وقتی صحبت از اتباع خارجی می‌شود، ناگهان چهره کارگران پرتلاش و زحمتکش افغان در ذهنمان مجسم می‌شود. ما معمولا این افراد با اراده را در شغلهای پرخطر دیدهایم. افغانها اغلب اوقات در کارهای سخت ساختمانی مشغول به کار می‌شوند. پیمانکاران ساختمانی، مدیران کارخانه‌ها و حتی صاحبان باغها و زمینهای کشاورزی کارگران افغان را به کارگران ایرانی ترجیح میدهند. علاوه بر این خانواده آنها نیز شرایط سختی دارند بطوریکه در صورت بروز بیماری معمولا نمی‌توانند از پس هزینه‌های درمانیشان برآیند. حال سوال این است که قوانین در خصوص بیمه اتباع خارجی چه می‌گوید؟ آیا شما افغان هستید؟ آیا شما کارفرمایی هستید که مایلید حق و حقوق کارگران خود را بشناسید؟ اگر پاسخ شما به هر کدام از این پرسش‌ها مثبت است، این مقاله برای شما نوشته شده است. با ما همراه باشید.
شرایط صدور بیمه اتباع خارجی چیست؟
طبق قوانین کشور، اتباع خارجی نمی‌توانند در ایران مشغول به‌کار شوند. این افراد در صورت داشتن گذرنامه ورود با حق کار مشخص و پروانه کار، می‌توانند از امکان اشتغال برخوردار شوند. بنابراین اتباع خارجی که گذرنامه و پروانه کار ندارند مشمول قانون کار نیستند. آنها همچنین نمی‌توانند از مزایای بیمه تأمین اجتماعی استفاده کنند. این قانون همچنین مسؤلیتی را برای کارفرمایان و پیمانکاران به‌وجود می‌آورد. طبق این قانون به کارگیری افراد در مشاغل، بدون داشتنِ بیمه حوادثِ اتباع خارجی و بیمه سلامت ممنوع است. اتباع خارجی مقیم ایران، موظفند خود و افراد تحت تکفلشان را بیمه کنند. بیمه‌هایی که برای این افراد بطور مستقیم صادر می‌شود شامل بیمه حوادثِ اتباع خارجی و بیمه سلامت است. البته بیمه مسئولیت کارفرمایان نیز بطور غیر مستقیم می‌تواند اتباع خارجی شاغل را تحت پوشش خود قرار دهد.
بیمه اتباع
۳ روش بیمه شدن ایرانیان مقیم خارج از کشور
اتباع ایرانی مقیم خارج می‌توانند به طور مستقیم در زمان حضور در کشور به شعب تأمین اجتماعی مراجعه کرده و در قالب قوانین بیمه ایرانیان مقیم خارج از کشور تحت پوشش بیمه‌ای قرار گیرند، همچنین در صورت عدم امکان حضور این افراد در کشور با اعطای وکالت به فردی دیگر امکان ثبت نام و حمایت بیمه‌ای از جانب وکیل آنها در شعب سازمان تامین اجتماعی فراهم شده است. در اکثر کشورهای دنیا کارگزاری‌های رسمی برون مرزی ایجاد شده است تا اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور بتوانند در کشورهای دیگر نسبت به پوشش بیمه‌ای اقدام کرده و در زمان اقامت خود از خدمات سازمان تامین اجتماعی بهره‌مند شوند. پس ازمراجعه متقاضی به شــعبه یا کارگزار برون مرزی ( وابسته کار، کنسولی و نمایندگی سیاسی) و یاسامانه متمرکز بیمه ایرانیان خارج از کشور و ارائه درخواست مطابق فرم تهیه شده، سازمان تأمین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران موظف است حداکثر ظرف دو مــاه از تاریخ ثبت تقاضا، اســتحقاق یا عدم اســتحقاق متقاضی را بررسی ونتیجه را اعلام کند و متقاضی نیز ظرف مدت یکماه نســبت به امضای قــرارداد و پرداخت حق بیمه متعلقه اقدام کند.
شرایط سنی پذیرش تقاضا
حداکثر سن پذیرش درخواست برای مردان و زنان در زمان ثبت تقاضا ۵۰ سال تمام است. چنانچه سن متقاضی در زمان ثبت تقاضا بیش از سن مذکورباشد، پذیرش درخواست وی منوط به دارا بودن سابقه پرداخت حق بیمه قبلی معادل مدت مازاد سنی مقرر خواهد بود. پذیرش درخواســت آن عده از متقاضیانی که قبل از تاریخ ارائه تقاضا حداقل دارای ۱۰ ســال سابقه پرداخت حق بیمه هستند از اعمال شرایط سنی مقرر معاف خواهندبود. حداقل ســن متقاضی در تاریخ ثبت تقاضا ۱۸ سال تمام شمســی بوده مگر اینکه گواهی رشد از مراجع ذیصلاح ارائه کنند.
بیمه افراد در شرایط ابتلا به بیماری‌های صعب العلاج
براساس قوانین موجود هر سازمان بیمه‌ای موظف است قبل از پوشش افراد معاینات پزشکی فرد متقاضی رابررسی کند در این صورت اگر معاینات بیانگر بیماری خاص در فرد باشد پوشش بیمه‌ای به آن بیماری تعلق نمی‌گیرد، یعنی تمامی بیماری‌هایی که از بعد از پوشش بیمه‌ای در فرد بروز کند توسط سازمان تامین اجتماعی حمایت می‌شود، اما وجود هر گونه بیماری بالاخص بیماری‌های صعب العلاج، معلولیت‌های مادرزادی، عوارض ناشی از تصادفات و کما قبل از پوشش بیمه‌ای فرد خارج از چارچوب خدمات بیمه‌ای محسوب می‌شود. در حال حاضـر بیمه‌شـدگان صرفا از خدمات درمانی مراکز ملکی و یـا طـرف قـرارداد سـازمان بـرای خـود و افـراد تحـت تکفـل قانونـی در داخل کشور برخـوردار می‌شوند. همچنیـن پرداخـت وسـایل کمـک پزشـکی (پروتـز و اروتـز) و هزینـه کفـن و دفـن بـه ایـن قبیـل از بیمه‌شـدگان بـا رعایـت کلیـه شـرایط قانونـی انجام می‌شود.
نحوه انجام معاینات پزشکی در شروع بیمه پردازی
یکی از عمده مشکلات عقد قرارداد بیمه بین متقاضیان و سازمان برای ایرانیان ساکن در خارج از کشور انجام معاینات پزشکی بود که با توجه به توافقات به عمل آمده فی مابین سازمان تأمین اجتماعی و وزارت امورخارجه، معاینه پزشکی متقاضیان برابر استانداردهای داخل کشور انجام می¬گیرد. نمایندگی سیاسی، کنسولگری، کارگزار و یا وابسته کار پس از احراز هویت متقاضی، وی را جهت انجام معاینات به پزشک معتمد(ترجیحاً پزشک متخصص داخلی) که مورد تأیید مراجع یادشده در خارج از کشور است، معرفی و متقاضی نیزپس از انجام معاینات مربوطه، پس از تأئید نمایندگی سیاسی، کنسولگری و یا وابسته کار نتیجه را به انضمام کلیه مستندات پزشکی (شامل مدارک کلینیکی و پاراکلینیکی) به سازمان ارسال می کند. البته امکان ارسال ازطریق کارگزاران برون مرزی تأمین اجتماعی از طریق سامانه متمرکز فراهم شده است. واحد اجرایی ذیربط موظف است در اسرع وقت نتیجـه معاینات و مدارک مربوطه را به کمیسـیون پزشکی بیمه‌های خاص ارسال وکمیسیون پزشـکی مذکور نیـز با بررسی دقیق مستندات در خصـوص سلامت و امکان انعقاد قرارداد با تعهد مستمری ازکارافتادگـی اظهـار نظـر و مراتـب را بـه واحـد اجرایـی اعلام کند.
شــرایط برقــراری مســتمری بازنشســتگی
دارا بـودن حداقـل ۲۰ سـال سـابقه پرداخـت حـق بیمـه و ۶۰ سـال سـن بـرای مردان و ۵۵ سـال سـن بـرای زنان، داشـتن ۳۰ سـال سـابقه پرداخـت حـق بیمـه بـا ۵۰ سـال سـن بـرای مـردان و ۴۵ سـال سـن بـرای زنـان و یا داشتن ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه بدون شرایط سنی شروط برقراری مستمری بازنشستگی است. اما نحوه دریافـت مزایـای مسـتمری بـرای شـخصی کـه از طریـق بیمـه ایرانیـان خــارج از کشــور توســط کمیســیون‌های فنــی و پزشــکی ایــن ســازمان ازکارافتــاده کلــی شــناخته می شــود نیز به این شکل است: چنانچـه بیمـه شـده در برابـر تعهـد بازنشسـتگی، ازکارافتادگـی و فـوت قــرارداد منعقــد و پــس ازپرداخــت حق بیمــه درخواست بهره مندی از مزایای ازکارافتادگی و بالطبع شــرکت در کمیســیون پزشــکی راداشته باشــد، در صــورت صــدور گواهــی پزشــک معالــج متخصــص مرتبـط مبنـی بـر غیرقابـل علـاج بـودن بیمـاری، اتمـام درمان‌هــای انجــام شــده و همچنیــن ازکارافتادگــی، شــخص بیمه شــده بــه همــراه مــدارک درمانــی طبــق مقــررات ســازمان و بــا فرمــت تعریــف شــده بـه کمیسـیون پزشـکی کـه در داخـل کشـور تشـکیل می‌شــود، معرفــی می‌شود و کمیسـیون پزشـکی موضوع ماده ۹۱ قانـون تأمین اجتماعی، ازکارافتادگـی کلی بیمه‌شـده را بـه میزان حداقل ۶۶ درصـد و یا بالاتر تعیین می کند. بیمه شـده باید حداقـل دارای یـک سـال سـابقه پرداخـت حق بیمـه ظــرف ۱۰ ســال قبــل از شــروع بیمــاری و همچنیــن ۹۰ روزســابقه پرداخـت حق بیمـه ظـرف یـک سـال قبـل از شـروع بیمـاری منجـر بـه ازکارافتادگـی باشـد.
شـرایط برقـراری مسـتمری بازمانـدگان بیمـه ایرانیـان خارج از کشــور
یک شرط احراز و برقـراری مسـتمری بازمانـدگان بیمـه ایرانیـان خارج از کشــور این است که بیمه‌شـده متوفـی ظـرف ۱۰ سـال قبـل از تاریـخ فـوت حداقـل دارای یـک سـال سـابقه پرداخـت حق بیمـه بـوده، مشـروط بـر اینکـه ۹۰ روز آن مربـوط بـه آخریـن سـال حیـات باشـد. شرط احراز دوم نیز این است که بیمه‌شــده متوفــی حداقــل ۲۰ ســال ســابقه قابــل قبــول داشــته باشــد.
در صورتی که بیمه‌شده متوفی فاقد شرایط مذکور بوده لیکـن دارای سابقه پرداخت حق بیمه بین ۱ تا ۲۰سال باشد بازماندگان واجـد شرایط وی استحقاق دریافـت مسـتمری به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه (بدون الزام به رعایت ماده ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی موضوع پرداخت حداقل مستمری) و به نسبت سهام مقـرر در ماده ۸۳ قانـون را خواهنـد داشـت.
سازمان تأمین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران امیدوار است با ارائه این قبیل تسهیلات و حمایت ها زمینه‌های برقراری و ارتقای رفاه را برای آحاد ایرانیان در هر نقطه از دنیا فراهم کند و این انتظار وجود دارد که هموطنان خارج از کشور با بهره مندی از بستر بیمه‌ای فراهم شده نسبت به مشارکت در نظام تأمین اجتماعی اقدام کرده و از خدمات و تعهدات قانونی مربوطه بهره مند شوند.
تعهدات تامین اجتماعی به اتباع خارجی
اتباع خارجی می‌توانند از حمایت‌های بلندمدت سازمان شامل پرداخت مستمری بازنشستگی، مستمری بازماندگی، مستمری از کارافتادگی کلی غیر ناشی از کار و مستمری از کار افتادگی کلی و جزئی ناشی از کاربرخوردار شوند. همچنین تعهدات کوتاه‌مدت مانند حمایت در برابر حوادث و بیماری‌ها، پرداخت غرامت دستمزدایام بیماری، پرداخت غرامت دستمزد ایام بارداری، پرداخت غرامت نقص عضو، پرداخت هزینه کفن و دفن، کمک هزینه ازدواج و کمک هزینه وسایل پزشکی شامل حال آنها می‌شود.
اتباع، بیمه بیکاری نمی‌گیرند
بیمه بیکاری تنها محدودیتی است که مجلس شورای اسلامی برای اتباع خارجی در نظر گرفته است بر این اساس این افراد تحت پوشش بیمه بیکاری قرار نمی‌گیرند. این درحالی است که اتباع خارجی که به طور قانونی با ارائه مجوز اقامت و اشتغال در کشور مشغول به فعالیت هستند می‌توانند همانند ایرانیان از مزایای سازمان تامین اجتماعی استفاده کرده و تحت پوشش بیمه‌ای قرار گیرند. همچنین بیماری‌های مادرزادی در هر یک از اتباع ایرانی و خارجی تحت پوشش هیچ بیمه‌ای قرار نمی‌گیرند و هزینه‌های درمان بر عهده خانواده‌ها است. تنها تفاوت اتباع خارجی با ایرانیان در پرداخت حق بیمه سهم ۳ درصدی بیمه بیکاری است که به دلیل عدم بهره‌مندی اتباع خارجی از بیمه بیکاری هزینه ۳درصد این قانون از افراد دریافت نمی‌شود، ولی در دیگرشرایط همانند ایرانیان مشمول قوانین بیمه‌ای می‌شوند.
منوط شدن بیمه اتباع خارجی به تمدید پروانه کار
به استناد ماده ٥ قانون تأمین اجتماعی، اتباع خارجی که در ایران اشتغال به کار دارند، تابع مقررات قانون تأمین اجتماعی خواهند بود و پروانه کار آنان تمدید شده است. بیمه شدن اتباع خارجی با تمدید پروانه کار آنان امکان پذیر است.اتباع خارجی به منظور بهره‌مندی از مزایای قانون تأمین اجتماعی، باید با مراجعه به مراکز معرفی شده از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نسبت به تمدید یا تجدید پروانه کار خود اقدام کنند. آن دسته ازاتباع خارجی که در مهلت مقرر نسبت به دریافت، تمدید و یا تجدید پروانه کار خود اقدام نکنند، دریافت لیست و حق بیمه مربوطه و همچنین تمدید اعتبار دفترچه درمانی آنان امکان‌پذیر نخواهد بود.
مشمولان بیمه اتباع خارجی
اتباع خارجی که نزد کارفرما مشغول به کار هستند و رابطه مزدبگیری دارند و همچنین دارندگان حرف و مشاغل آزاد، زنان خانه‌دار، طلاب و روحانیون خارجی و افرادی که علاقمند هستند تا به صورت اختیاری بیمه خود را ادامه دهند، می‌توانند از مزایا و خدمات سازمان تامین‌اجتماعی استفاده کنند.
بیمه خویش فرمای اتباع خارجی
طبق قوانین، صاحبان حرف و مشاغل آزاد (خویش‌فرمایان) با شرط سنی حداکثر ٥٠ سال و دارا بودن مجوزاشتغال می‌توانند به شعب تامین‌اجتماعی مراجعه و نسبت به انعقاد قرارداد اقدام کنند.
آیا اتباع خارجی که در کشور خود بیمه هستند، باید نزد سازمان تامین‌اجتماعی بیمه شوند؟
هرگاه اتباع خارجی طبق گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ایران در کشور خود ، از شمول مقررات تامین‌اجتماعی معاف هستند. البته اگر این افراد عضو کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه شماره ١٩ سازمان بین‌المللی کار (مقاوله‌نامه تساوی رفتار باآسیب‌دیدگان حوادث ناشی از کار مصوب سال ١٩٢٥) باشند در مقابل حوادث ناشی از کار تحت پوشش سازمان تامین‌اجتماعی قرار می‌گیرند و کارفرمایان موظفند ٣ درصد از حقوق و مزایای دریافتی آنها را کسر وهرماه، تا مادامی که در ایران اشتغال دارند، به حساب سازمان واریز کنند و در صورت بروز حادثه از خدمات درمانی تا بهبود، غرامت دستمزد، غرامت نقص عضو، از کارافتادگی جزئی، از کارافتادگی کلی ناشی از کار وفوت در اثر حادثه ناشی از کار استفاده خواهند کرد. بیمه ورزشکاران خارجی مانند مربیان خارجی تیم‌های ایرانی یا ورزشکاران خارجی در تیم‌های ایرانی با توجه به اینکه ورزشکاران خارجی براساس ماده ١٢٠ قانون کار به منظور ادامه فعالیت ورزشی خودشان پروانه کار دریافت می‌کنند، لذا مشمول ماده ٥ قانون تامین‌اجتماعی هستند که در این رابطه براساس مکاتبه با وزیر ورزش، به فدراسیون‌های فوتبال، والیبال،بدمینتون، اسکواش، هندبال و… دستور داده شده که لیست حق بیمه مربیان، بازیکنان و ورزشکاران خارجی که در باشگاه‌های ورزشی ایران اشتغال دارند را به سازمان ارائه دهند تا از خدمات سازمان استفاده کنند.
طبق توصیه تامین اجتماعی اتباع خارجی که به صورت قانونی در کشور اشتغال دارند هرچه سریع تر به شعب سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند و ۶در جریان مزایای پوشش بیمه‌ای خودشان قرار گیرند و متناسب باشرایط کاری خود حتما یکی از گزینه‌های بیمه‌ای را انتخاب کنند، همچنین به کارفرمایان توصیه می‌شود که به دلیل تبعات به کارگیری نیروهای اتباع خارجی غیرمجاز از به کارگیری آنها خودداری کنند و از اتباع خارجی دارای مجوز کار استفاده و آنها را نیز نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه کنند. کارگران ایرانی و خارجی شاغل در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مشمول قانون تامین اجتماعی هستند مدیرکل اتباع سازمان تأمین اجتماعی از لزوم پوشش بیمه ای شاغلین در مناطق آزاد تجاری صنعتی خبر داد. هدف از ایجاد مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی، برای سهولت امر تولید و تجارت و اشتغال زایی و صادرات بیشتر است تا در راستای اقتصاد مقاومتی زمینه برای رشد اقتصادی کشور فراهم شود . این مناطق به استناد قوانین و مقررات موجود از برخی قوانین سرزمین اصلی مستثنی هستند ولی قانون اساسی جمهوری اسلامی بعنوان میثاقی ملی بر تمام کشورساری و جاری است. وی با بیان اینکه طبق اصل ٢٩ قانون اساسی، برخورداری از تأمین اجتماعی از نظربازنشستگی، بیکاری،پیری، ازکارافتادگی، بی‌سرپرستی، درراهماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی درمانی و مراقبتهای پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی همگانی است، اظهار داشت: شاغلان مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز از این حق باید برخوردار شوند.
مدیرکل اتباع سازمان تأمین اجتماعی بیان داشت: در فصل هشتم مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه وتأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب ١٦ خرداد ماه ١٣٧٣ در ماده ٤٦ تصریح دارد که سازمان هر منطقه آزاد مکلف است رأساً یا با مشارکت سازمان تأمین اجتماعی و یا شرکت‌های بیمه نسبت به تأسیس “صندوق یا صندوق‌هایی” به‌منظور ارائه خدمات درمانی، غرامت دستمزد ایام بیماری، بارداری، ازکارافتادگی جزئی و کلی، بازنشستگی، فوت و سایر موارد مربوط برای کارکنان مشمول این‌مقررات در مناطق آزاد اقدام کند ولی مناطق آزاد به دلایل متعدد اقدام موثری درراستای تاسیس صندوق‌های بیمه ای انجام ندادند.
دکترخزاعی اظهار داشت: در سال ٧٤ شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران ، تبصره ای به ماده (٤٦) مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تامین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران اضافه کردند. وی با اشاره به تبصره ذیل ماده ٤٦ گفت: سازمان تامین اجتماعی می تواند به طورمستقل نیز نسبت به ارایه خدمات مختلف بیمه حسب مورد به شاغلان داخلی و خارجی واحدهای مستقر درمناطق آزاد براساس قوانین و مقررات تامین اجتماعی اقدام کند. این تصویبنامه به تایید مقام محترم ریاست جمهو ری رسیده است.
دکتر خزاعی افزود: این تبصره تصریح دارد که حتی اگر مناطق آزاد به استناد ماده ٤٦ رأسا و یا با مشارکت سازمان تامین اجتماعی و یا سایر شرکت های بیمه اقدام به تاسیس صندوق و یا صندوق هایی برای ارایه خدمات تأمین اجتماعی بنمایند باز هم سازمان تامین اجتماعی می‌تواند نسبت به ارایه خدمات مختلف بیمه ای حسب مورد به تمامی شاغلان داخلی و خارجی واحدهای مستقر بر اساس قوانین و مقررات مربوطه اقدام کند . مدیرکل اتباع تأمین اجتماعی گفت: علیرغم اینکه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در طول٢٤ سال گذشته از زمان تصویب ماده ٤٦ به تکلیف قانونی خود عمل نکرده اند، متأسفانه در اجرای وظایف سازمان تأمین اجتماعی نیز در برخی موارد همکاری لازم را نداشته اند. دکتر خزاعی افزود: در خصوص اتباع خارجی شاغل در مناطق آزادنیز در ماده ٩ مقررات ورود و اقامت اتباع خارجی مقرر شده است برای اشتغال اتباع خارجی در مناطق، رعایت مقررات مربوط به اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران الزامی است.
وی اظهار داشت: از طرفی ماده ٥١مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی مقرر می‌دارد؛ رعایت مقاوله نامه ها و توصیه نامه های سازمان بین المللی کار در مناطق آزادالزامی است. مدیرکل اتباع سازمان تامین اجتماعی گفت: یکی از مقاوله نامه های مهم در خصوص تساوی رفتار بین کارگران داخلی و خارجی در مورد جبران خسارات حوادث ناشی از کار، مقاوله نامه شماره ۱۹سازمان بین المللی کار است که در سال ١٣٠٤ تصویب شد و کشور ایران در ١٣٥١ به آن ملحق شده است. براساس این مقاوله نامه هر کشوری که بدان ملحق شود متعهد است که در مورد اتباع کشورهای دیگری که به این مقاوله نامه ملحق می شوند و در خاک آن کشور دچار حادثه ناشی از کار شوند، همانگونه رفتار کند که در مورد اتباع خود عمل می کند.
دکتر خزاعی گفت: سازمان تامین اجتماعی با دریافت ٣ درصد از تمام حقوق و دستمزد تبعه خارجی شاغل درایران طی لیستی جداگانه موظف است در صورت بروز حادثه ناشی از کار اقدام به ارایه خدمات بیمه ای ودرمانی همچون غرامت دستمزد ، از کار افتادگی کلی و جزیی و مستمری بازماندگان بر اساس قوانین تامین اجتماعی کند. دکتر خزاعی ضمن تأکید بر اجرای ماده ٥١ مقررات نیروی انسانی مناطق آزاد تجاری گفت:
قوانین بیمه ای مناطق آزاد شفاف و مصرح هستند که استنکاف از اجرای آن ظلم به کارگران شاغل در مناطق فوق الذکر اعم از داخلی و خارجی است.
۳ روش بیمه شدن ایرانیان مقیم خارج از کشور
اتباع ایرانی مقیم خارج می‌توانند به طور مستقیم در زمان حضور در کشور به شعب تأمین اجتماعی مراجعه کرده و در قالب قوانین بیمه ایرانیان مقیم خارج از کشور تحت پوشش بیمه‌ای قرار گیرند، همچنین در صورت عدم امکان حضور این افراد در کشور با اعطای وکالت به فردی دیگر امکان ثبت نام و حمایت بیمه‌ای از جانب وکیل آنها در شعب سازمان تامین اجتماعی فراهم شده است.
در اکثر کشورهای دنیا کارگزاری‌های رسمی برون مرزی ایجاد شده است تا اتباع ایرانی مقیم خارج از کشوربتوانند در کشورهای دیگر نسبت به پوشش بیمه‌ای اقدام کرده و در زمان اقامت خود از خدمات سازمان تامین اجتماعی بهره‌مند شوند.
پس از مراجعه متقاضی به شــعبه یا کارگزار برون مرزی ( وابسته کار، کنسولی و نمایندگی سیاسی) و یاسامانه متمرکز بیمه ایرانیان خارج از کشور و ارائه درخواست مطابق فرم تهیه شده، سازمان تأمین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران موظف است حداکثر ظرف دو مــاه از تاریخ ثبت تقاضا، اســتحقاق یا عدم اســتحقاق متقاضی را بررسی ونتیجه را اعلام کند و متقاضی نیز ظرف مدت یکماه نســبت به امضای قــرارداد و پرداخت حق بیمه متعلقه اقدام کند.
شرایط سنی پذیرش تقاضا
حداکثر سن پذیرش درخواست برای مردان و زنان در زمان ثبت تقاضا ۵۰ سال تمام است. چنانچه سن متقاضی در زمان ثبت تقاضا بیش از سن مذکور باشد، پذیرش درخواست وی منوط به دارا بودن سابقه پرداخت حق بیمه قبلی معادل مدت مازاد سنی مقرر خواهد بود.
پذیرش درخواســت آن عده از متقاضیانی که قبل از تاریخ ارائه تقاضا حداقل دارای ۱۰ ســال سابقه پرداخت حق بیمه هستند از اعمال شرایط سنی مقرر معاف خواهند بود.
حداقل ســن متقاضی در تاریخ ثبت تقاضا ۱۸ سال تمام شمســی بوده مگر اینکه گواهی رشد از مراجع ذیصلاح ارائه کنند.
تعهدات تامین اجتماعی به اتباع خارجی
اتباع خارجی می‌توانند از حمایت‌های بلندمدت سازمان شامل پرداخت مستمری بازنشستگی، مستمری بازماندگی، مستمری از کارافتادگی کلی غیر ناشی از کار و مستمری از کار افتادگی کلی و جزئی ناشی از کاربرخوردار شوند. همچنین تعهدات کوتاه‌مدت مانند حمایت در برابر حوادث و بیماری‌ها، پرداخت غرامت دستمزدایام بیماری، پرداخت غرامت دستمزد ایام بارداری، پرداخت غرامت نقص عضو، پرداخت هزینه کفن و دفن، کمک هزینه ازدواج و کمک هزینه وسایل پزشکی شامل حال آنها می‌شود.
اتباع، بیمه بیکاری نمی‌گیرند
بیمه بیکاری تنها محدودیتی است که مجلس شورای اسلامی برای اتباع خارجی در نظر گرفته است بر این اساس این افراد تحت پوشش بیمه بیکاری قرار نمی‌گیرند. این درحالی است که اتباع خارجی که به طور قانونی با ارائه مجوز اقامت و اشتغال در کشور مشغول به فعالیت هستند می‌توانند همانند ایرانیان از مزایای سازمان تامین اجتماعی استفاده کرده و تحت پوشش بیمه‌ای قرار گیرند.
همچنین بیماری‌های مادرزادی در هر یک از اتباع ایرانی و خارجی تحت پوشش هیچ بیمه‌ای قرار نمی‌گیرند وهزینه‌های درمان بر عهده خانواده‌ها است.
تنها تفاوت اتباع خارجی با ایرانیان در پرداخت حق بیمه سهم ۳ درصدی بیمه بیکاری است که به دلیل عدم بهره‌مندی اتباع خارجی از بیمه بیکاری هزینه ۳ درصد این قانون از افراد دریافت نمی‌شود، ولی در دیگر شرایط همانند ایرانیان مشمول قوانین بیمه‌ای می‌شوند.
منوط شدن بیمه اتباع خارجی به تمدید پروانه کار
به استناد ماده ٥ قانون تأمین اجتماعی، اتباع خارجی که در ایران اشتغال به کار دارند، تابع مقررات قانون تأمین اجتماعی خواهند بود و پروانه کار آنان تمدید شده است. بیمه شدن اتباع خارجی با تمدید پروانه کار آنان امکان پذیر است.
اتباع خارجی به منظور بهره‌مندی از مزایای قانون تأمین اجتماعی، باید با مراجعه به مراکز معرفی شده از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نسبت به تمدید یا تجدید پروانه کار خود اقدام کنند.
آن دسته از اتباع خارجی که در مهلت مقرر نسبت به دریافت، تمدید و یا تجدید پروانه کار خود اقدام نکنند، دریافت لیست و حق بیمه مربوطه و همچنین تمدید اعتبار دفترچه درمانی آنان امکان‌پذیر نخواهد بود.
مشمولان بیمه اتباع خارجی
اتباع خارجی که نزد کارفرما مشغول به کار هستند و رابطه مزدبگیری دارند و همچنین دارندگان حرف و مشاغل آزاد، زنان خانه‌دار، طلاب و روحانیون خارجی و افرادی که علاقمند هستند تا به صورت اختیاری بیمه خود را ادامه دهند، می‌توانند از مزایا و خدمات سازمان تامین‌اجتماعی استفاده کنند.
بیمه خویش فرمای اتباع خارجی
طبق قوانین، صاحبان حرف و مشاغل آزاد (خویش‌فرمایان) با شرط سنی حداکثر ٥٠ سال و دارا بودن مجوزاشتغال می‌توانند به شعب تامین‌اجتماعی مراجعه و نسبت به انعقاد قرارداد اقدام کنند.
آیا اتباع خارجی که در کشور خود بیمه هستند، باید نزد سازمان تامین‌اجتماعی بیمه شوند؟
هرگاه اتباع خارجی طبق گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ایران در کشور خود یاکشور دیگری بیمه باشند، از شمول مقررات تامین‌اجتماعی معاف هستند. البته اگر این افراد عضو کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه شماره ١٩ سازمان بین‌المللی کار (مقاله تساوی رفتار با آسیب‌دیدگان حوادث ناشی از کار مصوب سال ١٩٢٥) باشند در مقابل حوادث ناشی از کار تحت پوشش سازمان تامین‌اجتماعی قرارمی‌گیرند و کارفرمایان موظفند ٣ درصد از حقوق و مزایای دریافتی آنها را کسر و هرماه، تا مادامی که در ایران اشتغال دارند، به حساب سازمان واریز کنند و در صورت بروز حادثه از خدمات درمانی تا بهبود، غرامت دستمزد، غرامت نقص عضو، از کارافتادگی جزئی، از کارافتادگی کلی ناشی از کار و فوت در اثر حادثه ناشی از کاراستفاده خواهند کرد.
بیمه ورزشکاران خارجی مانند مربیان خارجی تیم‌های ایرانی یا ورزشکاران خارجی در تیم‌های ایرانی با توجه به اینکه ورزشکاران خارجی براساس ماده ١٢٠ قانون کار به منظور ادامه فعالیت ورزشی خودشان پروانه کار دریافت می‌کنند، لذا مشمول ماده ٥ قانون تامین‌اجتماعی هستند که در این رابطه براساس مکاتبه باوزیر ورزش، به فدراسیون‌های فوتبال، والیبال، بدمینتون، اسکواش، هندبال و… دستور داده شده که لیست حق بیمه مربیان، بازیکنان و ورزشکاران خارجی که در باشگاه‌های ورزشی ایران اشتغال دارند را به سازمان ارائه دهند تا از خدمات سازمان استفاده کنند.
طبق توصیه تامین اجتماعی اتباع خارجی که به صورت قانونی در کشور اشتغال دارند هرچه سریع تر به شعب سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند و در جریان مزایای پوشش بیمه‌ای خودشان قرار گیرند و متناسب با شرایط کاری خود حتما یکی از گزینه‌های بیمه‌ای را انتخاب کنند، همچنین به کارفرمایان توصیه می‌شود که به دلیل تبعات به کارگیری نیروهای اتباع خارجی غیرمجاز از به کارگیری آنها خودداری کنند و از اتباع خارجی دارای مجوز کار استفاده و آنها را نیز نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه کنند.
کارگران ایرانی و خارجی شاغل در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مشمول قانون تامین اجتماعی هستندمدیرکل اتباع سازمان تأمین اجتماعی از لزوم پوشش بیمه ای شاغلین در مناطق آزاد تجاری صنعتی خبر داد.هدف از ایجاد مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی، برای سهولت امر تولید و تجارت و اشتغال زایی وصادرات بیشتر است تا در راستای اقتصاد مقاومتی زمینه برای رشد اقتصادی کشور فراهم شود . این مناطق به استناد قوانین و مقررات موجود از برخی قوانین سرزمین اصلی مستثنی هستند ولی قانون اساسی جمهوری اسلامی بعنوان میثاقی ملی بر تمام کشور ساری و جاری است.
وی با بیان اینکه طبق اصل ٢٩ قانون اساسی، برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری،پیری، ازکارافتادگی، بی‌سرپرستی، درراهماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی درمانی ومراقبتهای پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی همگانی است، اظهار داشت: شاغلان مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز از این حق باید برخوردار شوند.
مدیرکل اتباع سازمان تأمین اجتماعی بیان داشت: در فصل هشتم مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب ١٦ خرداد ماه ١٣٧٣ در ماده ٤٦ تصریح دارد که سازمان هر منطقه آزاد مکلف است رأساً یا با مشارکت سازمان تأمین اجتماعی و یا شرکت‌های بیمه نسبت به تأسیس “صندوق یا صندوق‌هایی” به‌منظور ارائه خدمات درمانی، غرامت دستمزد ایام بیماری،بارداری، ازکارافتادگی جزئی و کلی، بازنشستگی، فوت و سایر موارد مربوط برای کارکنان مشمول این‌مقررات در مناطق آزاد اقدام کند ولی مناطق آزاد به دلایل متعدد اقدام موثری در راستای تاسیس صندوق‌های بیمه ای انجام ندادند.
دکترخزاعی اظهار داشت: در سال ٧٤ شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران ، تبصره ای به ماده (٤٦) مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تامین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران اضافه کردند.
وی با اشاره به تبصره ذیل ماده ٤٦ گفت: سازمان تامین اجتماعی می تواند به طور مستقل نیز نسبت به ارایه خدمات مختلف بیمه حسب مورد به شاغلان داخلی و خارجی واحدهای مستقر در مناطق آزاد براساس قوانین و مقررات تامین اجتماعی اقدام کند. این تصویبنامه به تایید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
دکتر خزاعی افزود: این تبصره تصریح دارد که حتی اگر مناطق آزاد به استناد ماده ٤٦ رأسا و یا با مشارکت سازمان تامین اجتماعی و یا سایر شرکت های بیمه اقدام به تاسیس صندوق و یا صندوق هایی برای ارایه خدمات تأمین اجتماعی بنمایند باز هم سازمان تامین اجتماعی می‌تواند نسبت به ارایه خدمات مختلف بیمه ای حسب مورد به تمامی شاغلان داخلی و خارجی واحدهای مستقر بر اساس قوانین و مقررات مربوطه اقدام کندمدیرکل اتباع تأمین اجتماعی گفت: علیرغم اینکه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در طول ٢٤ سال گذشته از زمان تصویب ماده ٤٦ به تکلیف قانونی خود عمل نکرده اند، متأسفانه در اجرای وظایف سازمان تأمین اجتماعی نیز در برخی موارد همکاری لازم را نداشته اند.
دکتر خزاعی افزود: در خصوص اتباع خارجی شاغل در مناطق آزاد نیز در ماده ٩ مقررات ورود و اقامت اتباع خارجی مقرر شده است برای اشتغال اتباع خارجی در مناطق، رعایت مقررات مربوط به اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران الزامی است.
وی اظهار داشت: از طرفی ماده ٥١مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزادتجاری صنعتی مقرر می‌دارد؛ رعایت مقاوله نامه ها و توصیه نامه های سازمان بین المللی کار در مناطق آزادالزامی است.
مدیرکل اتباع سازمان تامین اجتماعی گفت: یکی از مقاوله نامه های مهم در خصوص تساوی رفتار بین کارگران داخلی و خارجی در مورد جبران خسارات حوادث ناشی از کار، مقاوله نامه شماره ١٩ سازمان بین المللی کاراست که در سال ١٣٠٤ تصویب شد و کشور ایران در ١٣٥١ به آن ملحق شده است. براساس این مقاوله نامه هر کشوری که بدان ملحق شود متعهد است که در مورد اتباع کشورهای دیگری که به این مقاوله نامه ملحق می شوند و در خاک آن کشور دچار حادثه ناشی از کار شوند، همانگونه رفتار کند که در مورد اتباع خود عمل می کند.
دکتر خزاعی گفت: سازمان تامین اجتماعی با دریافت ٣ درصد از تمام حقوق و دستمزد تبعه خارجی شاغل درایران طی لیستی جداگانه موظف است در صورت بروز حادثه ناشی از کار اقدام به ارایه خدمات بیمه ای ودرمانی همچون غرامت دستمزد ، از کار افتادگی کلی و جزیی و مستمری بازماندگان بر اساس قوانین تامین اجتماعی کند.
دکتر خزاعی ضمن تأکید بر اجرای ماده ٥١ مقررات نیروی انسانی مناطق آزاد تجاری گفت: قوانین بیمه ای مناطق آزاد شفاف و مصرح هستند که استنکاف از اجرای آن ظلم به کارگران شاغل در مناطق فوق الذکر اعم از داخلی و خارجی است.
*بیمه ورزشکاران و مربیان خارجی
مطابق ماده (۵) قانون تأمین اجتماعی، کلیه اتباع خارجی که طبق مقررات ج.ا.ایران اشتغال بکار دارند مشمول این قانون بوده و بازیکنان، ورزشکاران و مربیان خارجی نیز که طبق مواد ۱۲۰ تا ۱۲۹ قانون کار می‌بایست مجوز فعالیت خود را از اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دریافت دارند، از این قاعده مستثنی نخواهند بود و خود یا کارفرمای (باشگاه) مربوطه مکلف به پرداخت حق بیمه متعلقه می‌باشند.
به استناد دستورالعمل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از این پس تمدید و تجدید مجوز فعالیت این افراد پس از اخذ گواهی بیمه‌ای از سازمان تأمین اجتماعی صورت خواهد پذیرفت.
دستمزد و میزان حق بیمه اتباع خارجی و ایرانیان خارج از کشور در سال ۱۳۹۸ مشخص شد مدیرکل اتباع سازمان تامین اجتماعی گفت: دستمزد مبنای کسر حق بیمه در سال ۱۳۹۸، میزان حق بیمه اتباع خارجی و ایرانیان خارج از کشور مشخص شد.
دکتر احمدرضا خزاعی گفت: به استناد بخشنامه های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی در خصوص تعیین حداقل دستمزد روزانه سال ۱۳۹۸ و سایر سطوح دستمزدی و حداقل مزایای پرداختی به کارگران مشمول قانون کار، کارفرمایانی که اتباع خارجی را به کار گرفته اند و همچنین بیمه شدگان اختیاری و مشاغل آزاد باید مراتب را به هنگام تنظیم لیست و پرداخت حق بیمه رعایت کنند. دکتر خزاعی گفت: حداقل دستمزد روزانه مبنای وصول حق بیمه، بیمه شدگان قانون تأمین اجتماعی به
استثنای مشاغل دارای دستمزد مقطوع در سال ۹۸ مبلغ ۵۰۵ هزار و ۶۲۷ ریال اعلام شده و سایر سطوح دستمزدی در سال ۹۷، معادل ۱۳ درصد به علاوه رقم ثابت روزانه ۸۷ هزار و ۴۹ ریال افزایش یافته است.
مدیرکل اتباع سازمان تامین اجتماعی افزود: بر این اساس اداره کل اتباع اقدام به تنظیم جداول و شرح نوع بیمه، حداقل دستمزد روزانه و ماهانه، نرخ حق بیمه، سهم کارگر و کارفرما کردده است.
وی اضافه کرد: اتباع خارجی که در مشاغل ساختمانی اشتغال به کار دارند، می توانند با مراجعه به شعب سازمان و ارائه پروانه کار در قالب بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و همچنین با احراز سایر شرایط قانونی درقالب بیمه اختیاری (۱٫۲ حداقل دستمزد مصوب) نسبت به بیمه پردازی خود اقدام و از مزایای قانون تأمین اجتماعی بهره مند شوند.
به گفته دکتر خزاعی، مبنای پرداخت حق بیمه برخی از حرف و مشاغل آزاد به استناد بخشنامه امور فنی بیمه‌شدگان بر اساس ضریبی از حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار است که آن ضریب باید در حداقل دستمزد سال ۹۸ اعمال شود.
وی افزود: با توجه به مصوبه شورای عالی کار مورخ ۲۸ اسفند سال ۹۷، در سال ۱۳۹۸ حداقل دستمزد ماهانه مبنای حق بیمه برای ایرانیان خارج از کشور برابر با ۲۲ میلیون و ۷۵۳ هزار و ۲۳۳ ریال و حداکثر دستمزد ماهانه برابر با ۱۰۶ میلیون و ۱۸۱ هزار و ۷۵۴ریال خواهد بود.
مدیرکل اتباع سازمان تامین اجتماعی گفت: بر این اساس، مبلغ ماهانه حق بیمه برای بیمه پردازان بر مبنای حداقل فوق الذکر با نرخ ۱۴ درصد، مبلغ سه میلیون و ۲۹۱ هزار و ۶۳۴ ریال و بر مبنای حداکثر دستمزد، مبلغ ۱۵میلیون و ۳۶۰ هزار و ۹۶۰ ریال در شش ماهه اول و در شش ماهه دوم بر مبنای حداقل مبلغ سه میلیون و ۱۸۵هزار و ۴۵۳ ریال و حداکثر دستمزد ۱۴ میلیون و ۸۶۵ هزار و ۴۴۶ ریال است. در این حال حق بیمه درمان سهم بیمه شده با حداقل دستمزد مبناء، مبلغ ۲ میلیون و ۱۱۶ هزار و ۵۱ ریال و بر مبنای حداکثر دستمزد مبلغ میلیون و ۸۷۴ هزار و ۹۰۳ ریال است.
دکتر خزاعی خاطر نشان کرد: درخصوص سایر سطوح دستمزدی مبنای پرداخت حق بیمه نیز معادل ۱۳ درصدبه علاوه رقم ثابت روزانه ۸۷ هزار و ۴۹ ریال به آخرین دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه سال گذشته، افزوده می شود. بدین ترتیب برای مثال مبلغ حق بیمه در مورد دستمزد بیست میلیون ریال در سال ۱۳۹۷، میزان ۲۵میلیون و ۲۱۱ هزار و ۴۷۰ ریال در سال ۱۳۹۸ خواهد بود.
وی همچنین درخصوص دستمزد و مأخذ کسر حق بیمه ایرانیان خارجی از کشور، گفت: طبق مقررات بیمه ایرانیان خارج از کشور، دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه هموطنان ساکن در اقصی نقاط جهان بین ۱،۵ برابرحداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار تا حداکثر دستمزد شاغلان است و این گروه از مخاطبان سازمان باانتخاب نرخ ۱۴ درصد بابت مزایای بازنشستگی و بازماندگان یا ۱۸ درصد بابت مزایای بازنشستگی، ازکارافتادگی و بازماندگان و در صورت تمایل جهت برخورداری از خدمات درمانی علاوه بر دو نرخ مذکور با پرداخت ۹ درصدسهم درمان، از مزایای این سازمان بهره مند می شوند.
« دستمزدهای مبنای کسر حق بیمه در سال ۱۳۹۸ (اتباع خارجی) برای بیمه شدگان اجباری که تحت عنوان کارگر در کارگاههای مشمول قانون تامین اجتماعی مشغول به کار هستند، طبق بخشنامه دستمزد مبنای کسرحق بیمه در سال ۹۸ انجام شده است ، طبق این بخشنامه حداقل دستمزد روزانه (برای مشاغل فاقد دستمزدمقطوع) معادل ۵۰۵ هزار و ۶۲۷ ریال تعیین شده است که در ۶ ماهه اول سال (براساس ۳۱ روز) ۱۵ میلیون و ۶۷۴ هزار و ۴۳۷ ریال و در نیمه دوم سال (براساس۳۰روز) ۱۵ میلیون و ۱۶۸ هزار و ۸۱۰ ریال خواهد بود که بعلاوه مبلغ یک میلیون و ۹۰۰ هزار ریال هزینه اقلام مصرفی (موضوع بند ۳ تصویبنامه شورای عالی کار) به ترتیب معادل ۱۷ میلیون و ۵۷۴ هزار و ۴۳۷ ریال و ۱۷ میلیون و ۶۸ هزار و ۸۱۰ ریال خواهد بود.
همچنین در بیمه اختیاری، رقم هزینه اقلام مصرفی محاسبه نمی شود بنابراین حداقل دستمزد ماهانه ۱۵میلیون و ۶۷۴ هزار و ۴۳۷ ریال با لحاظ ضریب ۱،۲ حداقل دستمزد ماهانه به شرح جدول ذیل در ۶ ماهه اول سال (۳۱روز ) مبلغ ۱۸ میلیون و ۸۰۹ هزار و ۳۲۵ ریال و در نیمه دوم سال (۳۰ روز) مبلغ ۱۸ میلیون و ۲۰۲ هزارو ۵۷۲ ریال تعیین شده است.
برای بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و زنان خانه دار، در این نوع بیمه نیز رقم هزینه اقلام مصرفی محاسبه نمی شود بنابراین حداقل دستمزد ماهانه به شرح جدول ذیل در ۶ ماهه اول سال (۳۱روز) مبلغ ۱۵ میلیون و۶۷۴ هزار و ۴۳۷ ریال و درنیمه دوم سال (۳۰روز) نیز ۱۵ میلیون و ۱۶۸ هزار و ۸۱۰ ریال است.
همچنین درمورد نرخ ۱۸ درصد، مبلغ حق بیمه بر مبنای حداقل و حداکثر دستمزد در شش ماه اول سال به ترتیب ماهانه مبلغ چهار میلیون و ۲۳۲ هزار و ۱۰۱ ریال و ۱۹ میلیون و ۷۴۹ هزار و ۸۰۶ ریال و در شش ماهه دوم سال به ترتیب ماهانه چهار میلیون و ۹۵ هزار و ۵۸۲ ریال و ۱۹ میلیون و ۱۱۲ هزار و ۷۱۶ ریال خواهد بود. »
