هدف از تدوین آیین نامه ایمنی تصفیه خانه های آب و استخر، ایمن سازی محیط کار کلیه تصفیه خانههای آب و فاضلاب به منظورپیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی میباشد. مقررات آیین نامه ایمنی تصفیه خانه های آب و استخربه استناد ماده ۸۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیدهاست.
آیین نامه ایمنی تصفیه خانه های آب و استخر
فصل اول: تعاریف
فاضلاب: به آبی گفته میشود که در اثر مصرف یا ورود مواد خارجی تغییر کیفیت پیدا نموده بطوریکه برای مصرف قبلی غیرقابل استفاده باشد.
تصفیه آب
به تبدیل آب خام به آبی با کیفیت مناسب جهت آشامیدن و مصارف صنعتی اطلاق میگردد.
تصفیه فاضلاب
به منظور حذف و تقلیل شدت آلودگی و عوامل بیماری زا صورت میگیرد بطوریکه امکان استفاده مجدد آن برای مصارف مورد نظر فراهم گردد.
ضدعفونی
قسمتی از فرایند تصفیه میباشد که با استفاده از مواد شیمیائی، عوامل بیماریزا حذف یا در حد قابل قبول تقلیل مییابد.
دستگاه واترجت
دستگاهی است که با استفاده از فشار بالای آب، سطوح مختلف را از هرگونه جرم و رسوب گرفتگی پاک مینماید. واترجت متناسب با کاربردهای مختلف دارای تفنگیهای گوناگون و فشارهای متفاوت میباشد که با بالا رفتن فشار، قدرت جرمبری و رسوبزدایی آن افزایش مییابد.
دستگاه فیلترپرس
دستگاهی است که به وسیله آن میتوان حجم بالایی از محلول یا ذرات جامد از مایع را تحت فشار با حداقل سطح فیلتری که مابین دو صفحه نگهدارنده قرار دارد جداسازی یا تصفیه نمود.
برگه اطلاعات ایمنی مواد MSDS (Material Safety Data Sheet): اطلاعات پایه پیرامون خصوصیات، پتانسیل سیبزایی مواد،نحوه استفاده ایمن، نگهداری، حمل و نقل و چگونگی برخورد در موارد اضطراری را درباره مواد یا فرآوردههای شیمیایی فراهم میکند.
دستگاه خنثیساز (اسکرابر): سیستم خنثیساز گاز کلر، که براساس واکنش بین سود و گاز کلر در داخل یک محیط بسته انجام میشود.
کیت ایمنی
کیت ایمنی شامل یک سری تجهیزات از قبیل لباس مخصوص ضد نفوذ گاز کلر، ماسک حفاظتی، دستکش و چکمه ضداسید،درپوش ایمنی یا کپ، آچار مخصوص، پودر، گوههای برنجی، کمربند مهار سوراخ، واشر، علائم هشداردهنده و غیره برای انجام کار ایمن در ارتباط با گاز کلر میباشد.
فصل دوم: مقررات عمومی
ماده۱
کارفرما مکلف است نسبت به شناسائی و ارزیابی شرایط محیط کار تصفیهخانه اقدام نموده و اقدامات کنترلی مناسب را در جهت حذف مخاطرات احتمالی به عمل آورد.
ماده۲
کلیدهای قطع جریان و توقف اضطراری تاسیسات باید در محل های مناسب و با دسترسی آسان موجود بوده و توسط علائم هشداردهنده مشخص شدهباشد.
ماده۳
کلیـدهای اصلی راهاندازی و توقف تاسیسات تصفیهخانه باید قفلدار باشد.
ماده۴
کلیه وسایل و تجهیزات الکتریکی تصفیهخانه باید دارای سیستم اتصال بهزمین موثر باشد.
ماده۵
برای جلوگیری از پرتاب و اصابت وسایل و تجهیزات در اطراف ظروف، لولهها و شلنگهای تحت فشار باید پوشش یا حفاظ مناسب نصب گردد.
ماده۶
قسمتهای داغ دستگاهها، تاسیسات و تجهیزات باید دارای عایقبندی و یا حفاظ مناسب باشد.
ماده۷
برای جلوگیری از ریزش نزولات جوی بر روی تابلوهای برق و الکتروموتورهایی که در فضای باز قرار دارند باید پوشش مناسب درنظرگرفته شود.
ماده۸
نصب حصار، علائم و تابلوهای هشداردهنده در اطراف سایت تصفیهخانه بهمنظور جلوگیری از ورود افراد متفرقه به محوطه تصفیهخانه الزامی است.
ماده۹
افراد شاغل در تصفیهخانه باید آموزش مقررات ایمنی و کمکهای اولیه متناسب با نوع کار را دیده باشند.
ماده۱۰
پلکان، نردبانها و محلهای تردد در تصفیهخانه باید همواره تمیز گردیده و لغزنده نباشد.
ماده۱۱
نردبانهای ایستاده با ارتفاع بیش از ۲/۲ متر مورد استفاده در مخازن، کانالها، آدمروها و حوضچهها باید دارای حفاظ کمری باشد.
ماده۱۲
حمل وسایل و ابزار با دست در زمان استفاده از نردبان ممنوع است.
ماده۱۳
نردبان های مورد استفاده در مخازن، کانالها، حوضچهها و آدمروها باید در مقابل خوردگی مقاوم باشند.
ماده۱۴
نصب چشمشوی و دوش اضطراری در محلهایی که از مواد شیمیایی استفاده میشود الزامی است.
ماده ۱۵
در صورت ریختن یا نشت مواد شیمیایی و یا سمی باید توسط وسایل و علائم هشدار دهنده کارکنان را مطلع نموده و در اسرع وقت نسبت به پاکسازی محیط اقدام نمود.
ماده۱۶
در انبار کردن مواد شیمیایی، چیدن اقلام ناسازگار کنارهم که امکان واکنش بین آنها وجود دارد ممنوع است.
ماده۱۷
تعمیر، نگهداری، سرویس، نظافت و تنظیم دستگاهها و تجهیزات باید در زمان توقف کامل و مطمئن آنها انجام پذیرد.
ماده ۱۸
در زمان تعمیر، نگهداری، سرویس، نظافت و تنظیم دستگاهها و تجهیزات باید به روش مطمـئن و علائم هشـداردهنده از ورود افرادمتفـرقه به محل مربوطه جلوگیری نمود.
ماده۱۹
انجام کلیه امور نصب، راهاندازی، بهرهبرداری، تجهیز، سرویس، تعمیر و نگهداری دستگاهها و تجهیزات باید توسط افراد ماهر وبارعایت دستورالعملهای شرکت سازنده و الزامات قانونی صورت پذیرد.
ماده۲۰
کلیه دستگاهها باید دارای پرونده مجزا بوده و دستورالعملها، نتایج سرویس، تجهیز، نگهداری و بازرسی های فنی و ایمنی در آن ثبت گردد.
ماده۲۱
کلیه دستگاهها و تجهیزات مربوطه باید دارای لوح یا برچسب و یا کد مشخصات فنی باشد.
ماده۲۲
دستورالعمل ایمنی کار با هر دستگاه بایستی در محل مناسب و قابل رویت نصب و مورد استفاده قرار گیرد.
ماده۲۳
تردد و حضور افراد متفرقه در محل تصفیهخانه ممنوع است.
ماده۲۴
برای جلوگیری از یخزدگی مخازن و تجهیزات و نیز یخزدگی و لغزندگی معابر و پیادهروها بایستی تمهیدات مناسب اتخاذ گردد.
ماده۲۵
وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار و عوامل زیانآور محیط کار باید توسط کارفرما تعیین و در اختیار کارگران قرار گیرد.
ماده۲۶
استفاده از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار توسط کارگران الزامی است.
ماده۲۷
جعبه کمکهای اولیه با امکانات متناسب با نوع کار باید در محلهای مورد نیاز تصفیهخانه تعبیه گردد.
ماده۲۸
افراد شـاغل در تصـفیهخانه باید مـتناسب با نوع کار به طور منظم تحت آزمایشهای پزشکی قرار گیرند.
ماده۲۹
کلیه بخش های تصفیهخانه باید دارای نور متناسب با محیط کار باشد.
ماده۳۰
در مخازن و فضای بسته استفاده از سیستم روشنایی بیش از ۲۴ ولت ممنوع است.
ماده۳۱
استفاده از چراغ قوه دارای بدنه فلزی در تصفیهخانه ممنوع است.
ماده۳۲
وسایل اعلام و اطفای حریق متناسب با نوع کار باید در قسمتهای مختلف تصفیهخانه پیشبینی و نصب گردد.
ماده۳۳
کلیه قسمت های تصفیهخانه باید قابل شستشو باشد.
ماده۳۴
رانندگی با سرعت بیش از سی کیلومتر در ساعت در محوطه تصفیهخانه ممنوع است.
ماده۳۵
شنا کردن در مخازن، حوضچهها، کانالها و دریاچههای تصفیهخانه ممنوع بوده و باید علائم ممنوعیت شنا در اطراف آنها نصب گردد.
ماده۳۶
کاشت درخت در محدوده مخازن، حوضچهها، آدمروها و کانالها بهمنظور جلوگیری از صدمه ریشه درختان به پایهها و دیوارهها ممنوع است.
ماده۳۷
تصفیهخانه باید مجهز به وسایل ارتباطی مناسب و آماده به کار برای مواقع اضطراری باشد.
ماده۳۸
کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضهکنندگان، تعمیرکاران و بهرهبرداران دستگاهها و تجهیزات مشمول این آئیننامه مکلف به رعایت قوانین و مقرات ایمنی و حفاظتی میباشند.
ماده۳۹
مسئولیت رعایت مقررات این آئیننامه برعهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف بهجبران خسارات میباشد.
فصل سوم: ضد عفونی
ماده۴۰
نصب دستگاه خنثیسازی در تصفیهخانههایی که از گاز کلر برای ضدعفونی استفاده میکنند الزامی است.
ماده۴۱
حمل و نقل سیلندرهای گاز باید توسط وسایل مکانیکی مناسب و بهصورت ایمن انجام شده و انداختن و غلطاندن سیلندرها ممنوع است.
ماده۴۲
قراردادن سیلندر گاز ضد عفونی در داخل حوض یا مخزن آب و ریختن آب بر روی قسمتی از آن چکه میکند ممنوع است.
ماده۴۳
سیلندرها و مخازن گاز ضدعفونی باید از نظر وزن، ضخامت دیواره، خوردگی، حفره، فرورفتگی، بریدگی و خراش همواره بر اساس استانداردهای ملی مورد بازدید قرار گرفته و در صورت غیراستاندارد بودن، از چرخه مصرف خارج و معدوم شود.
ماده۴۴
قرار گرفتن سیلندرهای گاز کلر در نزدیکی اتر، آمونیاک بدون آب، هیدروکربنها مانند گازهای سوخت و نفت، گریس معمولی وگازوئیل یا هر ماده قابل اشتعال دیگر و نیز سایر گازهای تحت فشار ممنوع باشد.
ماده۴۵
سیلندرهای گاز ضدعفونی باید دارای کلاهک محافظ شیر بوده بطوری که همواره در حین جابجا کردن و نگهداری در جای خود بسته باشد.
ماده۴۶
سیلندرها و مخازن گاز ضدعفونی باید مطابق قوانین و مقررات موجود دارای لوح مشخصات بوده و تحت بازرسی و آزمونهای ادواری قرار گرفته و نتایج آن در پرونده مربوطه ثبت و نگهداری گردد.
ماده۴۷
سیلندر محتوی گاز ضد عفونی نباید در مجاورت شعله آتش، گرما و سرمای شدید، بخار، رطوبت زیاد و نور خورشید باشد.
ماده۴۸
محل استفاده و نگهداری سیلندرهای گاز ضدعفونی در تصفیهخانه نباید در جهت وزش باد غالب باشد.
ماده۴۹
به منظور خنثیسازی گاز کلر در زمان نشت از سیلندر وجود حوضچه محتوی آب آهـک اشباع در نزدیکترین محل نگهـداری و استـفاده از آن الزامی است.
ماده۵۰
بازدید، نظافت، سرویس و در مدار قراردادن سیلندرهای گاز ضدعفونی باید توسط بیش از یک نفر انجام گیرد.
ماده۵۱
محوطه تزریق گاز و محل نگهداری سیلندرها باید از یکدیگر جدا باشد.
ماده۵۲
محوطه تزریق و محل نگهداری سیلندرهای گاز باید از ساختمان های دیگر جدا و فاصله ایمن داشتهباشد.
ماده۵۳
وجود کیت ایمنی در تصفیهخانههایی که از گاز کلر استفاده میشود الزامی است.
ماده۵۴
دستگاه تولید گاز ازن باید در فضای ایمن و مجزا از ساختمانهای دیگر بوده و دارای تهویه مناسب باشد.
ماده ۵۵
دستگاه تولید گاز ازن و محل تزریق آن به جریان آب یا فاضلاب باید از لحاظ تشعشعات و نشت کاملاً ایمن باشد.
ماده۵۶
در محلهایی که از اشعه برای ضدعفونی آب یا فاضلاب استفاده میشود باید علائم هشداری و وسایل اعلام میزان اشعه نصب گردد.
ماده۵۷
در محلهایی که گاز ضد عفونیکننده استفاده و نگهداری میگردد و یا در فرآیند کار، گاز قابل انفجار تولید میشود باید از تاسیسات الکتریکی و تجهیزات ضدجرقه استفاده نمود.
ماده۵۸
نصب وسایل اعلام نشت گاز مجهز به چراغ و علائم هشداردهنده صوتی در محوطه تزریق و نگهداری سیلندرهای گاز الزامی است.
ماده۵۹
کلیدهای قطع جریان برق، گاز و سیستم تهویه باید علاوه بر داخل در بیرون از محل تزریق گاز و نگهداری کپسول ها نیز نصب گردد.
ماده۶۰
درب محوطه تزریق گاز باید به بیرون بازشده و دستگیره آن از نوع اضطراری باشد.
ماده۶۱
محوطه تخلیه، بارگیری، اتصال، جداسازی، جابجایی مخازن، دستگاه های مولد، تبخیرکنندهها، تجهیزات و تاسیسات گاز کلربایدحداقل ۲۵ متر از محوطه عمومی و افراد متفرقه فاصله داشته باشد.
ماده۶۲
برای خارج نمودن سیستم ضد عفونی از فرایند کار باید اقدامات ایمنی لازم جهت جلوگیری از نشت گاز و اشعه صورت گیرد.
ماده۶۳
نصب هواکش مکنده مقاوم به خوردگی و متناسب با محل نگهداری و محوطه تزریق گاز کلر در ارتفاع ۲۰ سانتیمتری از کف وهواکشدمنده در نزدیکی سقف الزامی است.
فصل چهارم: نمونهبرداری و آزمایشگاه
ماده۶۴
مشخـصات مواد مورد اسـتفاده در آزمایشها باید روی ظـروف آنها عنوان گردد.
ماده۶۵
مواد شیمیایی باید از محل مورد استفاده جدا و تحت شرایط ایمن نگهداری شود.
ماده۶۶
مواد خطرناک و سمی باید در محفظههای قفلدار، دارای علائم هشداردهنده و دور از دسترس افراد متفرقه نگهداری شود.
ماده۶۷
مواد شیمیایی مایع و خطرناک باید به طوری چیده شوند که امکان سقوط آنها وجود نداشتهباشد.
ماده ۶۸
استفاده از ظروف شیشهای ترکدار و شکسته در آزمایشگاه ممنوع بوده و باید این ظروف سریعاً از آزمایشگاه خارج و معدوم شود.
ماده ۶۹
استفاده از دهان برای مکش مایعات از ظروف آزمایشگاهی ممنوع بوده و باید از وسایل مناسب این کار استفاده شود.
ماده ۷۰
آمادهسازی و اختلاط موادی که تولید بخار و گاز مضر مینماید باید زیر هود و با تهویه مناسب انجام گیرد.
ماده ۷۱
در پایان هر شیفت کار باید محیط آزمایشگاه تمیز گردیده و مواد زائد و پسماندها با توجه به برگه اطلاعات ایمنی مواد بصورت مناسب دفع شود.
ماده۷۲
سطوح کار، کف و دیوار اتاقهایی که در آنها مواد شیمیایی مصرف میشود باید مقاوم و قابل شستشو بوده و دارای کفشور متصل به مجاری فاضلاب باشد.
ماده۷۳
خوردن و آشامیدن هنگام کار با مواد شیمیایی، کار در آزمایشگاه و نمونهبرداری آب و فاضلاب ممنوع است.
ماده۷۴
استعمال دخانیات در آزمایشگاه، محل اختلاط و آمادهسازی مواد شیمیایی و محل تولید و مصرف گاز ممنوع است.
ماده۷۵
نمونهبرداری در قسمتهای مختلف تصفیهخانه باید بوسیله شیرهای نمونهبرداری و یا روش مطمئن دیگری انجام گیرد.
ماده۷۶
ریختن مواد زائد شیمیایی بر روی هم و به مجاری فاضلاب قبل از خنثیسازی ممنوع است.
ماده۷۷
سیلندر گاز مورد استفاده در دستگاههای آنالیز شیمیایی باید از باب نشتی و شرایط محیطی کنترل شده و بطور مناسب مهار گردد.
فصل پنجم: واحدهای تصفیه
ماده۷۸
در تصفیهخانهها برای توقف، انحراف جریان بصورت موقت، انجام تعمیرات اضطراری و یا بازدید باید تمهیدات و پیشبینیهای لازم اتخاذ گردد.
ماده۷۹
در هنگام کار در مخازن، لولهها و کانالهای سربسته باید جریان ورودی قطع گردیده و یا از طریق مسیر کنار گذر منتقل شود.
ماده۸۰
هنگام کار با دستگاه واترجت حضور افراد در منطقه عملکرد دستگاه ممنوع است.
ماده۸۱
مخازن، کانال ها، آدمروها، حوضچهها و سایر تاسیسات تصفیهخانه باید از استحکام لازم برخوردار باشد.
ماده۸۲
در صورت نیاز به سوزاندن رسوبات داخل مخازن، این عمل باید با استفاده از وسایل متناسب با کار و بصورت ایمن انجام گیرد.
ماده۸۳
محل نگهداری پودر کربن (ذغال فعال) باید جهت جلوگیری از وقوع انفجار ایمن گردد.
ماده۸۴
تصفیهخانههایی که در فضای باز قرار ندارند باید دارای راههای خروج اضطراری و سیستم تهویه موثر باشد.
ماده ۸۵
پس از قطع عملکرد دستگاههای دارای سیستم انتقالدهنده نیرو و مواد توسط کلید توقف اضطراری، شروع بکار مجدد آن بایستی به وسیله کلید راهانداز اصلی و به صورت دستی انجام گیرد.
ماده۸۶
در هر شیفت کاری در تصفیهخانه تعداد بهرهبرداران باید حداقل ۲ نفر باشد.
ماده۸۷
چناچه سوزاندن گازهای حاصل از فرآیند تصفیهخانه اجتنابناپذیر باشد مکان سوزاندن آن در روی زمین باید حداقل ۵/۷ متر ازساختمان تصفیهخانه، تاسیسات و ابنیه دیگر فاصله داشتهباشد.
ماده۸۸
استفاده از شعله برای آبکردن یخ اطراف و زیر درپوش مجاری فاضلاب و دریچه فـضاهای بسته که احتمال انتـشار گازهای قابل اشتعال و انفجار وجود دارد، ممنوع است.
ماده۸۹
در محیطی که گاز یا مایعات قابل اشتعال و انفجار وجود دارد استفاده از شعله و هر وسیلهای که به هر نحوی تولید جرقه کندممنوع است.
ماده۹۰
ورورد به فضای بسته باید تنها توسط افراد صلاحیتدار و با استفاده از وسایل ایمن و حسگرهای گاز فردی صورت پذیرد.
ماده۹۱
قبل از ورود و در حین کار در فضای بسته، باید با تجهیزات مناسب، میزان گازها و بخارات سمی و مضر، اندازهگیری شده و در صورت مجاز بودن مبادرت بهانجام و ادامه کار گردد.
ماده۹۲
ورود به فضای بسته قبل از تهویه موثر ممنوع است.
ماده۹۳
مخازن و فضاهای بسته باید برای جلوگیری از تجمع گاز و بخارات دارای مجاری خروج و سیستم تهویه مناسب باشد.
ماده۹۴
در هنگام جوشکاری یا کار گرم که احتمال انتشار گازهای قابل انفجار و اشتعال از دریچهها و مجاری فاضلاب به محیط کار وجوددارد، باید دریچهها و مجاری مربوطه را پوشاند.
ماده۹۵
در صورت نیاز به انجام تعمیرات، سرویس، بازدید و روسوبزدایی در مخازن، حوضچهها و کانالها در زیر آب یا فاضلاب باید این کارتوسط افراد ماهر دارای گواهینامه غواصی و با استفاده از تجهیزات غواصی مناسب انجام گیرد.
ماده۹۶
تعبیه وسایل هوادهی برای مکانهایی نظیر آدمروها، چاهکها، گودالها و تلمـبهخانههای خشک و مستـغرق که کمبود اکسـیژن وجود دارد در هـنگام کار الزامی است.
ماده ۹۷
در مکان هایی که گاز تولید میشود وجود وسایل ایمن جهت مهار شعله به همراه شیرهای قطع اتوماتیک لازم و ضروری است.
ماده۹۸
درب مخازن تولید و ذخیره مواد شیمیایی باید به گونهای باشد که امکان سقوط افراد در آنها وجود نداشته و یا دارای دریچههای قفلدار باشد.
ماده۹۹
دریچه ورودی مخازن و فضاهای بسته باید قفلدار بوده و در غیر از زمان تعمیر، بازدید، سرویس و نظافت بسته باشد.
ماده۱۰۰
دریچه مخازن و فضاهای بسته باید به گونهای مهار گردد که در هنگام کار مانع افتادن و برگشتن آن شود.
ماده ۱۰۱
اطراف و یا روی کانالها، مخازن روباز، حوضچهها، آدمروها و دریچهها باید حفاظ و یا پوشش مناسب نصب گردد.
ماده ۱۰۲
اطراف دستگاه فیلتر پرس باید دارای حفاظ مناسب باشد.
ماده۱۰۳
نصب نردبان یا دستگیره دائمی در دیواره داخلی حوضچهها و مخازن الزامی است.
ماده ۱۰۴
سیستم و شیرهای اطمینان مخازن تحت فشار باید به نحوی تعبیه گردد که خطر برخورد افراد با آنها وجود نداشته باشد.
ماده ۱۰۵
در هنگام کار در مخازن، کانالها و فضاهای بسته باید یک نفر با وسایل ارتباطی مناسب و آماده بکار در بیرون از این اماکن برای هماهنگی و نظارت حضور مستمر داشته باشد.
ماده ۱۰۶
استفاده از جلیقه نجات برای افرادی که در اطراف و روی کانالها، مخازن، حوضچهها، آدمروها و دریچهها کار میکنند الزامی است.
ماده۱۰۷
وسیله نجات مناسب و مطمئن باید در کنار کانالها، مخازن، حوضچهها، آدمروها و دریچهها وجود داشته باشد.
ماده۱۰۸
وسایل و دستگاههای تنفس مصنوعی قابل حمل باید همواره در دسترس موجود باشد.
ماده۱۰۹
دستگاه تشخیص کمبود اکسیژن باید به چراغ و آلارم هشداردهنده مجهز بوده و در محل مربوطه تعبیه گردد.
ماده۱۱۰
مواد زائد شیمیایی بایستی با توجه به برگه اطلاعات ایمنی مواد در ظروف مناسب و ایمن ریخته شده و سپس بطریق مناسب دفع شود.
ماده۱۱۱
مواد شیمیایی مورد استفاده در تصفیهخانه باید دارای برگه اطلاعات ایمنی مواد بوده و در اختیار قسمتهای ذیربط قرار گرفته و تمهیدات لازم برای مقابله با خطرات آنها صورت پذیرد.
ماده۱۱۲
برای انجـام کار، باید جایگاه کار ایمن در کلیه قسمتهای تصفیهخانه تعبیه گردد.این آئیننامه مشتمل بر ۱۱۲ ماده به استناد مواد ۸۵و ۹۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ شورایعالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ ۲۹/۳/۱۳۸۹ به تصویب وزیر کار وامور اجتماعی رسیدهاست.