کارگران برابر قانون کار در هر ماه ۲٫۵ روز مرخصی در کارهای عادی طلب دارند. این عدد در سال می‌‌شود ۱۹۲ ساعت که معادل ۲۶ روز است. به این مرخصی، مرخصی استحقاقی می‌‌گویند که چهار جمعه در هر ماه هم به آن اضافه می‌‌شود.
یکی از مهم ترین مسائلی که هر کارمند و کارگر ادارات دولتی و خصوصی با آن مواجه است، نحوه استفاده از مرخصی های اداری و شیوه اجرای آنها است. در قانون، شیوه‌های متفاوتی برای گرفتن مرخصی وجود دارد که به استحقاقی، استعلاجی، فوت اقوام درجه یک مانند پدر، مرخصی عروسی و… تقسیم می‌‌شود. برای آشنایی با قوانین مربوط به انواع مرخصی ساعتی، استعلاجی، استحقاقی و بدون حقوق در ادارات دولتی و خصوصی این مطلب را بخوانید.
مرخصی عبارت است از حقی که برای کارگر در ترک کار برای روزهای غیرتعطیل در نظر گرفته شده است و این حق از دیرباز برای کارگر و کارمند به رسمیت شناخته شده و در قانون کار جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید قرار گرفته است.
گرفتن مرخصی از کارفرمایان یکی از دغدغه‌های اساسی کارکنان و کارگران خود به شمار می‌رود و گاهی پیش آمده است که افراد برای انجام کاری نیاز ضروری به گرفتن مرخصی دارند اما با مخالفت کارفرمای خود مواجه می‌شوند؛ در حالی که برابر قانون گرفتن مرخصی حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار به شمار می‌رود.
قانون کار جمهوری اسلامی ایران با ذکر مواردی نحوه گرفتن انواع مرخصی را تشریح کرده است.
قوانین مرخصی و نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
ماده ۶۳
قانون کار – در صورتیکه کارگری در روز جمعه مشغول به فعالیت باشد، با توجه به اینکه روزجمعه روزتعطیلی هفتگی محسوب می شود و مزد آن روز محاسبه می شود، روز دیگر به عنوان روز هفتگی جمعه بایددر نظر گرفته شود(کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کار می کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه۴۰% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد .) و جز مرخصی لحاظ نگردد. به هر حال تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است.
ماده۶۴
قانون کار – مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه ، جمعا یک ماه است . سایر روزهای تعطیل سالیانه جزو ایام مرخصی محسوب نخواهد شد . برای کار کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته می بایست محاسبه می شود.
ماده۶۵
قانون کار- همانطور که در بالا به ان اشاره شد مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان آوراشتغال دارند ۵ هفته می باشد . استفاده از این مرخصی ، حتی الامکان در دو نوبت در پایان هر شش ماه کارصورت می گیرد .
ماده۶۶
قانون کار- طبق این ماده کارگر نمی تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را به سال بعد منتقل کند و محاسبات ان مطابق با کار در ا ماه اخر صورت می گیرد .
ماده ۶۷
قانون کار- مرخصی استحقاقی کارگران فصلی مطابق با ماه های کارکرد تعیین می شود.
ماده ۶۸
قانون کار- تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما می باشد .
ماده ۶۹
قانون کار- مرخصی کمتر از یک روز کار جزو مرخصی استحقاقی منظور می شود .
ماده ۷۰
قانون کار- در صورت فسخ قرارداد کار یا به هنگام بازنشستگی و از کارافتادگی کلی کارگر و یا تعطیل کارگاه مطالبات مربوط به مدت مرخصی استحقاقی کارگر به وی می بایست پرداخت گردد و در صورت فوت او به ورثه او پرداخت می شود .
ماده ۷۱
قانون کار – نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس ازاستفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد .
ماده ۷۲
قانون کار – کلیه کارگران در موارد ازدواج دایم، فوت همسر حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده ازمزد را دارند .
ماده ۷۳
قانون کار- مدت مرخصی استعلاجی ، با تایید سازمان تامین اجتماعی ، جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد.
