بر اساس ماده ۸۵ قانون کار مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای کلیه کارگاهها ، کارفرمایان ، کارگران و کارآموزان الزامیست ، در واقع این مصوبات که در قالب آیین نامه و یا دستورالعمل اجرایی تدوین گردیده است به عنوان یک راهنما و معیار در زمینه ایمن سازی کارگاهها می باشد و در حوادث حین انجام کار نیز مبنایی برای تعیین میزان قصور کارفرما ، کارگر ، و پیمانکار ( در پروژه های پیمانکاری ، پیمانکار نسبت به افراد تحت امر خود کارفرما محسوب می گردد ) می باشد .
فرهنگ ایمنی و حفاظتی در محیط کار ارتباط مستقیم با سلامت و بهداشت نیروی کار، رشد و توسعه اقتصادی جوامع دارد و مدیریت منابع انسانی نیازمند صیانت از نیروی کار و ایمن سازی محیط است.در تمامی کشورهای توسعه یافته جهت پیشگیری از حوادث شغلی و اثرات سؤ آن قوانین و مقرراتی تحت عنوان آیین نامه های حفاظت فنی و بهداشت کار تهیه می شود .
در ماده ۵۸ قانون کار آمده است « برای صیانت کار نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعمل‌هایی که ازطریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری‌های حرفه‌ای و تأمین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می شود، برای کلیه کارگاه ها،کارفرمایان و کارگران و کارآموزان الزامی است» حسب ماده ۸۶ قانون کار مسئولیت تهیه موازین و آیین‌نامه‌های حفاظت فنی به شورای عالی حفاظت فنی سپرده شده است. همچنین بر اساس تبصره ۱ ماده ۹۶ قانون کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول برنامه‌ریزی، کنترل، ارزشیابی و بازرسی در زمینه بهداشت کار و درمان کارگری بوده وموظف است اقدامات لازم را دراین زمینه به عمل آورد.
آیین نامه حفاظت بهداشت و ایمنی
تبصره
به كارگران زن علاوه بر لباس كار بايد سربند نيز داده شود.
ماده ۶۲
به كارگراني كه با مواد شيميايي كار مي‌كنند بايد علاوه بر لباس كار، بر حسب نوع كار وسايل استحفاظي لازم از قبيل پيش بند و كفش و دستكش مخصوص و عينك و غيره كه آنان را از آسيب مواد مزبور مصون دارد، داده شود.
ماده ۶۳
به كارگراني كه در مجاورت كوره‌هاي ذوب فلز و آهنگري كار مي‌كنند بايد لباس يا پيش بند نسوز و نقاب يا عينك و به كارگراني كه مستقيماً با مواد گداخته كار مي‌كنند علاوه بر وسايل فوق دستكش و كفش نسوز داده شود.
ماده ۶۴
براي سيم كشي و هر نوع كار ديگر در ارتفاعات مانند ديوارها و پايه‌هاي بلند و به طور كلي هر محلي كه امكان تعبيه وسايل حفاظتي براي جلوگيري از سقوط كارگر مقدور نباشد بايد به كارگران كمربند اطمينان داده شود.
ماده ۶۵
لباس كارگراني كه با مواد سمي كار مي‌كنند بايد در محل مخصوصي جدا از محل لباس‌كن عمومي نگاهداري و به ترتيبي شستشو شود كه كارگران را از آسيب نفوذ سم مصون بدارد.
ماده ۶۶
براي كارگراني كه موقع كار در معرض سقوط اجسام قرار دارند بايد كفش حفاظتي و كلاه مخصوص حفاظتي از فلز و يا ماده سخت ديگري كه قابل اطمينان باشد تهيه شود.
ماده ۶۷
كارفرما مكلف است مراقبت نمايد كارگراني كه در نزديكي قسمت‌هاي گردنده ماشين آلات موهاي خود راكوتاه نموده و يا به وسيله سربند نگهداري نمايند مشغول كار مي باشند.
ماده ۷۳
كارفرما مكلف است به وسيله مسئولين فني خود كليه وسايل استحفاظي را مرتباً بازرسي و در صورت لزوم تعمير و يا تعويض نمايد تا پيوسته وسايل مزبور براي تامين حفاظت كارگران آماده باشد.
ماده ۷۴
كارفرما مكلف است مراقبت نمايد كه كارگران مرتباً از وسايل استحفاظي كه به وسيله او تهيه و در اختيار آنان گذاشته شده استفاده نمايند .عدم استفاده از وسايل مزبور قصور در انجام وظيفه محسوب مي شود.
ماده۷۵
كارفرما مكلف است در صورت امكان مركزي براي استفاده فوري بيماران يا اشخاص آسيب ديده تحت نظر يك يا چند پزشك يا پزشكيار تاسيس نمايد و در صورت عدم امكان بايد يك يا چند قفسه محتواي داروها و لوازم كمك‌هاي اوليه متناسب با تعداد كارگران و نوع خطرات كارگاه در نقاطي كه دسترسي فوري به‌آنها براي كارگران ميسر باشد ايجاد نمايد .مراكز كمك‌هاي اوليه و محل نصب قفسه‌ها بايد به‌وسيله علايم مخصوص بصورتي مشخص باشد كه كليه كارگران از محل آن مطلع باشند .كارفرماياني كه كارگران آنان مشمول مقررات بيمه‌هاي اجتماعي مي‌باشند مي‌توانند در صورت وقوع حادثه ناشي از كار يا بيماري حرفه‌اي هزينه انجام كمك‌هاي اوليه را طبق ماده ۸۵ لايحه قانوني بيمه‌هاي اجتماعي كارگران از سازمان بيمه‌هاي اجتماعي كارگران دريافت نمايند.
ماده ۷۶
در كارگاه‌هايي كه به سبب نوع كار احتمال مخاطرات مهم از قبيل خفگي و برق‌زدگي و امثال آنها وجود دارد كارفرما مكلف است براي نجات كارگر آسيب ديده پيش‌بيني‌هاي لازم را بنمايد.
آيين نامه حفاظت و بهداشت عمومي در كارگاه‌ها
ماده۷۷
كارفرما مكلف است به محض اطلاع از ابتلا يكي از كارگران به امراض واگير مراتب را به اولين پست وزارت بهداري و همچنین به سازمان بيمه‌هاي اجتماعي كارگران اطلاع دهد.
ماده۷۸
كارفرما‌مكلف‌‌است‌‌دستورات‌‌بهداشتي‌‌مربوط‌‌به‌‌كارگاه‌‌خود‌و‌همچنين‌‌دستورات‌‌بهداشتي‌‌مربوط‌‌به‌‌امراض‌‌واگير‌و‌امراضي‌‌كه‌‌به‌‌صورت‌‌همه‌گيري‌در‌‌آمده‌‌است‌‌براي‌‌اطلاع‌‌كارگران‌‌در‌محل‌هاي‌‌مناسب‌‌نصب‌‌نمايد.
ماده۷۹
كارفرما‌موظف‌‌است‌‌آمار‌بيماران‌‌و‌حادثه‌‌ديدگان‌‌خود‌را‌در‌آخر‌هر‌ماه‌‌به‌‌ادارات‌‌كار‌محل‌‌ارسال‌‌دارد.
آيين‌نامه كميته حفاظت فني و بهداشت كار
اين آيين نامه در ۷ ماده و ۱۰ تبصره به استناد ماده ۹۳ قانون كار جمهوري اسلامي ايران توسط وزارتخانه هاي كار و امور اجتماعي و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي تهيه شده و در تاريخ ۱۱/۴/۷۴ به تصويب وزراي كار و امور اجتماعي و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي رسيد. تاييد شده در جلسه مورخ ۱۲/۵/۸۳ شورايعالي حفاظت فني و بهداشت كار
ماده ۱
به منظور تأمين مشاركت كارگران و كارفرمايان و نظارت بر حسن اجراي مقررات حفاظت فني و بهداشت كار،صيانت نيروي انساني و منابع مادي كشور در كارگاه‌هاي مشمول و همچنين پيش گيري از حوادث و بيماري‌هاي ناشي از كار، حفظ و ارتقاء سلامتي كارگران و سالم سازي محيط هاي كار، تشكيل كميته‌هاي حفاظت فني و بهداشت كار با رعايت ضوابط و مقررات مندرج در اين آيين نامه در كارگاه‌هاي كشور الزامي است.
ماده ۲
كارگاه‌هايي كه داراي ۲۵ نفر كارگر باشند، كارفرما مكلف است كميته‌اي به نام كميته حفاظت فني و بهداشت كار در كارگاه با اعضاي ذيل تشكيل دهد:
۱ – كارفرما يا نماينده تام الاختيار او.
۲ – نماينده شوراي اسلامي كار يا نماينده كارگران كارگاه.
۳ – مديرفني و در صورت نبودن او يكي از سراستادكاران كارگاه.
۴ – مسؤول حفاظت فني.
۵ – مسؤول بهداشت حرفه‌اي.
تبصره ۱
مسؤول حفاظت فني مي‌بايستي ترجيحاً از فارغ التحصيلان رشته حفاظت فني و ايمني كار باشد.
تبصره ۲
مسؤول بهداشت حرفه‌اي مي‌بايستي ترجيحاً فارغ التحصيل بهداشت حرفه‌اي يا پزشك عمومي مورد تاييد مركز بهداشت شهرستان باشد.
تبصره ۳
اعضاء كميته حفاظت فني و بهداشت كار با هزينه كارفرما بايستي در برنامه‌هاي آموزشي و بازآموزي مربوط به حفاظت فني و بهداشت كار كه توسط ارگان‌هاي ذيربط برگزار مي‌گردد شركت نمايند.
تبصره ۴
در كارگاه‌هايي كه بين ۲۵ تا ۱۰۰ نفر كارگر داشته باشند در صورتي كه يك يا دو نفر از اعضاء كميته در كارگاه حضور نداشته باشند جلسه كميته با حداقل سه نفر از افراد مذكور تشكيل مي‌گردد مشروط بر آن كه در اين كميته مسؤول حفاظت فني يا مسؤول بهداشت حرفه ای حضور داشته باشد.
آيين نامه كميته حفاظت فني و بهداشت كار
ماده ۳
در كارگاه هايي كه كمتر از ۲۵ نفر كارگر دارند و نوع كار آنها ايجاب نمايد با نظر مشترك و هماهنگ بازرس كار و كارشناس بهداشت حرفه اي محل، كارفرما مكلف به تشكيل كميته مذكور خواهد بود.
تبصره ۱
دراين گونه كارگاه ها كميته مذكور با سه نفر از اعضاء به شرح ذيل تشكيل مي گردد :
۱ – كارفرما يا نماينده تام الاختيار وي.
۲ – نماينده شوراي اسلامي كار يا نماينده كارگران كارگاه.
۳ – مسؤول حفاظت فني و بهداشت حرفه اي.
تبصره۲
صلاحيت مسؤوليت حفاظت فني و بهداشت حرفه اي براي اين گونه كارگاه ها بايد به تاييد اداره كار و مركز بهداشت محل برسد.
تبصره۳
در كليه كارگاه هايي كه كميته حفاظت فني و بهداشت كار با سه نفر تشكيل مي گردد مسؤول حفاظت فني و بهداشت حرفه اي مي تواند يك نفر باشد. مشروط برآن كه پس از آموزش هاي لازم كه با هزينه كارفرما توسط مركز بهداشت و يا اداره كل محل حسب مورد تشكيل مي گردد شركت نموده و گواهي نامه لازمه را دريافت نمايد.
آيين نامه كميته حفاظت فني و بهداشت كار
ماده ۴
جلسات كميته حفاظت فني و بهداشت كار بايد لااقل هرماه يك بار تشكيل گردد و در اولين جلسه خود نسبت به انتخاب يك نفر دبيراز ميان اعضاء كميته اقدام نمايند. تعيين زمان تشكيل جلسات و تنظيم صورت جلسات كميته به عهدهدبير جلسه خواهد بود.
تبصره ۱
در مواقع ضروري يا زودتر از موعد با پيشنهاد مديركارخانه يا مسؤول حفاظت فني و يا مسؤول بهداشت حرفه‌اي كميته تشكيل خواهد شد.
تبصره ۳
كارفرما مكلف است يك نسخه از تصميمات كميته مذكور و همچنين صورت جلسات تنظيم شده را به اداره كار و مركز بهداشت مربوطه ارسال نمايد.
آيين نامه كميته حفاظت فني و بهداشت كار
ماده ۵
وظايف كميته حفاظت فني و بهداشت كار به شرح ذيل است:
۱ – طرح مسائل و مشكلات حفاظتي و بهداشتي در جلسات كميته و ارائه پيشنهادات لازم به كارفرما جهت رفع نواقص و سالم سازي محيط كار.
۲– رفع جهت لازم پيشنهادات و بهداشتي و حفاظتي نواقص و ايرادات كليه عکاسان كارگاه كارفرماي آنها
۳ – همكاري و تشريك مساعي با كارشناسان بهداشت حرفه‌اي و بازرسان كار جهت اجراي مقررات حفاظتي و بهداشت كار.
۴ – توجيه و آشنا سازي كارگران نسبت به رعايت مقررات و موازين بهداشتي و حفاظتي در محيط كار.
۵ – همكاري با كارفرما در تهيه دستورالعمل هاي لازم براي انجام كار مطمئن، سالم و بدون خطر و همچنين استفاده صحيح از لوازم و تجهيزات بهداشتي و حفاظتي در محيط كار.
۶ – پيشنهاد به كارفرما جهت تشويق كارگراني كه در امر حفاظت فني و بهداشت حفاظتي و بهداشت كار علاقه و جديت دارند.
۷ – پيگيري لازم به منظور تهيه و ارسال صورت جلسات كميته و همچنين فرم‌هاي مربوط به حوادث ناشي از كار و بيماري‌هاي ناشي از كار به ارگان‌هاي ذيربط.
–۸ پيگيري لازم در انجام معاينات قبل از استخدام و معاينات ادواري به منظور پيشگيري از ابتلاء كارگران به بيماري‌هاي ناشي از كار و ارائه نتايج حاصله به مراكز بهداشت مربوطه.
۹ – اعلام موارد مشكوك به بيماري‌هاي حرفه‌اي از طريق كارفرما به مراكز بهداشت مربوطه و همكاري در تعيين شغلمناسب براي كارگراني كه به تشخيص شوراي پزشكي به بيماري‌هاي حرفه‌اي مبتلاء شده و يا در معرض ابتلاء آنها قرار دارند.
۱۰ – جمع آوري آمار و اطلاعات مربوطه از نقطه نظر مسائل حفاظتي و بهداشتي وتنظيم و تكميل فرم صورت نواقص موجود در كارگاه.
۱۱ – بازديد و معاينه ابزار كار و وسائل حفاظتي و بهداشتي در محيط كار و نظارت برحسن استفاده از آنها
۱۲ – ثبت آمار حوادث و بيماري‌هاي ناشي از كار كارگران و تعيين ضريب تكرار وضريب شدت سالانه حوادث.
۱۳ – نظارت بر ترسيم نمودار ميزان حوادث و بيماري‌هاي حرفه‌اي و همچنين نصبپوسترهاي آموزشي بهداشتي و حفاظتي در محيط كار.
۱۴ – اعلام كانون‌هاي ايجاد خطرات حفاظتي و بهداشتي در كارگاه .
۱۵ – نظارت بر نظم و ترتيب و آرايش مواد اوليه و محصولات و استقرار ماشين آلاتو ابزار كار به نحو صحيح و ايمن و همچنين تطابق صحيح كار و كارگر در محيطكار.
