کارفرما موظف است حقوق حقه کارگر را که شامل دستمزد، پاداش، عیدی، مرخصی، حق اولاد، حق مسکن، خواروبار و امثال آن می‌باشد در موعد مقرر پرداخت نماید و قانون هیچ‌گونه تعللی در این موارد راجایز نمی‌داند. بنابراین، اگر به هر دلیلی کارفرما برخی از حقوق کارگر را ضایع نماید کارگر می‌تواند درجهت احقاق حقوق خود از کارفرما شکایت کند. در اداه به موضوع شکایت از کارفرما و جزئیات بیشتر دراین زمینه خواهیم پرداخت.

کارگر کیست؟

بر اساس قانون کار، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت دستمزد به درخواست کارفرماکار می‌کند. کارفرما می‌تواند حق‌السعی کارگر را در قالب‌هایی همچون مزد، حقوق، سهم سود و حتی بن خرید کالا پرداخت کند. به عبارت دیگر تمام افرادی که به قصد امرار معاش برای دیگران کار می‌کنند، کارگر محسوب شده و از این نظر، تفاوتی میان کارگر ساختمانی، برنامه‌نویس و تحلیل‌گر بازار سرمایه و … وجودندارد.

کارفرما کیست؟

کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی است که کارگر در مقابل دریافت حق‌السعی برای او کار می‌کند و دربرار پرداخت حقوق کارگر مسئول است.

کارگر در چه مواردی می تواند از کارفرما شکایت کند؟

به طور کلی شکایت از کارفرما، عمدتا در زمینه‌های مشخصی صورت می‌گیرد و میان پرونده‌های مختلف شکایت از کارفرما شباهت‌ های زیادی وجود دارد که نشان‌ دهنده وجود نقص‌های بنیادین در قانون کار می باشد. در ادامه، به تعدادی از زمینه‌های شکایت از کارفرما اشاره خواهیم کرد.

• عدم عقد قرارداد کارفرما با کارگر 

بر اساس قانون کار، «قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.»عدم عقد قرارداد کاری، یکی از رایج‌ترین شکایت‌ها در محیط‌ های کاری در ایران است. قانون کار در این زمینه حق را به‌شکل عمده به کارگر می‌دهد.

بر این اساس، هر چند قرارداد کار باید کتبی باشد، حتی قول‌ و‌ قرار شفاهی برای آغاز همکاری هم می‌تواند حکم قرارداد کاری را داشته باشد.بنابراین، در صورتی که کارگر سندی مبنی بر اشتغال نزد کارفرما در قبال تعهدات دوطرفه مشخص داشته باشد شانس موفقیت پرونده شکایت او از کارفرما بالا خواهد بود. علاوه بر این، هر سندی که بتواند  ارتباط کاری میان کارگر و کارفرما را اثبات کند، در جلسه حل اختلاف مورد استماع قرار می‌گیرد. پرینت ورود و خروج به کارگاه، پرینت دریافت حقوق و … نمونه هایی از اسنادی است که می تواند نشان دهنده رابطه کارگر و کارفرما باشد.

• تعیین مزایایی کمتر از قانون کار برای کارگر توسط کارفرما

کارفرما نمی‌تواند در جریان تداوم کارِ کارگر، حقوق و مزایایی کمتر از قانون کار برای او منظور کند. به عبارت دیگر، بر اساس ماده ۸ قانون کار، «شروط مذکور در قرارداد کار یا تغییرات بعدی آن در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در این قانون منظور ننماید.» با این حال معمولا آن‌دسته از کارفرمایانی که می‌خواهند کارگری را با مزایایی کمتر از مزایای تعیین شده در قانون کار به استخدام درآورند، اساسا به سمت عقد قرارداد، بیمه‌کردن کارگر و حتی ثبت همکاری شغلی میان خود و کارگر نمی‌ روند.

• عدم پرداخت حقوق کارگر پس از فوت کارفرما

سوالی که گاها در این زمینه مطرح می شود این است که آیا در صورتی که کارفرما فوت کند، ورثه اومی‌توانند کارگر را اخراج کنند؟ در پاسخ به این سوا ل می توان گفت خیر.به عبارت دیگر در صورت وجود قرارداد کاری قطعی، ورثه یک کارفرما، تمامی تعهداتی را که او به کارگرداشته، برعهده خواهند داشت. علاوه بر این، هر گونه تغییر حقوقی در وضع مالکیتِ کارگاه (مانند فروش یااجاره کارگاه به دیگری، ادغام در موسسات و سازمان‌های دیگر و امثال آن‌ها) تغییری در وضعیت کارگرانی که قراردادشان قطعیت یافته، ایجاد نمی‌کند.

• اخراج کارگر توسط کارفرما به دلیل عدم انجام وظیفه 

اختلاف در محیط کار بر سر شیوه انجام وظیفه، رخدادی است طبیعی که معمولا به وقوع می‌پیوندد. با این حال، حتی اگر این اختلاف به پایان همکاری میان کارگر و کارفرما منجر شوند، کارفرما موظف به پرداخت مطالبات مالی کارگر است.بر اساس ماده ۲۷ قانون کار، اگر کارگر در انجام وظایف محوله (که باید به صراحت و دقت در متن قرارداد کاری ذکر شده باشند) کوتاهی کند و یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض کند،کارفرما می‌تواند همکاری کاری خود با او را قطع کند. با این وجود، حتی در این شرایط هم کارفرما موظف است مطالبات، حقوقِ معوق و همین‌طور «حق سنوات» کارگر را به او پرداخت کند.

• کاهش حقوق پرداختی به کارگر توسط کارفرما

یکی از شکایت های کارگر از کارفرما که در موعد پرداخت حقوق مطرح می شود، کم‌شدن حقوق درمقایسه با توافق اولیه میان دوطرف است. به عبارت دیگر، طبق قانون کار، کارفرما تنها در برخی شرایط خاص می‌تواند از مزد کارگر برداشت کند و به عبارت ساده‌تر، حقوقی کمتر از تعهد به او بدهد و در غیر این صورت گارگر می تواند در این زمینه از کار فرما شکایت کند.

اولین مورد، برداشت‌های قانونی است. توضیح اینکه حقوق توافقی کارگر با کارفرما، ممکن است شامل مالیات و حق بیمه هم باشد و بر این اساس، دریافتی کارگر پس از کسر این مبالغ به حساب او ریخته می‌شود. در اینجا، شکایت کارگر عمدتا وارد نیست، چرا که احتمالا کارفرما، حقوق توافقی اولیه را با احتساب بیمه و مالیات در نظر گرفته است.به عنوان نمونه، ممکن است کارگر وجه مساعده ۱۰ میلیون تومانی را ۵ ماهه و یا ۱۰ ماهه به کارفرمابرگرداند. علاوه بر این، اگر کارفرما برای کارگر خانه سازمانی تهیه کرده باشد، می‌تواند مبلغ اجاره را ازدریافتیِ کارگر کسر کند.

•  کارفرما از کارگر می‌خواهد بیشتر از حد معمول کار کند

بر اساس ماده ۵۱ قانون کار، ساعات کار کارگران به غیر از موارد مطرح شده در قانون، نباید از ۸ ساعت درشبانه‌ روز تجاوز کند. با این همه، کارفرما می‌تواند در توافق با کارگران و یا نماینده قانونی آن‌ها، میزان کاردر برخی روزهای هفته را کمتر و میزان کار در بقیه روزهای هفته را بیشتر کند. البته مجموع ساعات کاری در هفته نباید از ۴۴ ساعت تجاوز کند. با این حال استثنائاتی در این زمینه وجود دارد؛ به عنوان مثال ماهیت برخی مشاغل (مانند مشاغل حوزه کشاورزی و مشاغل فصلی) ایجاب می‌کند که فشار کاری در برهه خاصی از زمان بیشتر باشد مانند فصل برداشت یا کاشت.

• کار کردن کارگر در روزهای جمعه 

قانون کار می‌گوید کارگران باید یک روز در هفته را تعطیل باشند و تعداد روزهای کاری باید در نهایت ۶ روزهفته را در بر بگیرند. با این همه، الزامی وجود ندارد که حتما جمعه‌ها روز تعطیلی کارگران باشد و کارفرمامی‌تواند مثلا یکشنبه‌ها را به عنوان روز تعطیل اعلام کند. با این همه، تحت هر شرایطی، اگر کارفرما از کارگران بخواهد که روزهای جمعه هم در محل کار حضورداشته باشند، موظف است ۴۰ درصد اضافه‌مزد به ازای هر ساعت کار برای آن‌ها در نظر بگیرد. از طرف دیگر، قانون کار توصیه می‌کند برای مشاغل سخت، تعطیلات تابستانی هم در نظر گرفته شود.

مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. بااین همه، اگر کارگر کمتر از یک سال در یک کارگاه مشغول به کار باشد، تعداد روزهای مرخصی او به نسبت مدت حضور و بر اساس میزان کار او محاسبه می‌شود. (به ازای شش ماه کار ۱۵ روز مرخصی و به ازای سه ماه کار ۷٫۵ روز مرخصی)تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود، اما اگر این دو با هم اختلاف‌نظر داشته باشند، نظر نهایی با اداره کار و امور اجتماعیِ محل خواهد بود.

اگر ماهیت کار به گونه‌ای باشد که همواره نیاز به حضور عده‌ای از کارگران در محل احساس شود، کارفرما موظف است جدول زمانی مرخصی کارگران را در سه ماه آخر سال، برای سال بعد اعلام کند تا مرخصی کارگران در ایام مختلف توزیع شود.زنان شاغل نیز شرایط کار ویژه‌ای دارند. به عنوان نمونه، آن‌ها در مجموع ۹۰ روز مرخصی بارداری و زایمان دارند و زایمان هم ۱۴ روز به این مدت اضافه می‌کند. بعد از این مدت، زنان شاغل به کار سابق خودبر می‌گردند و حقوق ایام مرخصی خود را مطابق مقررات قانون تامین اجتماعی دریافت می‌کنند.

برای شکایت از کارفرما چه قداماتی باید صورت گیرد؟

به منظور شکایت از کارفرما باید مراحلی را طی کرد. این مراحل به ترتیب عبارتند از:

1. شعبه بیمه گذار تامین اجتماعی خود را پیدا کنید. سپس از همین طریق شعبه اداره کار و امور اجتماعی را پیدا خواهید کرد.

2. به اداره کار مربوطه رفته و از واحد ارجاع آن یک نامه برای شعبه بیمه گذارتان بگیرید.

3. پس از دریافت نامه به کارگزاری بیمه تامین اجتماعی که شما از انجام ثبت نام بیمه را انجام دادید رفته و مرحله به مرحله سوابق بیمه خود را جمع آوری کنید.

4. سوابق را به اداره کار برده و فرم‌های دادخواست را دریافت کنید. این فرم حاوی پرسش اطلاعات شخصی شما، محل کار و دلایل تنظیم دادخواست شکایت از کارفرما بابت حقوق را نمایش می‌دهد که شما در پایین آن علت دادخواست یا شرح دادخواست شکایت از کارفرما بابت حقوق را می‌نویسید.

5. اداره کار نامه ای را با توجه به دادخواست شما به عنوان نامه سازش می‌دهد و از شما می‌خواهد که آن را به کارفرما بدهید تا در جلسه سازش که معمولاً ۲ هفته زمان می‌برد تا برگزار شود، بدهید تا آنها در جریان کار قرار بگیرند.

6. جلسه سازش در همان اداره کار انجام می‌شود و دو طرف دلایل و مدارک خود را با توجه به دادخواست کارگر ابراز می‌کنند و اگر به نتیجه برسند، دامنه شکایت از کارفرما بابت حقوق به پایان می‌رسد و اما اگر به هر دلیلی مثلاً کارفرما به جلسه سازش نیامد یا اینکه سازشی حاصل نشد کار به جلسه تشخیص و شکایت از کارفرما بابت حقوق می‌رسد.

جلسه تشخیص معمولا به فاصله دو هفته بعد از جلسه سازش صورت می‌گیرد، نامه تشخیص به کارگر و کارفرما توسط اداره کار ابلاغ می‌شود. در جلسه تشخیص رای که کارشناسان در جلسه سازش صادرکرده اند به طرفین ابلاغ می‌شود، اگر یکی از دو طرف اعتراضی داشته باشد و به توافق نرسند، به جلسه حل اختلاف پرونده ارجاع می‌شود.

جلسه حل اختلاف آخرین جلسه ارائه شکایت در اداره کار است، دو طرف حاضر و مدارک و اسناد خود را در رابطه با پرونده مطرح می‌کنند. سپس رای نهایی صادر می‌شود.در پایان پیشنهاد می شود به منظور پیشرفت هر بیشتر در پرونده های مربوط به شکایت از کارفرما ازدانش اداری یک وکیل متخصص در این زمینه استفاده شود چرا که در این صورت علاوه بر این که از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری می شود به احقاق حقوق قانونی خود نزدیک تر خواهید شد.