روابط بین کارفرما و نیروهای کار، شامل بخش‌های مختلفی است و تمام پرداختی‌های کارفرما به نیروهای کار نیز تحت قوانین مشخصی صورت می‌گیرد. به همین خاطر، اغلب افراد در مواجهه بااصطلاحات و عبارت‌های اداری ، سردرگم می‌شوند و حتی ممکن است به همین خاطر، حقوق آن‌هاضایع شود. یکی از مهم‌ترین پرداختی‌های هر کارفرما به نیروهای خود، حقوق و دستمزد است که قوانین مشخصی دارد. در این نوشتار قصد داریم به بررسی مزد، حق السعی و سایر جزئیات مرتبط با آن در قانون کار بپردازیم و هر کدام از آن‌ها را به‌اختصار شرح دهیم. اگر شما هم درمورد حق السعی با ابهامات مختلفی روبه‌رو هستید، تا انتهای این نوشتار با ما همراه شده و از قوانین کشور در رابطه با هرکدام از آن‌ها مطلع شوید.

به هر کارگر به‌ازای انجام کار در یک مجموعه، مبالغ مختلفی پرداخت می‌شود. یک کارگر ماهانه پرداختی‌های مختلفی هم‌چون حقوق و دستمزد، حق عائله مندی، هزینه‌های مسکن و خواروبار، ایاب وذهاب، مزایای مختلف نقدی و غیر نقدی، پاداش‌های مختلف و انواع موارد دیگر را دریافت می‌کند که ممکن است از سوی قانون برای او تعیین شده و یا کارفرما به دلایل مشخصی برای نیروهای خود در نظر گرفته باشد؛ به مجموع تمام این مبلغ‌ها که نیروهای کار دریافت می‌کنند، حق السعی گفته می‌شود. نکته مهمی که در رابطه با حق السعی وجود دارد این است که باید تمام موارد پرداختی بر اساس قراردادمابین نیروی کار و کارفرما تعیین شده باشد، زیرا در ماده ۳۴ قانون کار، تمام پرداختی‌های قانونی به کارگر بر طبق قرارداد کاری را حق السعی نامیده‌اند.حق السعی یک دریافتی خاص و جداگانه نیست بلکه به مجموع پرداختی‌های مجموعه یا کارفرما به نیروهای کار، حق السعی می‌گویند که شامل انواع موارد قانونی و پاداش‌ها و سودهای مختلف نیز است.

حق السعی چیست؟

با این وجود، در اغلب متن‌های اداری ، به مزد اشاره شده است، در بخش بعدی باید بدانیم که منظور از مزد چیست؟

حال که با حق السعی آشنا شدید احتمالا در این بخش، یک سوال دیگر نیز برای شما ایجاد شود که مزدچیست؟ باید بدانید مزد همان مبلغی پایه و مشخصی است که در عوض انجام یک کار مشخص به فردپرداخت می‌شود. مزد ممکن است به‌صورت نقدی یا غیر نقدی و با اعطای مزایا، کالا و یا خدمات خاص پرداخت شود. در هر حالت، قرارداد مابین کارفرما و نیروی کار تعیین‌کننده مزد پرداخت‌شده به کارگر خواهدبود. از لحاظ قانونی نیز، چندین مورد و حالت خاص برای مزد در نظر گرفته شده که در ادامه، به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.به‌صورت کلی مزد به ۲ شکل پرداخت می‌شود، یا بر اساس تعداد ساعاتی که فرد مشغول به انجام کاراست و یا به‌ازای محصولاتی که در طی مدت فعالیت خود در طول روز یا میزان انجام کار در طی ساعات کاری، دریافت می‌کند. اگر مزد بر اساس ساعات کاری باشد، به آن مزد ساعتی گفته می‌شود و اگر بر اساس ساخت محصول یا انجام کار مشخص باشد، کارمزد نامیده خواهد شد.

حواستان باشد که مزد را با حق السعی اشتباه نگیرید.

نحوه پرداخت حقوق به کارگر بر اساس مزد یا کارمزد، در طی قرارداد کاری مابین کارگر و کارفرما تعیین خواهد شد. نکته مهمی که در این بخش باید به آن توجه کنید این است که با وجود محاسبه این موارد باتوجه به قرارداد مابین کارگر و کارفرما، یک شرط و قانون کلی نیز وجود دارد که باید از آن پیروی کنید؛ حداکثر ساعات کاری کارگر، صرف نظر از نوع پرداختی و مدل محاسبه مزد او، نباید از حداکثر ساعت قانونی کار یعنی ۸ ساعت در روز بیشتر شود. مزد نیروهای کار، حقوق افراد به‌ازای کار آن‌ها در مجموعه است و شامل هیچ‌نوع پرداختی دیگری نیست؛درواقع مزد یا همان حقوق، بخشی از حق السعی است. با این وجود، در قانون کار کشور، عبارت دیگری به نام مزد ثابت نیز به چشم می‌خورد که در ادامه به بررسی آن نیز می‌پردازیم.

مزد ثابت چیست؟

هر شغل با توجه به شرایط خاص خود، دارای پاداش‌های مختلفی هم‌چون مزایای سختی کار، مزایای سرپرستی، فوق‌العاده شغل و چندین مورد دیگر است که هر کدام با توجه به شرایط خاص همان شغل تعیین می‌شود. به مجموع مزد و مزایای پرداخت شده به‌ازای شغل نیروی کار، مزد ثابت می‌گویند که مزد ثابت نیز بخشی از حق السعی به‌حساب می‌آید. مزد ثابت شامل مزایای اختصاصی همان شغل است و مزایای دیگری هم‌چون کمک‌هزینه مسکن، خواروبار و عائله‌مندی که صرف نظر از موقعیت کاری شخص به‌عنوان مزایای رفاهی یا انگیزشی به اوپرداخت می‌شود، مزد ثابت نبوده و تحت عنوان مزد ثابت محاسبه نمی‌شود. بنابراین دریافتی‌های نیروهای کار به‌ازای موارد اختصاصی شغل‌شان، مزد ثابت نامیده می‌شود و شامل چند نوع پرداختی مختلف است.

حق السعی چگونه محاسبه می‌شود؟

همان‌گونه که کمی پیش‌تر اشاره کردیم، حق السعی شامل تمام پرداختی‌ها به کارگر است و مجموع تمام مبالغ پرداخت شده به کارگر، حق السعی نامیده می‌شود. با توجه به همین موضوع، نحوه محاسبه حق السعی بر اساس محاسبه تمام مزایای نقدی و غیر نقدی پرداخت شده به کارگر، تعیین خواهد شد. برای انجام این کار، باید مزد هر ساعت کاری، میزان اضافه کاری، شب کاری، سنوات سالانه، سنوات ماهانه، عیدی و پاداش را محاسبه کرد و سپس با محاسبه مجموع تمام این موارد بر اساس ساعات کاری کارگر، حق السعی او را مشخص نمود. برای محاسبه این مبلغ در قدم اول باید مزد روزانه کارگر را بر ساعات کاری او تقسیم کرد و میزان دست‌مزد فرد به‌ازای هر ساعت را مشخص نمود. سپس با استفاده از این مبلغ، تمام مدت زمان کارکرد فرد در طی روزهای تعطیل، جمعه‌ها، سنوات و… را محاسبه کرده و سپس با جمع تمام مبالغ به‌دست آمده، میزان حق السعی آن ماه را تعیین کرد.

حق السعی شامل چه مواردی است؟

همان‌گونه که در بخش تعریف حق السعی گفته شد، تمام موارد و مزایای قانونی پرداخت‌شده به کارگر، تحت عنوان حق السعی شناخته می‌شود. تمام موارد زیر، بخشی از حق السعی خواهند بود:

• هزینه مسکن؛

• هزینه خواروبار؛

• هزینه عائله‌مندی؛

• انواع مزایای غیرنقدی متعلق به نیروهای کار؛

• پاداش افزایش تولید؛

• سود سالانه مجموعه؛

• هزینه رفت و برگشت به محل کار.

تمام مبالغ نقدی و سایر مزایای غیر نقدی مشابه دیگری که به نیروی کار پرداخت می‌شود، تحت عنوان حق السعی نامیده می‌شود.