در ماده ۱۶ قانون کار، علاوه بر مواقع استفاده از مرخصی بدون حقوق به مدت زمان مجاز برای استفاده از این مدل مرخصی نیز اشاره شده است. به موجب این ماده، کارمندان و کارگران در تمام مدت خدمت خود نهایتا می‌توانند ۲ سال از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند و همچنین، سقف مجاز استفاده از مرخصی بدون حقوق در یک سال کاری، یک ماه است.

یکی از انواع مرخصی های پیش بینی شده در قانون کار ، مرخصی بدون حقوق است که در این نوع از مرخصی ، مشمولان قانون کار اعم از کارگران و کارمندان می توانند به مدت دو سال از مرخصی بهره مند شوند که البته در این دوران ، حقوق و مزدی به آنها تعلق نخواهد گرفت .

مرخصی بدون حقوق قانون کار

یکی از انواع مرخصی های پیش بینی شده در قانون کار ، مرخصی بدون حقوق است که در این نوع از مرخصی ، مشمولان قانون  کار اعم از کارگران و کارمندان می توانند به مدت دو سال از مرخصی بهره مند شوند که البته در این دوران ، حقوق و مزدی به آنها تعلق نخواهد گرفت . در قانون کار ایران ، مجموعه ای از مواردی که قرارداد کار را به حالت تعلیق در می آورند ، ذکر شده است که این مواردتحت عنوان موارد تعلیق قرارداد کار شناخته می شوند و یکی از مهم ترین مواردی که قرارداد کار را به حال تعلیق در می آورد ، اخذ مرخصی بدون  حقوق توسط مشمولان قانون کار می باشد . به همین دلیل ، آشنایی با مفهوم مرخصی بدون حقوق و احکام مربوط به آن طبق قانون کار ضروری است .

بنابراین ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی مرخصی بدون حقوق بر اساس قانون کار پرداخته و سپس احکام مربوط به مرخصی بدون حقوق از جمله مدت زمان مرخصی بدون حقوق ، بازگشت به کار پس از مرخصی بدون حقوق و سوابق کارگر در صورت اخذ مر خصی بدون حقوق یا مزد را موردبررسی قرار بدهیم .

مرخصی بدون حقوق چیست؟

به طور کلی ، قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، انواع و اقسام مرخصی را مورد پیش بینی قرارداده است که از جمله مهم ترین این مرخصی ها می توان به  مرخصی استحقاقی به مدت یک ماه به ازای هر سال کار و مرخصی استعلاجی در مواقع بیماری اشاره نمود که برای رشد و خود سازی و فراغت مشمولان قانون کار و در صورت بیمار شدن ، به آنها تعلق می گیرد .

علاوه بر مرخصی های مذکور ، که اصولا همراه با پرداخت مزد و مزایای کارگر یا کارمند در طول مدت مرخصی می باشند ، در قانون کار مرخصی دیگری را نیز تحت عنوان مرخصی بدون حقوق مورد پیش بینی قرار داده اند و همانطور که از نام آن مشخص است ، این نوع مرخصی بدون پرداخت حقوق یعنی مزد و حقوق ماهیانه خواهد بود . در واقع ، مرخصی بدون حقوق می تواند به دلیل موضوعات شخصی و یا خانوادگی باشد که کارگر یا کارمند بتواند در مدت مرخصی بدون حقوق ، به تامین خواسته ها و نیازهای خود بپردازد .

مدت مرخصی بدون حقوق قانون کار

در ماده ۱۶ قانون کار ، مدت مرخصی بدون حقوق به همراه مرخصی تحصیلی مورد پیش بینی قرارگرفته است که بر اساس ماده مذکور ، قرارداد کارگرانی که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی و یا دیگر مرخصی های  بدون حقوق یا مزد استفاده می کنند ، در طول مرخصی و به مدت دو سال به حالت تعلیق در می آید . بنابراین ، مدت مرخصی بدون حقوق اشخاصی که مشمول قانون کارهستند ، دو سال خواهد بود . البته لازم به ذکر است که استفاده از مرخصی بدون حقوق ، منوط به تقاضای کارگر و موافقت کارفرما می باشد . چرا که بر اساس ماده ۷۲ قانون کار ، نحوه استفاده ازمرخصی بدون حقوق و مدت آن و شرایط برگشت به کارپس از استفاده از مرخصی ، با توافق کتبی کارگر یا کارمند و کارفرمای او تعیین خواهد شد .

بازگشت به کار پس از مرخصی بدون حقوق

همانگونه که در قسمت قبل مورد اشاره قرار گرفت ، ترتیبات و نحوه استفاده از مرخصی بدون مزد یا حقوق ، با توافق کتبی میان کارگر و کارفرما مشخص می شود . با این حال ، این سوال ممکن است مطرح شود که آیا پس از پایان مدت مرخصی بدون حقوق ، امکان بازگشت به کار وجود خواهد داشت یا اینکه مرخصی بدون  حقوق از جمله موارد خاتمه قرارداد کار محسوب می شود ؟

بر اساس ماده ۱۶ قانون کار که صراحتا استفاده از مرخصی بدون حقوق را از جمله موارد تعلیق قرارداد کار محسوب نموده است ؛ بر این اساس ، امکان بازگشت به کار پس از استفاده از مرخصی بدون حقوق یا مزد وجود دارد و با پایان مدت زمان تعلیق قرارداد و مرخصی بدون حقوق ، بازگشت بهکار حق کارگر یا کارمند می باشد و کارفرما نیز مکلف به پذیرش وی خواهد بود .

سوابق کارگر یا کارمند در مرخصی بدون حقوق

پس از ذکر جزییات مربوط به مرخصی بدون حقوق در قانون کار ، لازم است تا این سوال را نیز پاسخ دهیم که آیا در صورت اخذ مرخصی بدون حقوق ، مدت مرخصی بدون حقوق جزء سوابق کاری محسوب خواهد شد یا خیر ؟ طبق عمومات مربوط به حقوق کار ، پاسخ به این سوال منفی است ؛ به این معنا که مدت زمان استفاده از مرخصی بدون حقوق در قانون کار جزء سابقه کاری مشمولان محسوب نخواهد شد و تنها در صورت اشتغال به کار مجدد ، سابقه کار وی ادامه خواهد یافت .

مرخصی بدون حقوق در قانون کار چیست؟

یکی از قوانین وضع شده برای انواع مرخصی، مرخصی بدون حقوق نام دارد. همان‌گونه که از اسم این نوع مرخصی پیداست، هیچ‌گونه حقوقی به افراد در صورت اخذ این مرخصی تعلق نمی‌گیرد. درمرخصی بدون حقوق، قرارداد کار به صورت معلق در می‌آید و پس از اتمام مرخصی کارگر به مسئولیت سابق خود باز می‌گردد. ماده ۱۶ قانون کار اینگونه توصیف کرده است:« قرارداد کارگران  که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی و یا دیگر مرخصی‌های بدون حقوق یا مزد استفاده می‌کنند، در طول مرخصی و به مدت دو سال به حال تعلیق در می‌آید. ‌تبصره: مرخصی تحصیلی برای دو سال دیگر قابل تمدید است».

بازگشت به کار پس از مرخصی بدون حقوق 

طبق ماده ۶ آیین‌نامه اجرایی مرخصی بدون حقوق، پست و سمت افراد تا پایان مرخصی بدون حقوق حفظ می‌ماند. اما در مواردی مانند سفر زنان به ماموریت همسران‌شان طبق ماده ۴۰آیین‌نامه مرخصی، به دلیل طولانی بودن این زمان، حفظ سمت این دسته از کارکنان الزامی‌ نیست.

مراحل و شرایط گرفتن مرخصی بدون حقوق

۱. اتمام مرخصی استحقاقی کارمند و استفاده از مرخصی بدون حقوق.

۲. برای مسئولین ارشد سازمان ثابت شود که فرد به مرخصی بدون حقوق نیاز دارد.

۳.  و در آخر موافقت مسئولین ارشد با مرخصی بدون حقوق.

لازم به ذکر است که در صورت عدم حضور کارمند در محل خدمت بدون کسب مرخصی، غیبت محسوب می‌شود. یک کارمند در صورت غیبت حداکثر تا سه روز پس از غیبت و به شرط داشتن شرایط مرخصی استحقاقی مانند «بیماری خود و خانواده، ازدواج، فوت نزدیکان، احضار توسط مراجع قضایی، به دنیا آمدن فرزند و غیره» درخواست مرخصی استحقاقی نموده و در صورت تایید شرایط وی توسط مدیر سازمان، غیبت او را تبدیل به مرخصی استحقاقی نمایند.

شرایط بیمه افراد در مرخصی بدون حقوق 

طبق ماده ۳۹ قانون مدیریت خدمات کشوری، مدت مرخصی بدون حقوق جزء سابقه خدمت کارمندان محسوب نمی‌شود مگر اینکه در طی این مدت حق بیمه و کسور بازنشستگی سهم خود و کارفرما رااز طریق دستگاه متبوع پرداخت کرده باشند که در این صورت این مدت به‌عنوان سابقه خدمت محسوب می‌شود و در دوره بازنشستگی قابل محاسبه است.

نامه درخواست مرخصی بدون حقوق

نمونه نامه درخواستی جهت اخذ مرخصی بدون حقوق:

استعفا پس از مرخصی بدون حقوق پس از آنکه دوره مرخصی بدون حقوق شما تمام شده است، ولی شما مایل به برگشت بر سر کارقبلی خود نیستید می‌توانید با مراجعه دوباره به سازمان مربوطه درخواست استعفای خود را ابلاغ کنید. اما اگر کارگر با تمام شدن دوره کاری، به سر کار قبلی خود بازنگردد، و در صورتی که مدت زمان قرارداد کار تمام نشده باشد، این‌گونه تلقی می‌شود که قرارداد به صورت یک طرفه توسط کارگرفسخ شده است و آن‌گاه کارفرما مجاز خواهد بود تا در دادگاه‌های حل اختلاف بر علیه او ایجاد دعوی کند.

اخذ مرخصی بدون حقوق در دوران کارکردن آزمایشی چگونه است؟

طبق ماده ماده ۳۴ آیین‌نامه مرخصی استفاده از مرخصی بدون حقوق در دوره آزمایشی ممنوع می‌باشد. مگر در موارد زیر:

•  کارمند استحقاق مرخصی را نداشته باشد و احتیاجش به استفاده از مرخصی مسلم شود.

• کارمند پس از استفاده از چهار ماه مرخصی استعلاجی سالانه به سبب ادامه همان بیماری یا ابتلا به بیماری دیگر قادر به خدمت نباشد و بیماری او هم صعب‌العلاج تشخیص داده نشود.

• کارمند ناگزیر باشد به اتفاق همسرش به خارج از محل خدمت خود مسافرت کند.

• کارمند قصد ادامه تحصیل داشته باشد و مدارک لازم را ارایه نماید.

تبصره

اعطای مرخصی بدون حقوق به کارمندان آزمایشی با ارائه مدرک و به تشخیص مؤسسه متبوع خودکه نیاز به استفاده از مرخصی بدون حقوق داشته باشند حداکثر تا دو ماه با رعایت سایر مقررات این فصل امکان‌پذیر می‌باشد.