار:
۱-استعفا چیست؟
۲-استعفای کارگر چه آثاری دارد؟
۳- در صورتی که کارگری تصمیم به استعفا بگیرد چه اقداماتی باید انجام دهد؟
۴-ضمانت اجرای استعفای غیر قانونی کارگر یا ترک کار چیست؟
در زیر به ترتیب به بیان پاسخ سوالات فوق در خصوص استعفا وعدم موافقت با استعفا ی کارگر می پردازیم:
۱-استعفا یعنی درخواست فسخ قرارداد کار از کارفرما و انصراف کارگر از ادامه کار.
۲-مطابق قانون، کارگر حق استعفا دارد و هیچ کس مجبور به اشتغال به کار خاصی نمی شود.
ولی برای استفاده از این حق باید مراحل قانونی و شرایط استعفا رعایت گردد.تا به این طریق به حقوق کارفرما نیز خلل وارد نشده و کارفرما متحمل ضرر و زیان مالی نگردد.مهمترین اثر استعفای کارگر فسخ قرارداد و خاتمه کار می باشد.
۳-کارگری که استعفا می دهد موظف است یک ماه به کار خود ادامه داده و بدوا استعفای خود را کتباً به کارفرما اطلاع دهد،
و در صورتی که حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز انصراف خود را کتباً به کارفرما اعلام نماید، استعفای وی منتفی تلقی و عدم موافقت استعفا را شامل می شود.
و کارگر موظف است رونوشت استعفاء و انصراف از آن را به شورای اسلامی کارگاه و یا انجمن صنفی و یانماینده کارگران تحویل دهد.(تبصره ماده ۲۱ قانون کار)
۴-اگر کارگری بدون رعایت شرایط استعفا کار خود را رها کند در قانون به این عمل ترک کار می گویند.چنین کارگری مستحق دریافت حق سنوات نخواهد بود و حتی در موارد خاصی ملزم به پرداخت خسارت به کارفرما می گردد.
استعفا کارگر در قراردادهای کار معین:
لازم به ذکر است که در قراردادهای کار معین و یا کار موقت، که کارگر متعهد و ملزم به انجام کار مقرری در مدت معین شده است،کارگر حق فسخ قرارداد را ندارد.
استعفا در این نوع قرارداد ها منتفی است و چنین استعفایی قانونا قابل قبول نیست.و در صورتی که در اثر ترک کار کارگر، خسارتی به کارفرما وارد شود، بعد از رسیدگی و احراز امر در مراجع حل اختلاف، کارگر ملزم به جبران خسارت خواهد شد.
و در پایان این نوشتار و توصیه به مشورت با مشاوران متخصص و کاردان در تمامی زمینه های اداری به خصوص در حوزه کسب و کارهای خود،به کلیه کارگران و کارفرمایان پیشنهاد می شود قبل از اقدام به استعفاء و یا انصراف از کار و پس از اخراج قرارداد کار معین که منجر به اخراج از کار کارگر می شود و در تمامی موارد خاتمه قرارداد کار با یک مشاور اداری قراردادها مشورت نمایید تا شما را در نحوه استعفا از کار راهنمایی نماید و در صورتی که نیاز به ثبت شکایت داشتند از خدمات تنطیم دادخواست مبنا مشاور بهره بجویند.
