بر اساس اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی به منظور رسیدگی به شکایت ها و اعتراضات شهروندان نسبت به اقدامات واحدهای دولتی ، مأموران این واحدها و همچنین مصوبات واحدهای مذکورمرجعی به نام دیوان عدالت اداری تاسیس شده است که زیر نظر قوه قضاییه می باشد و حدود اختیارات وصلاحیت های دیوان عدالت اداری ، نحوه شکایت افراد در این دیوان و همچنین نحوه رسیدگی و هزینه  دادرسی دیوان به دعاوی توسط قانون مشخص می شود . با استناد به اصل مذکور در قانون اساسی ، قانونی تحت عنوان قانون دیوان عدالت اداری تصویب شده است که در این قانون صلاحیت ها و اختیارات دیوان به همراه آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مشخص شده است .

بنابراین در پاسخ به این سوال که نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری و مهلت آن به چه صورت است و هزینه دادرسی و شکایت چقدر است ، باید به قانون دیوان مراجعه نمود . به همین مناسبت در این مقاله قصد داریم موضوعاتی همچون موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری ،نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری ، مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری و همچنین هزینه شکایت در  دیوان عدالت اداری را مورد بررسی قرار دهیم .

روش شکایت به دیوان عدالت اداری

موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری

بر اساس قانون دیوان عدالت اداری ، صلاحیت ها و اختیارات دیوان عدالت اداری به تفکیک ذکر شده است که موارد و نحوه طرح شکایت و دادرسی در دیوان عدالت اداری را می توان به دو دسته کلی تقسیم بندی کرد ؛ نخست صلاحیت رسیدگی به شکایات توسط شعب دیوان عدالت اداری و دوم صلاحیت رسیدگی به شکایات در دیوان عدالت اداری توسط هیات عمومی دیوان .

موارد طرح شکایت و دادرسی در دیوان عدالت اداری که در شعب بدوی و تجدید نظر دیوان مورد رسیدگی قرار می گیرند در ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری ذکر شده است که بر اساس آن ، ” صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است :

• رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از :

الف ) تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها ؛

ب ) تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند الف ، در امور راجع به وظایف آنها ؛

• رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آرا و تصمیمات قطعی هیات های رسیدگی به تخلفات حقوقی وکمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی ، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما ، کمیسیون موضوع ماده صد قانون شهرداری ها ، منحصرا از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها
• رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند ۱ و مستخدمات موسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است ، اعم از کشوری و لشکری از حیث تضییع حقوق استخدامی “

علاوه بر این ، موارد شکایت در دیوان عدالت اداری که بر اساس قانون در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مورد دادرسی قرار می گیرد در ماده ۱۲ قانون دیوان عدالت اداری مشخص شده است که شامل موارد زیر است :

رسیدگی به شکایات ، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین نامه ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری ها و موسسات عمومی غیر دولتی در مواردی که مقررات مذکور به علت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سوء استفاده از اختیارات یا تخلف دراجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می شود ؛ که در ادامه مهلت و هزینه دادرسی دیوان در خصوص شعب و هیات عمومی دیوان را بررسی خواهیم نمود .

نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری

در قانون دیوان عدالت اداری جزییات مربوط به نحوه شکایت در هیات عمومی و شعب دیوان به صورت دقیق مشخص شده است و همچنین وظایف دیوان عدالت اداری در خصوص هزینه و نحوه دادرسی دیوان  به شکایات مطرح شده نیز تعیین شده است . بر اساس قانون دیوان ، رسیدگی به شکایات و اعتراضات درشعب دیوان از طریق ارائه دادخواست است و رسیدگی به شکایات در هیات عمومی دیوان برای ابطال مصوبات مغایر قانون به موجب درخواست صورت می گیرد .

سابقا نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری به صورت فیزیکی بود و افراد پس از تنظیم دادخواست مطابق قانون دیوان عدالت اداری باید آن را به وسیله پست سفارشی یا پست الکترونیکی به دیوان تحویل می دادند و یا اینکه آن را به دبیرخانه دیوان عدالت اداری یا به شعب دیوان مستقر در مراکز استان ها به عنوان یکی از موارد ساختار و تشکیلات دیوان عدالت اداری تحویل می دادند .

اما در حال حاضر نحوه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری تغییر کرده و به صورت آنلاین و تماما الکترونیکی انجام می شود . به همین منظور سامانه ای تحت عنوان سامانه ساجد دیوان عدالت اداری به نشانی sajed.divan-edalat.ir ایجاد شده است که از طریق این سامانه اشخاص می توانند با پرداخت هزینه شکایات خود را در سایت دیوان ثبت کنند .

علاوه بر ثبت شکایات افراد در سامانه ساجد ، امکان ثبت درخواست اعمال ماده ۷۹ نیز در سامانه ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری وجود دارد و اشخاص ثالث نیز می توانند برای طرح شکایت اقدام به ثبت دادخواست ورود ثالث یا اعتراض ثالث نمایند و نحوه ثبت درخواست رسیدگی به صورت اعاده دادرسی نیز در همین سامانه قابل انجام است .

مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری

در قسمت قبل موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری و نحوه شکایت در دیوان را مورد بررسی قرار دادیم ؛ با این حال پاسخ به این پرسش ضروری است که مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری چقدر است ؟ در پاسخ به این سوال باید گفت هر یک از موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری مهلت و بازه زمانی مخصوص به خود را دارند ؛ با این توضیح که :

در صورتی که اشخاص بخواهند به استناد بند ۲ ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری اقدام به شکایت و تقاضای دادرسی نمایند ( اعتراض نسبت به آرای مراجع شبه قضایی همچون هیات حل اختلاف کارگر وکارفرما ) ، مهلت سه ماهه برای اشخاص مقیم ایران و مهلت شش ماهه برای افراد مقیم خارج از کشوردر نظر گرفته شده است .

در صورتی که اشخاص در مرحله بدوی اقدام به طرح شکایت در دیوان عدالت کرده و رای بدوی صادر شده باشد ، این رای ظرف مهلت بیست روز توسط اشخاص مقیم ایران و دو ماه برای اشخاص مقیم خارج ازایران قابل تجدید نظر خواهی در شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری می باشند و پس از انقضای مهلت  تجدید نظر خواهی دیوان عدالت اداری رای صادره قابل اجرا خواهد بود که هزینه دادرسی مرحله بدوی وتجدید نظر در قسمت بعد توضیح داده می شود .

در مواردی که حکم صادر شده از دیوان عدالت اداری جهات اعاده دادرسی ذکر شده در قانون دیوان عدالت اداری را داشته باشد می توان با پرداخت هزینه دادرسی از آن حکم تقاضای اعاده دادرسی یا رسیدگی مجدد نمود که مهلت شکایت اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری بیست روز می باشد .یکی دیگر از تشریفات آیین دادرسی دیوان عدالت اداری آن است که شاکی می تواند تقاضای دستورموقت در دیوان عدالت اداری نماید .

مهلت طرح تقاضای دستور موقت در دیوان عدالت اداری تا قبل از ختم دادرسی توسط دیوان می باشد .هر گاه شاکی جلب شخص دیگری غیر از طرف شکایت به دادرسی را لازم بداند می تواند طرح شکایت جلب ثالث نماید که مهلت و نحوه شکایت جلب ثالث در دیوان عدالت اداری سی روز یا یک ماه بعد از ثبت دادخواست اصلی می باشد .

همچنین اگر شخص ثالثی برای خود حقی در رسیدگی دیوان قایل باشد یا اینکه حضور خود در دادرسی رادر محق شدن یکی از طرفین دعوا موثر تشخیص بدهد می تواند از دیوان تقاضای ورود به دعوا نماید که مهلت و زمان طرح دعوای ورود شخص ثالث در دیوان عدالت اداری تا قبل از صدور رای می باشد .

علاوه بر این اگر آرای دیوان بدون حضور و دخالت شخص ثالثی که در دعوا ذینفع است صادر شده باشد می تواند به رای دیوان در مهلت قانونی اعتراض نماید که مهلت شکایت و اعتراض شخص ثالث در دیوان عدالت اداری دو ماه از تاریخ اطلاع از حکم صادره می باشد .

سوالات متداول

۱- در چه مواردی می توان در دیوان عدالت اداری طرح شکایت نمود ؟

موارد شکایت در شعب بدوی و تجدید نظر دیوان عدالت اداری و همچنین موارد طرح شکایت در هیات عمومی دیوان عدالت اداری در ماده ۱۰ و ۱۲ قانون دیوان عدالت اداری به تفکیک مشخص شده است که برای آشنایی با آنها می توانید متن مقاله را مطالعه نمایید .

۲- نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری چگونه است ؟

افراد برای طرح شکایت در دیوان عدالت اداری ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و سپس به سامانه ساجد دیوان عدالت اداری مراجعه و با وارد نمودن رمز ثنا در این سامانه نیز نام نویسی کنند که اطلاعات بیشتر در این خصوص در مقاله ارائه شده است .

۳- هزینه ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری چقدر است ؟

هزینه ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری به موجب تعرفه خدمات قضایی هر سال مشخص می شود که هزینه دادرسی دیوان عدالت اداری سال ۱۴۰۰ در مرحله بدوی بیست هزار تومان و در مرحله تجدید نظر چهل هزار تومان است که جزییات آن در مقاله آورده شده است .