حوادث ناشی از کار رویداد یا پیامدی است که در حین انجام یک کار رخ می دهد و منجر به صدمات کشنده یا غیر مرگبار ناشی از کار می شود. البته تعریف دیگری، طبق ماده ۶۰ قانون بیمه تامین اجتماعی ذکر شده است: هر اتفاق ناگواری که در حین انجام وظیفه یا به سبب آن برای بیمه‌شده رخ دهد، جزو حوادث ناشی از کار خواهد بود.

طبق تعریف حوادث ناشی از کار عبارت است از:

حوادث ناشی از کار رویداد یا پیامدی است که در حین انجام یک کار رخ می دهد و منجر به صدمات کشنده یا غیر مرگبار ناشی از کار می شود.

البته تعریف دیگری، طبق ماده ۶۰ قانون بیمه تامین اجتماعی ذکر شده است:

هر اتفاق ناگواری که در حین انجام وظیفه یا به سبب آن برای بیمه‌شده رخ دهد، جزو حوادث ناشی از کار خواهد بود.

ایمنی به عنوان حفاظت انسان و کارآرایی او، از صدمات و پیشگیری از صدمه دیدن انسان تعریف می شود. در محیط های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالباً کارگران در معرض مخاطرات مختلف قرار دارند. با توسعه تکنولوژی و افزایش کاربرد ماشین در امر تولید نیز احتمال مخاطرات و حوادث در این گونه محیط ها زیادتر می شود.

در سازمان ها و کارخانجاتی که اصول و موازین ایمنی و حفاظت فنی مراعات نمی شود، روحیه کارکنان نیز ضعیف و متزلزل است و کمتر امکان دارد کارگر خوب و طراز اول در خدمت چنین سازمان هایی مشغول به کار باشد. مدیریت HSE در سازمان ها می تواند جلوی بسیاری از این اتفاقات را بگیرد.

بنابراین اجرای تدابیر و برنامه هایی به منظور ایمنی و حفاظت فنی کارگران، در درجه اول اهمیت در راستای تامین و نگهداری نیروی انسانی قرار دارد. در عین حال، صرف هزینه و تخصیص اعتبار در برنامه های سازمان، به منظور ابداع تدابیر و استقرار وسایل جهت جلوگیری از حوادث در مقابل منافع حاصل از آن، اندک و ناچیز به کار می رود. هدف از اجرای مقررات ایمنی و دستورالعمل های مربوطه، امکان بوجود آمدن محیط سالم است به نحوی که کارگران بدون دغدغه خاطر و بدون ترس از خطرات صنعت بکار خود ادامه دهند. بدین ترتیب ترس از آینده ی نامعلوم که زاییده و معلول حوادث و سوانح در محیط کار می باشد در جامعه صنعتی ما رخت برخواهد بست.

حوادث ناشی از کار چیست؟

حوادثی که در جریان انجام کار در محیط کار برای کارگران اتفاق می افتد و صدمات بدنی مرگبار و غیر مرگبار ایجاد می کند حوادث ناشی از کار محسوب می شوند.

حوادث ناشی از کار از دیدگاه صندوق تامین اجتماعی:

حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یاساختمان ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده  دار انجام ماموریتی باشد.

اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جز اوقات انجام وظیفه محسوب می گردد مشروط بر اینکه درزمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد حوادثی که برای گشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد حوادث بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می افتد حادثه ناشی از کار محسوب می شوند. (ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی )

ایمنی در کار

یکی از مهمترین اقداماتی که کارفرمایان باید در محیط کار اجرا نمایند تامین ایمنی کارگاه است. ایمنی یعنی فراهم کردن شرایطی که در آن صدمه و جراحت و بیماریهای شغلی، مرگ و ورود خسارت بر اموال و تجهیزات کار را به حداقل رساندن.

حادثه در کار

حادثه اتفاق پیش بینی نشده ای است که تحت تاثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب ورود صدماتی بر جسم یا روان بیمه شده می گردد.

تکلیف کارفرما پس از وقوع حادثه

کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضعیت حادثه دیده انجام دهد.گزارش حادثه را ظرف ۳ روز اداری از تاریخ وقوع حادثه به صورت کتبی به سازمان تامین اجتماعی اطلاع دهد. (ماده ۶۵ قانون تامین اجتماعی)

در این صورت اگر کارفرما متحمل هزینه‌هایی شده باشد می‌تواند برای دریافت هزینه های خود به سازمان تامین اجتماعی مراجعه و مطابق مقررات هزینه‌ها را مطالبه نماید.لازم به ذکر است که مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما (یا مسئولین کارگاه) است.در مواقعی که بر اثر عدم رعایت مقررات قانونی توسط کارفرما و مسئول کارگاه حادثه ای رخ دهداین اشخاص از نظر کیفری و حقوقی مسئول خواهند بود.

مهمترین مسئولیت کارفرما در رابطه با کارگران تامین امنیت و بهداشت کارگاه می باشد.کارگران و کارفرمایان باید توجه داشته باشند که بارعایت برخی از اقدامات بر اساس اصول و قوانین حاکم بر کار می توانند تا حدود زیادی از وقوع حوادث ناشی از کار جلوگیری کند.

توصیه ما این است که قبل از هر اقدامی حتماً با یک مشاور متخصص درحقوق کار از حقوق کار و کارگر به کارفرما آگاهی کامل دارد مشورت کنید.

راه های کاهش حوادث ناشی از کار

۱- تامین تجهیزات مدرن و غیر فرسوده

۲- آموزش نحوه کار ایمن در استفاده از ابزارها و ماشین آلات

۳- آموزش روش های حفظ ایمنی و اقدامات بهداشتی

۴- آموزش اقدامات اولیه بعد از وقوع حادثه

۵- استفاده از کارگران در بخش‌های مختلف کارگاه با توجه به مهارت و تخصصشان

۶- نصب دستورالعمل ها در کارگاه

۷- برگزاری دوره های آموزشی به صورت مستمر مطابق روش های به روز.

آیا مسئولیت کارفرما نسبت به حوادث کار مطلق است و به عبارتی آیا در هر شرایطی کارفرما مسئول حوادث است؟

خیر مسئولیت کارفرما مطلق نیست.مگر در صورت احراز موارد زیر:

• در صورت به کارگیری نیروی غیر متخصص که مهارت انجام کار را ندارند(تقصیر در استخدام)

• در صورت بکارگیری ابزار و ماشین آلات فرسوده و دارای نقص فنی که معمولاً کار با چنین ابزار ناایمنی منجر به بروز حادثه و خطر می گردد.

• در صورتی که کارفرما نظارت کافی بر کارگاه نداشته باشد و آموزشهای لازم را جهت کار با دستگاه ها و ابزار آلات به کارگران ارائه نکرده باشد.

لازم به ذکر است در مواردی که عدم تقصیر کارفرما ثابت شود و تمامی اقدامات قانونی لازم بعد ازوقوع حادثه از طرف کارفرما رعایت گردد و خود کارگر مقصر باشد بیمه تنها خسارت وارده را جبران می کند ولی موضوع دیه و مجازات منتفی است.

در نتیجه دانستیم که در بعضی مواقع حوادث ناشی از کار بر اثر اقدام نادرست خود کارگر اتفاق می‌افتد و کارفرما در وقوع آن هیچ تقصیر و نقشی ندارد.در صورت وقوع اختلاف  کارفرما و کارگر می توانند به هیئت حل اختلاف کار مراجعه و شکایت خود رامطرح کنند.

دلایل وقوع حادثه در محیط کار

1. عدم رعایت اصول ایمنی

2. انجام فعالیت های غیر تخصصی

3. سقوط کارگر از ارتفاع

4. برق گرفتگی

5. سقوط ابزار و مصالح از ارتفاع

برخی نکاتی که کارگران به منظور کاهش حوادث کار باید رعایت کنند:

رعایت اصول ایمنی ،عدم تردد و کار کردن در زیر بار معلق، عدم قبول کاری که در آن مهارت وتخصص ندارند، گزارش وضعیت سلامت یا بیماری به کارفرما، استفاده از ابزارهای خاص ایمنی درموقع کار در ارتفاع ،استفاده از کلاه و لباسهای ایمنی.

در صورت رعایت اصول و قواعد کار از جانب کارفرما و کارگر تا حد زیادی می توان از وقوع حوادث کاری، آسیب، جراحت ،شکستگی، نقص عضو و در موارد شدیدتر از فوت کارگر جلوگیری کرد و از طرح دعوا، شکایت ، محکومیت و پرداخت دیه و ارش جلوگیری نمود.

توصیه می‌کنیم کارفرمایان و کارگران قبل از هر اقدامی با مشاور متخصص در امور مربوط به کسب وکار خود مشاوره داشته باشندو در ابتدای کار از حقوق تکالیف و قوانین حاکم بر کار مانند مسئولیت کارفرمایان و کارگران آگاهی کامل کسب کنند.

حوادث ناشی از کار موجب رنج و مرارت برای کارگران و خانواده ی آن ها و باعث زیان های اقتصادی برای کارفرمایان می گردد.هر چند که هر کارگر باید نهایت سعی و کوشش را در جهت پیشگیری ازحادثه به عمل آورد، اما مسئوولیت اصلی در این مورد بر عهده ی کارفرمایان می باشد.حادثه خود به خود روی نمی دهد، بلکه معلول عواملی است می توان با اتخاذ تدابیری آن ها را به حداقل رساند. لذا چاره ای کار در آن است که از شکلگیری عوامل و علل حوادث جلوگیری نماییم.حوادث ناشی از کار یا ناشی از خطاهای انسانی ویا معلول اشکالات فنی و تکنیکی است.اما عوامل انسانی رایج ترین آنهاست. مهمترین این عوامل عبارتند از: عدم برنامه ریزی صحیح، عدم نظارت و سرپرستی ، فقدان ارتباطات، بی دقتی ، بی توجهی به دستورالعمل ها.

از جنبه ی عوامل فنی، حادثه را می توان معلول ماشین آلات و ابزار کار ناقص و غیر ایمن و یاطراحی نامناسب کارگاه و محیط کار به حساب آورد. لذا مهمترین راه های حفاظت در برابر حوادث،آموزش، تامین وسایل کار سالم و ایمن، برقراری روش ها و فرایند های ایمن کار، استفاده از وسایل و ادوات ایمنی و وسایل حفاظت فردی از قبیل کلاه و کفش ایمنی، کمربند ایمنی و طناب نجات و یامهار، دستکش حفاظتی، انواع لباس های حفاظتی، عینک حفاظتی، ماسک و وسایل حفاظتی جهاز تنفسی وغیره می باشد.

مهمترین حوادث رایج در کارگاه های ساختمانی و عمرانی عبارتند از:سقوط افراد از ارتفاع، سقوط مواد و مصالح کار بر روی کارگران، ماندن کارگران در زیر آوار ناشی ز ریزش ناگهانی ساختمان دردست تخریب ویا دیواره های گودبرداری، تماس با خطوط هوایی انتقال نیروی برقف برخورد با اشیاء متحرک، صدمات کمر و ستون فقرات در اثر روش های غلط حمل و جابجا کردن دستی بار و مصالح، صدمات ناشی از کاربرد ناصحیح ابزار کار ویا کار کردن با وسایل و ابزار کار ناقص و ناایمن، صدمات ناشی از کاربرد غلط وسایل و تجهیزات بالابر از قبیل جرثقیل های برجی، جرثقیل های متحرک کامیونی، وینچ ها و بالابرهای قرقره ای و غیره.

بررسی گزارش های آماری سالانه منتشره توسط اداره کل بازرسی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می دهد که حدود سی و پنج درصد حوادث ناشی از کار در کشور ما مربوط به فعالیت های ساختمانی و عمرانی است که اغلب آنها منجر به فوت می باشد. درصد بالایی از این حوادث معلول عدم آگاهی در زمینه های ایمنی است که این عدم آگاهی نیز خود ناشی از عدم آموزش کافی و موثر بوده و می تواند بسادگی قابل پیشگری باشد.

قابل توجه کارفرمایان

آیا میدانید در صورت بروز حادثه برای کارگران خود می بایست حداکثر ظرف مدت ۷۲ ساعت گزارش حادثه را به شعب تامین اجتماعی ارسال نمایید.

در حین رفتن به منزل با سرویس ایاب و ذهاب کارگاه دچار حادثه شده ام، آیا حادثه من ناشی از کار محسوب می گردد ؟

بلی،بر اساس ماده چهار قانون کار و ماده شصت قانون تامین اجتماعی حادثه مزبور مشمول قانون کار است .