قرارداد استخدام تحت عنوان کار دائم
قرارداد کار پاره وقت ساعتی
2024-01-05قرارداد کار موقت
2024-01-05قرارداد کار انواع مختلفی دارد و به عنوان یک فرم اداری قابل استناد در مراجع قانونی میان کارگر و کارفرما محسوب می‌شود. این قرارداد مطابق با قوانینی تنظیم می‌شود که در اصطلاح به آن‌ها، قوانین مرتبط با نظم عمومی گفته می‌شود. توافق خلاف مفاد قانون کار و قانون تامین اجتماعی مجاز نیست. یعنی نمی‌توانید مفاد قانون کار و قانون تامین اجتماعی را نادیده بگیرید. ما در این مقاله، در این خصوص بیشتر صحبت خواهیم کرد تا با واقعیت روابط کاری مطابق با این قوانین بیشتر آشنا شوید.
اگر به بازار کار نگاه کنید، به وضوح مشخص است که در تمام جهان، بیشترین روابط کاری با حضور اشخاص حقیقی برقرار می‌شود و این روابط در چهارچوب قراردادهای دارای قانون همگانی میان نیروی انسانی متخصص یا غیر متخصص و کارفرمایان شکل می‌گیرند. در واقع نیروی انسانی، بزرگترین سرمایه کشورها است و مساله به خدمت گرفته شدن او و همچنین حقوق و مزایایی که از آن برخوردار می‌شود، برای دولت‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. به همین دلیل است که دولت‌ها تلاش می‌کنند برای این نوع روابط کاری قوانین متمرکزی داشته باشند تا بتوانند به خوبی این مساله را مدیریت کنند. ایران نیز قوانین سخت گیرانه‌ای برای به خدمت گرفتن نیروی کار انسانی در نظر گرفته است. در ادامه، قرارداد مرتبط با این موضوع را با در نظر گرفتن قانون ناظر بر آن، بررسی می‌کنیم.
قرارداد کار چیست؟
دقیق ترین تعریف از قرارداد کار در ماده ۷ قانون کار بیان شده است. با استناد به این ماده قانونی، «قرارداد کار، قراردادی است که میان کارفرما و کارگر (کارمند) امضا خواهد شد. کارپذیر در قرارداد کار، متعهد می‌شود که در ازای دریافت حقوق (حق السعی یا حق الزحمه) امور مورد نظر کارفرما را انجام دهد. در مقابل، کارفرما نیز متعهد خواهد بود که حق الزحمه کارپذیر را پرداخت کند.» ماده ۷ قانون کار به این مساله تاکید دارد که این قرارداد می‌تواند شفاهی یا کتبی باشد. بنابراین توافقات شفاهی میان کارپذیر و کارفرما نیز مطابق قانون دارای اعتبار هستند.
به عبارت دیگر، قرارداد کار قراردادی است که مطابق با قانون کار تنظیم می‌شود و تمام شرایط و ضوابط موجود در آن قانون، بر روابط کاری ناشی از این قرارداد، حاکم خواهد بود. پس از تنظیم این قرارداد، هریک از کارگر (کارمند) و کارفرما، در مقابل هم متعهد می‌شوند که تعداد مشخصی از تعهدات را انجام دهند .
انواع قرارداد کار
ابتدا انواع قرارداد کار وزارت کار را با هم مرور می‌کنیم و پس از آن، مهمترین نکات قانون کار یا قرارداد استخدام را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا با انواع آن آشنا شوید .
قرارداد کار دائمی ( غیر موقت )
قرارداد کار دائم یا فرم قرارداد کار غیرموقت ، یک توافق نامه بدون زمان است. یعنی در بندهای فرم قرارداد کار هیچ نشانه‌ای در مورد موقتی بودن، وجود ندارد.
یکی از نکات مهم قرارداد کار وزارت کار این است که مطابق تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه مستمر دارد در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود قراردادکار، دائمی محسوب می‌شود.
شرایط فسخ نمونه قرارداد انجام کار دائمی
مطابق ماده ۲۱ قانون کار، قرارداد دائم با یکی از شرایط زیر به پایان می‌رسد:
فوت کارگر؛
بازنشستگی یا از کار افتادگی کارگر؛
استعفای کارگر (مصداق واقعی فسخ قرارداد)؛
اخراج کارگر.
استعفای کارگر مطابق قانون انجام می‌شود. کارگر وظیفه دارد یک ماه به فعالیت خود ادامه دهد و در همان ابتدا استعفای خود را به صورت کتبی به کارفرما اعلام کند. در صورتی که حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز، استعفای خود را به صورت مکتوب به کارفرما اطلاع ندهد استعفای ایشان منتفی محسوب می‌شود و قرارداد قانون کار همچنان معتبر است. در این حالت، کارگر وظیفه دارد رونوشت استعفا و انصراف آن را به شورای اسلامی کارگاه (در صورت وجود) یا انجمن صنفی یا نماینده کارگران تحویل دهد.
درباره اخراج کارگر نیز باید توجه داشت که مطابق ماده ۲۷ همین قانون، هرگاه کارگر در انجام وظایف خود کوتاهی کند و آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را حتی با وجود تذکرات کتبی نقض کند، کارفرما حق دارد علاوه بر مطالبات و حقوق عقب افتاده، به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به او پرداخت کند و قرارداد فسخ شود.
قرارداد کار موقت با مدت معین
پس از قرارداد کار دائم ، یکی دیگر از انواع قرارداد کار ، قرارداد کار موقت با مدت معین است.
ماهیت برخی کارها به شکلی است که برای آن، مدت مشخصی از طرف کارفرما مشخص می‌شود. اما مدت قرارداد قانون کار ، از سوی کارفرما و کارگر ، قابل تمدید است.
فرض کنید یک کارگر استخدام می‌کنید و یک قرارداد یک ساله تنظیم می‌شود. طبیعی است که با پایان مدت قرارداد، روابط کاری میان شما و کارگر به پایان خواهد رسید حتی اگر کارهایی که به عهده کارگر بوده است هنوز تمام نشده باشد.
لازم به ذکر است که تمدید قرارداد کاری به معنای تبدیل آن به کار دائم نیست مگر آن که طرفین در این مورد توافق کنند و به صراحت به دائمی بودن آن اشاره شود. عدم تمدید قرارداد کار هم بعد از پایان مدت آن امکان پذیر است. یعنی کارفرما موظف نیست که قرارداد را تمدید کند و به محض خاتمه قرارداد، وظایف قانونی طرفین تمام می‌شود.
قرارداد کار موقت با کار معین
ویژگی این نوع قراردادها، معین بودن عمل و نتیجه آن است و شرط زمان انجام عمل در آن، اهمیت کمتری دارد. اگرچه نوشتن مدت آن بهتر است تا از سوء استفاده‌های احتمالی جلوگیری شود و یک قرارداد مطمئن تنظیم شود. نحوه پرداخت حق الزحمه در بخش شرایط توافق، ذکر می‌شود و با انجام کامل تعهدات و پرداخت حق الزحمه ، قرارداد نامه کاری موقت به پایان می‌رسد.
برای مثال فرض کنید یک مهندس با کارفرما قرارداد تنظیم می‌کند و به موجب این قرارداد کار متعهد می‌شود که عملیات ساخت یک دستگاه تصفیه آب را مطابق با نظر کارفرما، در محل مورد نظر ایشان و با ابزار و تجهیزات متعلق به کارفرما بسازد. قراردادی که باید میان مهندس و شخص کارفرما تنظیم شود، همین قرارداد کار معین است که یک مدت هم در متن آن نوشته می‌شود. در این حالت، اگر مهندس، کار را پیش از پایان مدت قرارداد به اتمام برساند و دستگاه تصفیه آب ساخته شود، قرارداد به خودی خود خاتمه پیدا خواهد کرد حتی اگر مدت مذکور در قرارداد به پایان نرسیده باشد.
شرایط فسخ نمونه قرارداد انجام کار موقت
مطابق ماده ۲۵ قانون کار ایران، هرگاه قرارداد کاری برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین امضاء شده باشد هیچ کدام از طرفین فرم قراردادکار ، به تنهایی حق فسخ آن را ندارند. اما به طور کلی شرایط پایان قراردادکار موقت یا قرارداد مدت معین یا قرارداد کار معین تا حد زیادی مشابه قرارداد کار دائمی است که در بالا، آن را توضیح دادیم. تنها نکته‌ای که در این خصوص وجود دارد آن است که در این نوع از قراردادکار ، پس از پایان مدت نیز در صورت عدم تمدید قرارداد کار وزارت کار ، توافق نامه به پایان می‌رسد و اگر قرارداد کاری معین است پس از انجام کامل عمل، رابطه کارگری و کارفرمایی تمام می‌شود.
ساعت کار به چه صورت است؟
مساله ساعت کار کارگر، یکی از نکات مهم قرارداد کار وزارت کار است.
مطابق با ماده ۵۱ قانون کار ، ساعات کار کارگران در هر روز، نباید از ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه بیشتر باشد.
البته در کارهای سخت و زیان آور و زیر‌زمینی ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته بیشتر شود.
کارفرما و کارگر می‌توانند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان نوشته شده در قانون کار و در سایر روزها بیشتر از آن قرار دهند به شرط آن که مجموع ساعات کار در کل هفته از ۴۴ ساعت بیشتر نشود.
بیمه
مطابق با ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرمایان وظیفه دارند که بر اساس قانون تامین اجتماعی، کارگران خود را بیمه کنند.
نکته بالا در خصوص انواع روابط کاری صدق می‌کند و تفاوتی درباره انواع قرارداد کار دائمی یا موقت وجود نخواهد داشت. در هرصورت، حق بیمه کارگر باید پرداخت شود.
دوره آزمایشی قرارداد کار وزارت کار
مساله دوره آزمایشی یکی دیگر از نکات مهم قرارداد کار است.
طبق ماده ۱۱ قانون کار طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر، مدتی را به عنوان دوره آزمایشی تعیین کنند.
در طول این مدت هریک از طرفین حق دارند بدون نیاز به اطلاع قبلی و بدون آن که لازم باشد خسارتی پرداخت نمایند رابطه کاری را قطع کنند و قرارداد کار آزمایشی فسخ شود.
البته در صورت فسخ نمونه قرارداد کار دوره آزمایشی و قطع رابطه کاری از طرف کارفرما ، ایشان وظیفه دارد حقوق کامل تمام دوره آزمایشی را به طرف مقابل پرداخت کنند اما اگر کارگر به قراردادکار پایان دهد، کارگر فقط مستحق دریافت دستمزد مدتی است که فعالیت کرده است.
حداکثر مدت دوره آزمایشی قرارداد کاری برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا، سه ماه است.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم، موضوع بیمه دوره آزمایشی است. باید توجه داشت که حتی در دوره آزمایشی نیز، کارگر مستحق دریافت بیمه خواهد بود. کارفرما باید توجه داشته باشد که رابطه کاری با کارگر حتی اگر به صورت آزمایشی باشد، مستلزم پرداخت بیمه ایشان است. پس دوره آزمایشی کار نیز، مانع از پرداخت حق بیمه کارگری نخواهد بود و قرارداد قانون کار حتی در حالت آزمایشی نیز، مشمول بیمه است و باید به این نکته توجه داشت.
به این قرارداد قانون کار، قرارداد کار سه ماهه نیز گفته می‌شود.
نمونه قرارداد کار سه ماهه چیست (قرارداد آزمایشی اداره کار)
ماده ۱۱ قانون کار اجازه داده است که کارفرما و کارگر مدتی را به عنوان دوره آزمایشی تعیین کنند. در میان مردم به آن، قرارداد آزمایشی اداره کار گفته می‌شود. امروزه، کارفرمایان زیادی، در ابتدای همکاری با کارگر، قرارداد آزمایشی اداره کار امضاء می‌کنند.
این دوره دارای خصوصیات زیر است:
دوره آزمایشی سه ماهه صرفاً مخصوص کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا است؛
در صورت قطع رابطه همکاری توسط کارفرما در دوره سه ماهه، ایشان موظف است تمام حقوق دوره آزمایشی را به کارگر پرداخت کند؛
در صورت قطع رابطه همکاری از طرف کارگر، کارگر فقط حق دریافت حقوق مدتی را دارد که کار کرده است و تمام حقوق قرارداد کار آزمایشی ، به ایشان پرداخت نمی‌شود.
کدام یک بهتر است؟
یکی از سوالات مهم کاربران این است: آیا قرارداد آزمایشی اداره کار به صورت جداگانه تنظیم شود و پس از آن قرارداد اصلی میان طرفین امضا شود یا بهتر است قرارداد آزمایشی اداره کار به عنوان یک شرط باشد و در متن توافق اصلی نوشته می‌شود؟
پیشنهاد ما، تفکیک این دو توافق از یکدیگر است. این کار، اختلافات بعدی را به حداقل می‌رساند.
مدت قرارداد را چگونه تعیین کنیم؟
بارها توسط کارفرمایان، کارگران و کارمندان از ما سوالات زیر پرسیده می‌شود:
قرارداد کار برای چند روز یا چند ماه تنظیم می‌شود؟
آیا در این مورد، محدودیتی توسط قانون تعیین شده است؟
آیا باید حداقل‌هایی را در این مورد رعایت کنیم و براساس آن، قرارداد تنظیم شود؟
در صورتی که پاسخ سوال قبل، منفی است، قرارداد را برای چه مدتی تنظیم کنیم که تبعات قانونی آن به حداقل برسد؟
پاسخ تمام این سوالات این است که در حال حاضر، هیچ محدودیتی توسط قانون گذار تعیین نشده است و شما می‌توانید بدون نگرانی و برای هر میزان زمانی که در نظر دارید، با طرف مقابل خود توافق کنید. بنابراین یک قرارداد یک روزه نیز، دارای اعتبار قانونی است. در مجموع باید گفت هیچ تفاوتی در مدت قرارداد از نظر تبعات قانونی آن وجود ندارد و میزان مسئولیت‌های کارفرما براساس میزان مدتی که نیرو، در اختیار ایشان است، تعیین خواهد شد.
بیمه نیرو را به خودش بدهم؟
سوال دیگری که پرسیده می‌شود نحوه پرداخت بیمه نیرو است. بعضی از کارفرمایان، حق بیمه خود را در خصوص بیمه کارگر یا کارمند به ایشان پرداخت می‌کنند تا به قول خودشان، زحمت مراجعه به مراکز بیمه و برگه بازی و مانند آن را کم کنند. آن‌ها از ما می‌پرسند که آیا این روش، باعث می‌شود که وظیفه قانونی آن‌ها، انجام شود و دیگر مسئولیتی در مقابل قانون نداشته باشند؟
باید بگوییم نه! شما به هر حال مسئول مستقیم سهم خود از حق بیمه کارگر یا کارمند هستید. حتی با پرداخت این سهم به نیروی انسانی خود و حتی با وجود دریافت رسید، مسئولیت شما تمام نمی‌شود و حتی ممکن است به دلیل تاخیر در پرداخت بیمه، جریمه شوید.
تبعات پرداخت بیمه کارگر به خودش!
همانطور که در بالا بیان کردیم، از نظر قانونی، شما مکلف به پرداخت حق بیمه خود به سازمان تامین اجتماعی هستید و قانون حقی برای کارگر یا کارمند در خصوص دریافت مستقیم حق بیمه قائل نشده است. لطفا از انجام این کار خودداری کنید و مانع از تبعات بعدی و جریمه‌های سازمان تامین اجتماعی علیه خودتان شوید.
به عبارت دیگر، سازمان تامین اجتماعی این حق را برای خود قائل است که حق بیمه مستقیما به حساب آن سازمان واریز شود. اگرچه بیمه به نفع کارگر یا کارمند است اما این نفع به معنای حق ایشان برای دریافت حق بیمه نیست. بر همین اساس هم، حتی اگر حق بیمه کارگر خود را به شخص ایشان بپردازید و حتی در قرارداد کار نیز به این توافق اشاره کنید باز هم ارزش قانونی نخواهد داشت.
نمونه قرارداد کار پاره وقت
قرارداد پاره وقت اداره کار قراردادی است که در آن، مدت کارکرد روزانه کارگر، از ۸ ساعت فعالیت روزانه کمتر محسوب می‌شود یا کارگر در برخی از روزهای هفته، در خدمت کارفرما است و در روزهای دیگر، در اختیار خودش خواهد بود.
وضعیت بیمه نمونه قرارداد پاره وقت اداره کار
رعایت قوانین وزارت کار در مورد قراردادهای کار پاره وقت نیز ضروری است. در این مورد، هیچ تفاوتی میان قراردادهای کار تمام وقت و پاره وقت وجود ندارد و بیمه این قراردادها، متناسب با ساعات کارکرد، محاسبه می‌شود. بنابراین بابت هر ۸ ساعت کار، یک روز سابقه بیمه محاسبه خواهد شد.
در مورد سایر مزایا نیز، مانند حق بیمه است و مزایای کارگرانی که به صورت نیمه وقت (پاره وقت) فعالیت می‌کنند، متناسب با ساعات فعالیت انجام شده، محاسبه می‌شود. بنابراین قرارداد پاره وقت اداره کار و قرارداد کار دائمی، از نظر بیمه با هم تفاوت ندارند.
نمونه قرارداد کار ساعتی بدون بیمه قانونی است
به قرارداد ساعتی اداره کار ، قرارداد حق الزحمه ساعتی نیز گفته می‌شود. قراردادکار بدون بیمه امکان‌پذیر نیست.
قانون کار یک قانون اجباری (آمره) است و با توجه به اینکه موضوع بیمه کارگر در قانون کار آمده است، توافق برخلاف آن، فاقد اعتبار است.
ماده ۱۴۸ قانون کار در این مورد بیان می‌کند:
«کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلفند بر اساس قانون تامین اجتماعی ، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.»
بنابراین، اگر می‌خواهید قرارداد ساعتی اداره کار تنظیم کنید، حتی اگر در مورد بیمه توافق نشود، رعایت شرایط قانونی ضروری است. البته با کمک سند حقوقی دیگری، با نام قرارداد پیمانکاری تک نفره ، می‌توانید نوعی قرارداد بدون بیمه تنظیم کنید. اما این قرارداد دارای قواعد خاصی است که ضرورت دارد به آن‌ها توجه شود. بدون بیمه بودن این قرارداد براساس دادنامه شماره ۱۸۱۵ مورخ ۱۳۹۳/۱۱/۶ هیات عمومی دیوان عدالت اداری است.
فرم قرارداد کار موقت بدون بیمه قانونی است
طبق ماده ۱۴۸ قانون کار و مانند قرارداد کاری ساعتی ، فرم قرارداد کار موقت بدون بیمه قانونی نیست. بنابراین حتی اگر در متن قرارداد نامه کاری ، جزئیات بیمه ذکر نشود، باز هم وظیفه پرداخت حق بیمه وجود دارد و نمی‌توان این وظیفه قانونی را نادیده گرفت. حتی اگر کارگر و کارفرما در مورد عدم پرداخت بیمه توافق کنند، در صورت شکایت کارگر در اداره کار، مرجع رسیدگی به نفع ایشان رأی می‌دهد.
مرجع حل اختلاف فرم نمونه قرارداد کار اداره کار
طبق ماده ۱۵۷ قانون کار، مرجع حل اختلاف نمونه قرارداد کاری ، اداره کار است.
بنابراین کارفرما و کارگر باید شکایت خود را در اداره کار طرح کنند. اختلافات، ابتدا از طریق صلح و سازش حل می‌شود و در صورت عدم سازش، هیات‌های تشخیص و حل اختلاف اداره کار ، به موضوع رسیدگی می‌کنند. لازم به ذکر است، تنها مرجع رسیدگی به اختلافات طرفین، همین مرجع است و طرفین نمی‌توانند برای مراجعه به مرجع دیگری، توافق کنند. بنابراین، هر توافق دیگری که توسط طرفین انجام شود قابل قبول نیست حتی اگر در متن قرارداد نیز مورد تاکید قرار بگیرد. طرفین در هر حال، باید به مراجع مذکور در قانون کار مراجعه کنند و اگر از سوی مرجعی غیر از مراجع قانونی اداره کار، رای صادر شود آن رای از اعتبار برخوردار نیست.
تمدید ضمنی قرارداد کار وزارت کار
ممکن است پس از پایان قرارداد، کارگر و کارفرما بخواهند که توافق را تمدید کنند. برای این موضوع، دو حالت وجود دارد:
در متن توافق، شرایط تمدید مشخص شده است.
در متن توافق، شرایطی برای تمدید وجود ندارد.
اگر شرایط تمدید، در متن باشد نیز دو حالت وجود دارد:
توافق به صورت خودکار تمدید می‌شود؛
تمدید آن، مشروط به تایید طرفین است.
در حالت تمدید خودکار، کارفرما و کارگر، تاثیری در تمدید قرارداد ندارند. به محض تمام شدن مدت آن، قرارداد برای یک دوره دیگر تمدید خواهد شد. البته در حالت تمدید خودکار، متن قرارداد به این شکل تنظیم می‌شود که، درصد مشخصی در دوره بعد، به مجموع دستمزد کارگر اضافه می‌شود که این درصد به دلیل تغییرات ارزش پول کشور است و در مجموع، این مبلغ، از حداقل دستمزد وزارت کار، کمتر نخواهد بود.
در حالت دوم، تمدید قرارداد با توافق طرفین و مطابق شرایط مورد نظر آن‌ها، انجام می‌شود.
تفاوت کارگری و پیمانکاری
توافق نامه‌های کارگری و پیمانکاری، تفاوت‌های متعددی دارند. ما در ادامه این مطلب، تفاوت‌های موجود میان این دو دسته از اشخاص را بیان می‌کنیم:
پیمانکار می‌تواند شخص حقوقی (شرکت) باشد اما کارگر، حتماً شخص حقیقی خواهد بود. منظور از شخص حقیقی، انسان است. بنابراین، کارگر نمی‌تواند یک شرکت باشد. اگر قصد دارید با شرکت، قرارداد تنظیم کنید بهتر است از سایر قراردادها استفاده شود. البته کارفرما می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد و در این مورد، محدودیتی وجود ندارد.
پیمانکار، مشتریان متعددی دارد اما کارگر، معمولاً برای یک شخص کار می‌کند.
دستمزد پیمانکار براساس نتیجه کار است اما مزد کارگر براساس زمان، تعیین می‌شود. البته در هر دو حالت، لازم است به مندرجات توافق طرفین توجه شود.
پیمانکار می‌تواند نیرو جذب کند که در این صورت، ممکن است آن نیروها در شرایطی، به عنوان پیمانکار دست دوم شناخته شوند اما کارگر، خودش کار می‌کند.
پیمانکار معمولاً با ابزار خودش کار می‌کند اما کارگر با ابزار کارفرما، مشغول به کار می‌شود و وظیفه‌ای در این مورد ندارد. البته ممکن است طرفین، در این مورد توافق دیگری بکنند.
