قرارداد توافق بین دو یا چند شخص برای ایجاد آثار اداری است. قراردادها اصولاً به دو صورت  شفاهی وکتبی است به همراه دو شاهد اتفاق می‌افتد؛ اما در این بین قراردادهای کتبی ازسندیت بیشتری برخوردار است.قرارداد کار و استخدام نیز به توافقی می‌گویند که بین یک شخص با یک یا چند شخص حقیقی، شرکت (حقوقی) یا نهادها و سازمان‌ها به جهت انجام کار و وظیفه‌ای در مدت زمانی معین صورت می‌گیرد.قراردادهای استخدام طبق قانون کار و حقوقی منعقد می‌شوند و این نوع قراردادها با عناوین مختلفی مانند: قرارداد کار، قرارداد استخدام، قرارداد کار موقت، قرارداد کار دائم و… نوشته می‌شوند. البته به جهت رعایت اصول قراردادنویسی بهتر است قراردادها در حضور یک وکیل امضا شوند.

نکاتی درباره امضای قرار داد کاری

آشنایی و آگاهی کامل با مواد قراردادهای مربوط به کار و همچنین مطالعه با دقت تمام مواردی که زیر آن را کارگر هنگام بستن قرارداد امضا می‌ کند برای هر کارگری لازم است زیرا بعضی ازکارفرمایان از همین نداشتن آگاهی کارگران سوء استفاده می نمایند و حق ایشان را پایمال می ‌کنند .

موضوع قراردادهای کاری را با محمدمژده دهنده ، مشاور اداری و کارشناس اداره کار، در میان می‌ گذاریم و پای صحبت ‌هایش می ‌نشینیم تا هر آنچه را که در این باره لازم است بدانیم، با ما درمیان بگذارد.

مژده دهنده قبل از هر چیزی تأکید می نماید که کارگران و کارمندان مشمول قانون کار در زمان تنظیم قرارداد باید از صحت چند مورد اطمینان حاصل نمایند و مطمئن گردند که موارد و مبالغ آن به درستی و در هنگام امضا در قرارداد کار درج بشود :

• نوع کار یا حرفه یا وظیفه ‌ای که کارگر باید سر آن اشتغال داشته باشد . نوع کار یا حرفه‌ای که کارگر باید طبق قرارداد آن را انجام دهد و در مقابل مزد دریافت کند باید به صورت مشخص و صریح در قرارداد کـار ذکـر شود. نوع فعالیت و وظیفه کارگر به هیچ عنوان نباید به صورت کلی یا مجهول قید گردد. کار ارجاعی و یا وظایف مشخص شده کارگران باید با حرفه و توانایی جسمی ‌او متناسب باشد و کارگر باید از پس آن کار برآید .

• حقوق یا مزد مبنا : با توجه به این که قرارداد کار عقدی است معوض و کارگر به ازای دریافت حق‌ السعی و مزد برای کارفرما فعالیت بدنی یا فکری انجام می ‌دهد بنابراین مزد ازجمله شرایط کار می باشد و این موضوع از موارد مهم محدودیت اراده و تنظیم قرارداد کار است، زیرا به هیچ عنوان طرفین نمی ‌توانند در خصوص تعیین میزان مزد کمتر از حداقل قانونی توافق کنند و اگر این توافق صورت پذیرد این توافق معتبر نبوده و جای خود را به حداقل قانونی مبنا خواهد داد .

• حق عائله ‌مندی :  پرداخت حق عائله‌ مندی از وظایف کارفرماست و سازمان تأمین  اجتماعی دراین زمینه هیچ مسئولیتی ندارد. کـمـک عائله‌ مندی مبلغی است که طبق شرایط خاص درمقابل عائله‌ مندی توسط کارفرما به بیمه شده پرداخت می گردد. کمک عائله ‌مندی بدون محدودیت تعدادفرزند به بیمه شده پرداخت خواهد شد مشروط بر آن که بیمه شده حداقل سابقه پرداخت حق بیمه ۷۲۰روز کار را داشته باشد و سن فرزندان او از هجده سال کمتر باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند و تا پایان تحصیل یا در اثر بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون‌ های پزشکی قادر به کار نباشند. پرداخت کمک عائله ‌مندی بر عهده کارفرما است وباید در موقع پرداخت مزد یا حقوق به بیمه شده پرداخت گردد .

نکاتی درباره امضای قرار داد کاری – تعاریف حق ‌السعی، مزد و کارمزد و تفاوت‌ های آنها در چیست ؟

کارشناس اداره کار در توضیح واژه حق ‌السعی گفته است: «اجزای تشکیل ‌دهنده حق ‌السعی لزوماً وتنها اقلامی‌ که در قرارداد کار پرداخت آن ‌ها مورد توافق طرفین قرار گرفته است را شامل نخواهد شدبلکه پرداخت ‌هایی که در کارگاه خارج از الزامات قانونی و مفاد قرارداد از طرف کارفرما به کارگران پرداخت می‌ گردد نیز جزء حق ‌السعی محسوب می شود مانند آنچه کارگران به صورت نقدی و غیرنقدی در قالب عرف و رویه کارگاهی دریافت می‌ نماید و یا پرداخت ‌هایی که طبق مقررات نوشته و یا نانوشته در واحدهای مشمول قانون کار خارج از الزامات قانونی به کارگران انجام می گردد .

به گفته او، چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد، مزد ساعتی و در صورتی که بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولیدشده باشد، کارمزد و چنانچه بر اساس میزان انجام کار در زمان معین باشد کارمزد ساعتی، نامیده می ‌شود. بنابراین کارگرانی که با عناوین بالا در خدمت کارفرما می ‌باشند مشمول قانون کار بوده و کلیه حقوق و مزایای آن ‌ها مانند دیگر کارگران قرارداد موقت یا دائم محاسبه و پرداخت خواهد شد .

عناوین ساعتی و یا کارمزدی دلیلی بر خروج این گونه کارگران از شمول قانون کار نمی باشد.همچنین مزدساعتی یک نواخت و ثابت نمی باشد ، بلکه براساس ساعات انجام کار تعیین می شود ، مانند این که کارگری در برخی از روزهای هفته در فواصل زمانی روزی چند ساعت از وقت خود را در کارگاه بگذراند و یا این که همه روزه ساعت معینی کار را شروع و در ساعات معینی خاتمه دهد و کارفرما مکلف است مزد کارگران ساعتی را به نسبت ساعات کارکرد و فـعالیـت آن‌ها پرداخت کند و کلیه پرداخت ‌های ایشان درخصوص مزایا به تبع شغل نیز براساس ساعات کار محاسبه می‌ گردد. در این قبـیل امور ساعات کار موردتوجه است نه مقدار کاری که انجام شده و یا نتایجی که از آن به دست آمده است. مزد ثابت در واقع عبارت است از حقوق مبنا که درکارگاه ‌های دارای طرح طبق بندی مشاغل همان مزد گروه و پایه می ‌باشد. از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل می ‌توان مزایای سختی کار، حق مدیریت، فوق العاده شغل، حق سرپرستی و … را نام برد.

• ساعات کار، تعطیلات و مرخصی ‌ها

ساعات کار برابر قانون مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار دراختیار کارفرما قرار می ‌دهد، به غیر از مواردی که در قانون مستثنی شده است. ساعات کار کارگران در شبانه روز نبایداز ۸ ساعت تجاوز کند .

«برابر این ماده قانونی ساعات کار مدت زمانی است که کارگر نیرو و یا وقت خود رابه منظورانجام کار در اختیار کارفرما قرار می ‌دهد. یعنی مادامی ‌که انجام ندادن کار ناشی از اراده کارگرنباشد کارگر در حال کار محسوب می گردد ، بدین ترتیب زمانی که کارگر خود را آماده انجام کار می ‌کند مانند وقتی که برای تغییر لباس یا آماده سازی ماشین وابزار کار صرف می‌ کند جزوساعات کار محسوب می گردد.

ساعات صرف صبحانه و ناهار جزو ساعات کاربه حساب نمی ‌آید، چنانچه در کارگاهی از قبل رویه مورد عمل بر این قرار گرفته باشد که ساعت صرف صبحانه یا ناهار و یا شام جزء ساعت کار به حساب آید استمرار آن به عنوان عرف مستقر در کارگاه محسوب و کماکان باید اجرا شود .

ساعت کاری که در این ماده قانونی پیش بینی شده است حداکثر ساعات کار قانونی روزانه است ، حال چنانچه کارگاهی در بدو تأسیس و شروع فعالیت کارگاه و یا بعد باز آن اقدام به تعیین ساعت کار به میزان کمتر از ساعت کار قانونی نموده باشد این امر مخالفتی با قانون نداشته، لذا اجرای آن جزو شرایط کار کارگران حساب می‌ گردد و تغییر آن نیاز به جلب موافقت افراد ذینفع دارد مگر آن که در گذشته به هنگام تقلیل ساعت کار قید موقت بودن این کاهش شرط شده باشد که شرطی نافذ و برای طرفین لازم الاجرااست. همچنین مرخصی عبارت است از حقی که به موجب قانون یا قرارداد کار برای کارگر در (ترک کار)برای روزهای غیرتعطیل در نظر گرفته شده است. این کارشناس امور کار به طور خلاصه در تشریح انواع مرخصی ‌ها می ‌افزاید:

“اگر ترک کار به سبب اموری غیر از بیماری باشد نوع مرخصی استحقاقی و چنانچه به دلیل بیماری باشد نوع مرخصی استعلاجی نامیده می‌ شود.”

مرخصی استحقاقی کارگران کارمزد در نحوه احتساب مزد آن تابع ماده ۴۳ موضوع مواد ۱۸، ۲۷ ،۲۹ الی ۳۲ قانون کار در مورد آن‌ ها بوده و میانگین پرداختی‌ ها در آخرین ۹۰ روز کارکردشان می باشد . ایام تعطیل هفتگی و یا تعطیل رسمی ‌که بین روزهای مرخصی استحقاقی کارگران واقع می گردد جزءمرخصی موضوع ماده ۶۴ قانون کار محاسبه نمی ‌شود. قانونگذار به جز ۴ جمعه سایر جمعه ‌ها و تعطیلات رسمی‌ را که در میان مرخصی ‌های استحقاقی به هنگام اسـتفاده از آن واقـع می ‌شـود جزء مرخصی به حساب نیاورده است.

• محل کار کارگر می ‌بایست به صورت کامل و دقیق در قرارداد کار قید گردد. مـنظور از مـحل کـار همان شرکتی بوده که کارگران ساعات موظف به کار یعنی همان ۸ ساعت هر روز را در آن جا به خدمت مشغول هستند.

• تاریخ انعقاد قرارداد، تاریخ شروع به کار کارگر است و زمان تنظیم قرارداد در ذیل قرارداد کار و یا در بند جداگانه ای ذکر می شود . کارگران باید دقت داشته باشند که ممکن است تاریخ تنظیم قرارداد اواسط ماه در سال و شروع به کار و امضاء آن از ابتدای ماه آینده باشد، با این وجود تاریخ دقیق انعقاد قرارداد همان تاریخ شروع کار و امضاء یعنی ابتدای ماه می‌ باشد.

• مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معینی باشد.در کارگاه‌ ها و شرکت‌ ها و یا کارخانجات مختلف نسبت به نوع موقعیت جغرافیایی و با شرایط حاکم برطـبیعـت و ماهیت شغلی عرف و عادات خاصی خارج از شرایط و موارد قانونی قرارداد کاروجود دارد که مژده دهنده معتقد است باید آن موارد در هنگام تنظیم و تدوین قرارداد کار به صورت کامل و مشخص در قرارداد قید شود تا کارگر با اطلاع از آن عرف و عادات نسبت به امضاء قرارداد و شروع به همکاری اقدام کند . این موضوع به دلیل جلوگیری از تضییع حقوق کارفرما در هنگام اجرا و رعایت نکردن و نادیده گرفتن عرف کارگاه از سوی کارگر می باشد.

نکات مهم قرارداد کار‌ی که هنگام عقد قرارداد باید رعایت کنید

ابتدای امر باید به این نکته اشاره کنیم که در صورتی‌که با مسائل اداری آشنا نیستید، حتماً قبل از امضای هر قراردادی، آن را به دقت مطالعه کنید و در صورت داشتن ابهام در بند و ماده‌ای،درباره آن سوال کنید. در اکثر قراردادهای شرکت‌ها و نهادهای اداری جملاتی است که ممکن است برای افراد عادی مبهم باشند، از این رو از پرسیدن معنی عبارات اداری داخل قرارداد هراس نداشته باشید.در ادامه با نکات مهم قرارداد کاری و بند های قرارداد کاری با مبنا مشاور همراه باشید.

موضوع قرارداد در قرارداد کاری

یکی از نکات مهم قرارداد کار‌ی موضوع قرارداد می‌باشد؛ در صورتی­ که دچار مشکلات اداری شوید، هیأت حل اختلاف اولین قسمتی که به آن توجه خواهد کرد “موضوع قرارداد” است. پس باید در قسمت موضوع قرارداد، به صورت دقیق و کامل توضیح دهید که در مدت قرارداد چه کارهایی را باید انجام دهید و کار شما دقیقاً چیست؟

مدت زمان قرارداد در قرارداد کاری

یکی دیگر از مهمترین بندهای قرارداد استخدام “مدت زمان قرارداد” است. در صورتی­ که قرارداد شما دائمی است، باید این مورد در قرارداد مشخص شود (قرارداد دائمی یا پیوسته به قراردادی می‌گویند که فقط زمانی فسخ می‌شود که کارمند استعفا دهد و یا از کار خود با دلایل قابل قبول و طبق قانون کار اخراج شود) و در صورتی‌­ که قرارداد شما برای مدت خاصی حتی چند سال می‌باشد، باید تاریخ شروع کار و اتمام کار به دقت در قرارداد درج شود.

مبلغ قرارداد و جزئیات پرداخت آن

مورد مهم بعدی این است که در مورد زمان قرارداد استخدامی به شما چه مبلغی پرداخت خواهد شد و درچه تاریخی؟ باید تمام جزئیات پرداختی و دریافتی در قرارداد ذکر شود. حقوق شما در چه تاریخی به حساب شما واریز می‌شود؟ به چه شماره حسابی؟ و این­که پاداش، حق اولاد، حق مأموریت و… برای شما محاسبه خواهد شد یا خیر! این مورد باید به صورت دقیق و باجزئیات کامل در قرارداد درج شود.

مرخصی و تعطیلات

بهتر است به این بند نیز توجه شود و مدت زمان دریافت مرخصی و روزهای تعطیل و همچنین باحقوق یابدون حقوق بودن مرخصی نیز در قرارداد کار ذکر شود.

تمدید قرارداد کاری

در برخی موارد پس از پایان مدت زمان قرارداد، کارفرما (حقیقی یا حقوقی) تمایل به ادامه همکاری و تمدید قرارداد دارد؛ این مورد می‌تواند در قرارداد ذکر شود که تمدید قرارداد می‌تواندکتبی یا شفاهی باشد و منع قانونی ندارد.

ذکر قوانین شرکت

هر شرکتی قوانین و مقررات داخلی خود را دارد، پس در قراردادهای کاری این بند نیز اضافه خواهد شد، بهتر است تمام قوانین را با دقت مطالعه کنید تا دچار مسائل داخلی شرکت نشوید.

نکات مهم هنگام تسویه حساب و خروج

این مورد نیز می‌تواند به نفع شما تمام شود، البته در صورتی­‌که به آن دقت کنید! در قراردادهای اری شما یک ماه فرصت خروج از شرکت را دارید و پس از خروج شما، شرکت نیز دو ماه فرصت دارد تا با شما تسویه حساب کند؛ اما برخی شرکت‌ها این مدت زمان را اضافه می‌کنند که به نفع خودشان است و باید هنگام امضای قرارداد به این بند نیز توجه داشته باشید.

نسخ قرارداد کاری

قراردادها باید در  چهار نسخه تهیه شوند و تمام نسخه‌ها به همراه برگه‌ها و پیوست‌ها به مهرو امضای هر دو طرف و دو شاهد برسند؛ یک نسخه از قرارداد نزد طرف اول و یک نسخه نیز نزد طرف دوم می‌ماند. در صورتی­ که کارفرمایی قصد نگهداری هر دو نسخه را نزد خود داشت، به هیچ عنوان قبول نکنید.

قرارداد بین کارفرما و کارگر

برای ورود به بحث قرارداد کار بین کارفرما و کارگر لازم است ابتدا کارفرما و کارگر را براساس قانون کارتعریف کنیم.

مطابق ماده ۲ قانون کار کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.

مطابق ماده ۳ کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و حساب او درمقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند.

برای شفاف شدن حقوق و تعهدات طرفین میان کارگر و کارفرما قراردادی منعقد می‌شود که به قرارداد کار معروف است و طبق تعریف ماده ۷ عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر درقبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد .

قرارداد کار بین کارفرما و کارگر علاوه بر نکات مهم قرارداد کار‌ی که در بالا نام بردیم، حاوی موارد ذیل باشد:

• نوع کار یا حرفه‌ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد

• حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن

• ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها

• محل انجام کار

• تاریخ انعقاد قرارداد

• مدت قرارداد چنانچه کار برای مدت معین باشد

• موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل ایجاب نماید.