هدف از تدوین آیین نامه ماشین لیفتراک تأمین و ارتقاء سطح ایمنی و حفاظت نیروی کار و همچنین صیانت نیروی انـسانی و منابع مادی کشـور و ایمـن‌سازی محیط کارگاه ها و پیشگیری از حـوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی مقررات آیین نامه ماشین لیفتراک به استناد ماده ۸۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است.
آیین نامه ماشین لیفتراک
فصل اول: تعاریف
لیفتراک
ماشینی است دارای یک دکل، شاخک و ملحقات که با توجه به نوع فعالیت برای حمل و نقل، جابجائی و انبارنمودن بارها در اشکال و ظرفیت‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شود و متناسب با نوع کار و محیط از سوخت‌های فسیلی، گاز یا برق استفاده می‌کند.
ظرفیت
حداکثر بار مجاز ایمن که توسط لیفتراک جابه‌جا می‌شود و بوسیله کارخانه سازنده بر روی پلاک مشخصات ماشین درج شده است.
ملحقات لیفتراک
کلیه تجهیزاتی که توسط شرکت سازنده لیفتراک، مطابق با استانداردهای لازم برای حمل و جابجائی بارهای خاص به دکل یا شاخک لیفتراک اضافه می‌شود.
تجهیزات کنترلی
تجهیزاتی نظیر گیج‌ها، کنترل کننده‌ها و نشانگر سرعت که بوسیله آنها وضعیت و عملکرد لیفتراک تحت کنترل در می‌آید.
فصل دوم: مقررات عمومی
ماده۱
رانندگان لیفتراک باید آموزش های لازم درخصوص نحوه صحیح کار و عملکرد ایمن لیفتراک را فراگرفته و همچنین دارای گواهینامه ویژه لیفتراک باشند.
ماده۲
رانندگان لیفتراک موظفند به هنگام کار از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار استفاده نمایند.
ماده۳
سوارنمودن و انتقال کارگران و دیگر افراد متفرقه توسط لیفتراک ممنوع است.
ماده۴
در هنگام رانندگی با لیفتراک استفاده از کمربند ایمنی الزامی است.
ماده۵
در صورتی که لیفتراک یا بار آن به هر علت دچار عدم تعادل یا واژگونی گردد، راننده نباید تا رفع کامل خطر از داخل کابین خارج شود.
ماده۶
چیدمان محصولات و مواد در طول مسیر و تقاطع کارگاهها باید بگونه‌ای باشد که راننده از دید کافی برخوردار گردد.
ماده۷
محدوده عملیات و تردد لیفتراک در کارگاه باید به طور واضح و مشخص علامت‌گذاری گردد.
ماده۸
تردد کارگران و افراد متفرقه در محدوده حرکت لیفتراک ممنوع است.
ماده۹
کارفرما مکلف است با ایجاد نقاط و خطوط رنگ‌آمیزی شده، محلهای عبور و مرور کارگران و افراد متفرقه را مشخص نماید.
ماده۱۰
محدودیت سرعت حرکت لیفتراک در تمامی مسیرها باید مشخص و بر روی تابلوهای راهنما و هشداردهنده نمایش داده شود.
ماده۱۱
درب‌های خروجی، کانال‌ها، موانع، حفاظ‌ها و ستون‌های موجود در محوطه کارگاه که در مسیر تردد لیفتراک ها می‌باشند، باید بگونه‌ای رنگ‌آمیزی شوند که به سهولت قابل رویت باشند.
ماده۱۲
رنگ بدنه لیفتراک باید کاملاً مشخص و متمایز از رنگ محیط باشد.
ماده۱۳
رانندگان لیفتراک مکلفند ضمن رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی از مسیرهای مشخص شده تردد نمایند.
ماده۱۴
توقف لیفتراک در مقابل تاسیسات مربوط به گاز، برق، آتش‌نشانی، پله‌های اضطراری، آسانسور و تجهیزات امدادی ممنوع است.
ماده۱۵
حرکت لیفتراک فقط در صورتی مجاز است که شاخکهای آن در پایین‌ترین حد ممکن قرار گرفته باشد.
ماده۱۶
رانندگان لیفتراک در هنگام رانندگی بایستی از انجام اعمالی نظیر خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه و استفاده از داروهای خواب‌آور و هرگونه شوخی و اعمال غیر ایمن که باعث عدم تمرکز می‌گردد، خودداری نمایند.
ماده۱۷
محدوده عملیات لیفتراک بایدکاملاً صاف، مسطح و دارای استحکام کافی و عاری از هرگونه لغزندگی باشد.
ماده۱۸
استفاده از لیفتراک و ملحقات آن برای حمل و جابجائی بار با ظرفیت بیش از حد مجاز ایمن ممنوع است.
ماده۱۹
کارفرما مکلف به استفاده از لیفتراک و ملحقات سالم، ایمن و متناسب با شرایط محیط کارگاه و نوع بار می‌باشد.
ماده۲۰
در حمل و نقل و جابجائی بارهائی که راننده از دید کافی برخوردار نمی‌باشد، انتخاب روش‌های ایمن برای جابجائی بار الزامی است.
ماده۲۱
حمل و جابجائی بارهای با طول زیاد و یا دارای نوسان باید در پائین‌ترین حدممکن و با رعایت کلیه مسائل ایمنی صورت پذیرد.
ماده۲۲
جابجائی و حمل بار در صورتی که باعث عدم تعادل بار لیفتراک گردد ممنوع است.
ماده۲۳
سوار نمودن افراد یا اضافه کردن وزنه در عقب لیفتراک برای ایجاد تعادل ممنوع است.
ماده۲۴
ترمز ناگهانی لیفتراک برای تخلیه بار اکیداً ممنوع است.
ماده۲۵
برای جابجایی بار، نباید آنرا با شاخک لیفتراک به جلو هل داد.
ماده۲۶
استفاده از دو یا چند لیفتراک برای حمل یک بار و یا افزایش ارتفاع عملکرد ممنوع است.
ماده۲۷
راننده لیفتراک باید درخصوص نحوه استفاده از ملحقات، آموزشهای لازم را دیده و مستندات آن در پرونده وی ثبت و نگهداری گردد.
ماده۲۸
راننده لیفتراک باید آگاهی‌های لازم درخصوص نوع، حجم، وزن، مرکز ثقل و روش صحیح حمل بار را کسب نموده و از ایمن بودن مسیرهای تردد اطمینان حاصل نماید.
ماده۲۹
بازدید کلیه قسمت‌های لیفتراک و ملحقات آن قبل از شروع هر شیفت‌کاری توسط راننده الزامی است.
ماده۳۰
بازرسی فنی کلیه قسمت‌های لیفتراک و ملحقات آن بعد از هرگونه تعمیرات و طی دوره‌های زمانی مطابق دستورالعمل‌های شرکت سازنده الزامی بوده و نتایج آن باید درپرونده لیفتراک ثبت و نگهداری شود.
ماده۳۱
هر لیفتراک باید دارای یک پرونده که حاوی دستورالعمل‌های شرکت سازنده و همچنین سوابق بازرسی‌های فنی، تعمیرات و روش‌های نگهداری است، باشد.
ماده۳۲
استفاده از لیفتراک و اجزاء آن بعنوان نردبان و یا جایگاه کار کارگران اکیداً ممنوع است.
ماده۳۳
حمل افراد توسط شاخکهای لیفتراک یا پالت ممنوع است.
ماده۳۴
لیفتراک باید مجهز به اطاقک ایمن راننده، کمربند ایمنی، چراغ هشداردهنده، آژیر، بوق دنده عقب، آینه‌های بغل و تجهیزات کنترلی باشد و همچنین برای کار در تاریکی به چراغهای مناسب جلو و عقب با نور کافی تجهیز گردد.
ماده۳۵
تردد و فعالیت لیفتراک‌ها در نزدیکی خطوط برق فشار قوی فقط با رعایت مقررات مربوط به حریم خطوط انتقال و توزیع نیروی برق مجاز است.
ماده۳۶
راننده لیفتراک باید از رانندگی با دست‌ها و کفش‌های خیس، روغنی و یا آغشته به مواد لغزنده خودداری نماید.
ماده۳۷
اعضای بدن راننده و یا دیگر کارگران تحت هیچ عنوان نباید در بین قطعات متحرک لیفتراک قرار گیرد.
فصل سوم: مقررات اختصاصی
ماده۳۸
قراردادن شاخکها بر روی زمین، کشیدن ترمز دستی، خاموش نمودن موتور و کلید قطع کن و خارج کردن کلید از سوئیچ قبل از ترک لیفتراک الزامی است.
ماده۳۹
حمل لیفتراک به طبقات باید توسط بالابر مخصوص حمل بار که متناسب با وزن و حجم لیفتراک است صورت‌پذیرد، در این حالت خاموش‌نمودن موتور، پائین کشیدن شاخکها و کشیدن ترمزدستی الزامی است.
ماده۴۰
برای جابجائی بارهای ناهمگن مشخص نمودن مرکز ثقل الزامی است و باید این مرکز ثقل در وسط شاخک ها قرار گیرد.
ماده۴۱
انجام کلیه امور تعمیراتی و همچنین جوشکاری بر روی بدنه، شاخکها و ملحقات لیفتراک به منظور از بین بردن ترک ها و فرسودگی های سطحی ممنوع بوده و درصورت نیاز این امر فقط با نظارت شرکت سازنده مجاز است.
ماده۴۲
به منظور جابجایی بارهائی که از ایستائی کاملی بر روی شاخک های لیفتراک برخوردار نیستند باید از پالت های متناسب با نوع، جنس و حجم آن استفاده نمود.
ماده۴۳
ایجاد زاویه منفی دکل برای جلوگیری از سقوط بار از روی شاخک های لیفتراک الزامی است.
ماده۴۴
قرارگیری نوک شاخکها بر روی زمین برای تخلیه بار الزامی است.
ماده۴۵
در موقع حرکت یا روشن بودن لیفتراک بجز راننده، کسی حق‌حضور بر روی بدنه یا داخل اطاقک را ندارد.
ماده۴۶
حضور، تردد و انجام هرگونه عملیات اجرائی و تعمیراتی در زیر شاخکها یا ملحقات لیفتراک ممنوع است.
ماده۴۷
در فضاهای بسته که فاقد سیستم‌تهویه مناسب است، استفاده از لیفتراک‌های با موتور احتراقی ممنوع بوده و باید از لیفتراک‌های برقی استفاده گردد.
ماده۴۸
در زمان تعویض یا شارژ سیلندر گاز لیفتراک و همچنین تعویض و بازدید باطری لیفتراک برقی کارگران مسئول مربوطه باید به وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار مجهز باشند.
ماده۴۹
شارژ باطری لیفتراک‌های برقی باید در حضور مسئول مربوطه انجام گیرد.
ماده۵۰
صـندلی لیفتراک باید دارای شرایط ارگونومی مناسب بوده و بـه طور پیوسـته مورد بررسی قرار گرفته و در صورت مشاهده هرگونه عیب و نقـص، تعمیر یا تعویض گردد.
ماده۵۱
سقف و بدنه کابین لیفتراک باید از استحکام کافی برخوردار بوده و با توجه به نوع کار و شرایط محیطی، ایمنی راننده را تامین نماید.
ماده۵۲
برای حمل پاتیل‌های مذاب باید از لیفتراک‌هایی که به این منظور طراحی و ساخته شده‌اند، استفاده نمود.
ماده۵۳
توقف لیفتراک‌های گازی در مجاورت شعله‌های باز، راه پله، ورودی زیر زمین، کفشوی فاضلاب، چاله سرویس و کلیه اماکنی که احتمال تجمع گازهای ناشی از نشت گاز سیلندر لیفتراک را دارند، ممنوع است.
ماده۵۴
شیر گاز سیلندر لیفتراک گازی در زمان خاموش بودن باید بسته باشد.
ماده۵۵
به منظور پیشگیری از خطر انفجار و اشتعال، تعویض کپسول‌های گاز باید باموتورخاموش و در خارج از محیط سربسته کارگاهی و با نظارت سرپرست کارگاه و با رعایت کلیه مقررات ایمنی صورت پذیرد.
ماده۵۶
هنگـام حمل و جابجـائی بارها در سرازیری، راننده لیفتراک فقط مجـاز به حرکت با دنده‌عقب می‌باشد.
فصل چهارم: سایر مقررات ماده۵۷
نصب لوح فلزی حاوی مشخصات فنی بر روی بدنه لیفتراک الزامی است.
ماده ۵۸
رعایت دستورالعمل‌های شرکت سازنده برای کلیه عملیات بهره‌برداری و تعمیرات لیفتراک الزامی است.
ماده۵۹
بارهایی که احتمال ریزش، لغزش و یا سُرخوردن آنها وجود دارد، باید بطور اطمینان بخشی مهار و سپس حمل گردند.
ماده۶۰
قراردادن بارها بر روی یکدیگر و یا داخل قفسه‌ها باید متناسب با ظرفیت بار و استقامت آنها باشد.
ماده۶۱
اخذ تائیدیه بازرسی فنی و سالیانه لیفتراک ها از شرکت سازنده و یا مراکز رسمی و معتبر مورد تایید وزارت کار و امور اجتماعی الزامی است.
ماده۶۲
استفاده از شعله باز برای نشت‌یابی گاز در لیفتراک های گازی اکیداً ممنوع است.
ماده۶۳
با عنایت به ماده ۸۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران؛ کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان و بهره برداری‌کنندگان از ماشین‌های لیفتراک مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد حفاظتی و ایمنی که در کتابچه اطلاعات فنی لحاظ می‌شود، می‌باشند.
ماده۶۴
مسئولیت رعایت مقررات این آئین‌نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه به کارفرما به الزامات قانونی، مکلف به جبران کلیه خسارات وارده به زیان‌دیدگان می‌باشد.
این آیین‌نامه مشتمل بر ۴ فصل و ۶۴ ماده به استناد مواد ۸۵ و ۹۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۲۹/۸/۱۳۸۷ توسط شورایعالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ ۱۳/۱۱/۱۳۸۷ به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است.
