۱- به استناد ماده ۴۷ قانون کار آیین‌نامه تاسیس مراکز بهداشت کار در کارگاه‌ها به‌منظور انجام مقاصد زیرتهیه و تصویب می‌شود.
الف -تامین سلامت و بهداشت جسمی و روانی کارگران در هر شغلی که باشند و ارتقاء سطح آن.
ب – پیشگیری از حوادث و بیماری‌های ناشی از کار و حفاظت کارگران از خطراتی که سلامتی آنان را تهدیدمی‌نمایند.
ج – بکار گماردن کارگران بکاری که متناسب با استعداد جسمی و روانی آنان باشد و به عبارت دیگر تطبیق کار با کارگر و بالعکس.
۲- از نقطه نظر این آیین‌نامه اصطلاح مرکز بهداشت کار در کارگاه به مراکز اطلاق می‌شود که در محل کاریا در نزدیکی آن تشکیل گردیده و فعالیت عمده و اساسی آنها امور بهداشتی و پیشگیری بیماری‌ها وحوادث ناشی از کار باشد.
۳- با توجه به اهمیت کارگاه مرکز بهداشت کار می‌تواند منحصر به یک کارگاه بوده (مرکز مستقل) و یامشترک بین چند کارگاه(مرکز مشترک بهداشت کار) باشد مرکز مشترک ممکن است صنفی یا منطقه ای باشد.
۴-تعیین نوع مراکز مشترک بهداشت کار به‌وسیله پزشک بازرس کار منطقه و در صورت نبودن پزشک مزبور توسط اداره بهداشت صنعتی وزارت کار و امور اجتماعی تعیین می‌شود.
۵-مراکز مشترک بهداشت کار نمی‌توانند از قبول عضویت کارگاهی که واجد شرایط باشد امتناع نمایند.
۶-مراکز بهداشت کار اعم ازمستقل و مشترک به‌وسیله یک یا چندپزشک اداره می‌شود. در صورت تعددپزشکان باید یکی از آنها به عنوان سرپرست مرکز بهداشت کار تعیین‌شود.
۷-پزشکان کارگاه‌ها باید دارای اطلاعات کافی در زمینه بهداشت کار باشند و مادام که متخصص بهداشت کار برای اشتغال در کلیه کارگاه‌ها وجود نداشته باشد پزشکان عمومی پس از طی دوره اختصاصی که با نظر مراکز دانشگاهی به وسیله وزارت کار و باهمکاری وزارت بهداری و سایر موسسات صلاحیت دارتشکیل می‌گردد می‌توانند عهده‌دار امور مراکز بهداشت کار باشند.
آیین نامه تاسیس مراکز بهداشت کار در کارگاه
فصل دوم – سازمان
ماده ۱
کارگاه‌های مشمول قانون کار باید دارای مراکز بهداشت کار باشند این مراکز باید طبق مقررات این آیین‌نامه تشکیل گردیده و موردتایید و قبول وزارت کار و امور اجتماعی قرار گیرد.
ماده ۲
مادام که ایجاد فوری مراکز بهداشت کار در کلیه کارگاه‌ها و موسسات میسر نباشد این مراکز در وهله اول و حداکثر در مدت دوسال از تاریخ تصویب این آیین‌نامه در کارگاه‌های زیر تشکیل می‌گردد.
الف – در کارگاه‌هایی که تعداد کارگران آن بیشتر از ۲۰۰ نفر باشد.
ب – در کارگاه‌هایی که از لحاظ حفظ سلامتی کارگر مستلزم مراقبت مخصوص است.
تبصره
نوع کارگاه‌هایی که اشتغال در آنها مستلزم مراقبت مخصوص است از طرف وزارت کار و امور اجتماعی تعیین و اعلام خواهد شد.
ماده ۳
تعداد پزشکان مراکز بهداشت کار به نسبت تعداد کارگران و بر طبق حداقل وقتی که پزشک باید صرف رسیدگی باین کارگاه‌هانماید بشرح زیر تعیین می‌شود.
الف- برایکارگاههایی کهاشتغال درآن مستلزم مراقبت مخصوص بوده و یاحداقل۱۰ درصد کارگران آن زن یا کارآموز باشند حداقل‌یک ساعت کار پزشک برای ۱۰نفر کارگر در ماه.
ب – برای سایر کارگاه‌ها و موسسات بازرگانی و غیره یک ساعت کار پزشک برای ۲۰ نفر کارگر در ماه.
ماده ۴
در صورتی که ساعات کار لازم براساس ماده ۳ برابر با بیش از چهل ساعت کار در هفته برای یک پزشک باشد در آن کارگاه بایدمرکز مستقل بهداشت کار تشکیل گردد که شامل یک یا چند پزشک باشد.اگر ساعت کار لازم کمتر از حد فوق باشد کارفرما می‌تواند مرکز مستقل بهداشت کار تشکیل دهد یا درمرکز مشترک بهداشت کارشرکت نماید.
تبصره
ساعت‌خدمات پزشکان تمام‌وقت براساس۴۰ ساعت کار در هفته محاسبه می‌گردد.
فصل سوم – وظایف
مبحث اول – آزمایش‌های اولیه استخدامی
ماده ۵
کارگران و کارآموزان قبل از اشتغال بکار یا کارآموزی باید مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرند این آزمایش‌ها شامل پرتونگاری ریتین نیز خواهد بود مگر در نقاطی که به تشخیص وزارت کار امکان انجام پرتونگاری وجود نداشته باشد.این آزمایش‌ها باید در درجه اول نکات زیر را مشخص نماید.
۱- اعتیاد به الکل و مواد مخدره.
۲- ابتلاء به بیماری روانی.
۳- ابتلاء به بیماری سل ریوی یا بیماری‌های مسری دیگر.
۴- قدرت انجام کار مورد نظر.
ماده ۶
پس از انجام آزمایش‌های مندرج در ماده ۵ در صورت پذیرش برگ گواهی صلاحیت اشتغال بکار از طرف پزشک کار صادر و به کارفرما داده می‌شود که در پرونده کارگر بایگانی و در هنگام بازرسی در اختیاربازرسان کار گذاشته شود. علاوه بر گواهی فوق‌نتیجه آزمایش‌ها در برگ آزمایش پزشکی که حاوی تمام نکات باشد منعکس می‌گردد. این برگ آزمایش که جزء اسرار پزشکی‌محسوب می‌گردد فقط ممکنست دراختیار پزشک کارگاه و پزشک بازرس کار و یا مقامات پزشکی صلاحیتدار قرار گیرد.
تبصره۱
مواردی که اعلام بیماری اجباریست از این قاعده مستثنی است.
تبصره۲
نمونه برگ‌آزمایش و گواهینامه توسط وزارت‌کار تعیین‌و اعلام خواهد شد.
مبحث دوم – آزمایش‌های ادواری
ماده ۷
کارگران کارگاه باید لااقل سالی یکبار مورد معاینه پزشکی قرار گیرند و نتایج آزمایش در پرونده پزشکی آنها منعکس گردد.
ماده ۸
پزشک کار باید ترتیبی دهد که کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور و کارگران کمتر از ۱۸ سال، زنان باردار، مادران شیرده ومعلولین تحت مراقبت مخصوص قرار گیرند. فواصل تجدید معاینات این افراد نیز از طرف پزشک تعیین خواهد شد. کارفرما مکلف‌است نسبت به انجام دستورات پزشک کار در این موارد اقدام لازم بعمل آورد.
مبحث سوم – آزمایش‌های پزشکی و موقع شروع مجدد بکار
ماده ۹
بعد از غیبت مربوط به بیماری‌های حرفه‌ای و حوادث ناشی از کار با غیبت بیش از سه هفته مربوط به بیماری‌های غیرحرفه‌ای باغیبت‌های مکرر آزمایش پزشکی قبل از شروع مجدد بکار اجباری خواهد بود. این آزمایش باید مشخص نماید که کارگر می‌تواند به‌کار قبلی اشتغال یابد یا لازم است موقتاً یا برای همیشه به شغل دیگری اشتغال ورزد.
مبحث چهارم – آزمایش‌های تکمیلی
ماده ۱۰
در صورتی که پزشک کار تشخیص دهد آزمایش‌های تکمیلی دیگری از قبیل آزمایش‌های غیربالینی ازکارگر باید بعمل آید کارفرمامکلف است هزینه مربوط به این آزمایش‌ها را تامین نماید.
تبصره
مدت زمان لازم برای کلیه آزمایش‌های پزشکی جزو مدت و ساعات کار و یا اضافه کار کارگران محسوب می‌شود.
مبحث پنجم – مراقبت‌های بهداشتی کارگاه
ماده ۱۱
در موارد زیر نظارت و مراقبت به عهده پزشک مرکز بهداشت کار بوده و کارفرما مکلف به انجام دستورات پزشک می‌باشد.
الف – بهداشت عمومی کارگاه از نظر وضع بهداشتی ساختمان، نظافت آب آشامیدنی حمام، دستشویی، رخت کن، مستراح، دفع‌زباله، فاضلاب و همچنین بهداشت تاسیسات مربوط به رفاه کارگران از قبیل باشگاه، آشپزخانه، سالن غذاخوری، شیرخوارگاه،آسایشگاه، تغذیه و طرز تهیه و توزیع غذایی مصرفی کارگران.
ب – بهداشت محیط کار نسبت به کلیه عوامل فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی که ممکن است سلامت کارگران را مختل سازد مانندگرد و غبار، بخارات و گازهای زیان آور، تشعشعات و صدا، حرارت، رطوبت، نور،تهیه و ارتعاش.
ج – انجام نمونه برداری و آزمایش‌های لازم.
د- بهبودشرایط کار ازنظرات اثراتنامطلوبیکهکارگران به‌مناسبت شغل،سن، جنس، ساعت کار، میزان‌کارومسائلی از قبیل‌نوبت‌کاری، کارمزدی و تسلسل کارها با آن مواجه می‌شوند.
مبحث ششم – کمک‌های اولیه و مراقبت‌های فوری
ماده ۱۲
انجام کمک‌های اولیه در مورد تصادف و حوادث کار و مراقبت‌های فوری درباره مسمومیت‌ها و بیماری‌های اتفاقی بمنظورجلوگیری از تشدید وضع بیمار حادثه‌دیده.
ماده ۱۳
مراکز بهداشت کار باید آماده برای پذیرش فوری مصدومین و مسمومین باشد. مراکز بهداشت کار موسسات صنعتی که به اقتضاءشرایط کار ممکن است مخاطراتی از قبیل مسمومیت – خفگی به علت گازها – سوختگی – برق گرفتگی و غیره داشته باشند بایدمجهز به وسایل نجات حادثه دیده مخصوصاً سرم – اکسیژن – مقویات قلبی و تنفسی و همچنین افراد ورزیده و آشنا به نحوه تنفس‌مصنوعی باشند. کارفرما مکلف است لوازم مورد نیاز را تهیه و در اختیار مرکز بهداشت کار بگذارد.
مبحث هفتم – تکالیف مشورتی
ماده ۱۴
پزشک مسئول مرکز بهداشت کار مشاور بهداشتی مدیر کارخانه و عضو کمیته حفاظت و بهداشت کارگاه بوده و در جلسات‌کمیته‌های مزبور شرکت و در آنچه مربوط به امور بهداشتی و شرایط کار باشد اظهار نظرمی‌کند.
کارفرما موظف است پیشنهادهای بهداشتی مسئول مرکز بهداشت کار را اجرا نماید در صورت عدم توافق، نظر پزشک بازرس کارمنطقه در این موارد قطعی خواهد بود.
ماده ۱۵
هرگونه تغییر در تکنیک یا در نوع مواد اولیه و محصول تهیه شده باشد به اطلاع مسئول مرکز بهداشت کاربرسد تا در صورتی که‌تغییر مزبور از لحاظ بهداشتی مضر تشخیص گردد طبق ماده ۱۴ تذکر لازم به کارفرماداده شود.
مبحث هشتم – مطالعات و بررسی‌ها
ماده ۱۶
مرکز بهداشت کار باید با بررسی علل و منشاء غیبت کارگران راه‌های پیشگیری از حوادث و بیماری‌هایی را که موجب تعطیل کار وغیبت کارگران شده است تعیین و پیشنهاد نماید.
ماده ۱۷
مرکز بهداشت کار باید پرونده پزشکی برای کارگران تنظیم نماید و آمارهای مربوط به حوادث و بیماری‌های ناشی از کار و اطلاعات‌مربوط به شرایط بهداشتی کارگاه و خدمات مرکز بهداشت کار را بطور مرتب تهیه و به‌منظور بررسی نگهداری نماید.
ماده ۱۸
مسئول مرکز بهداشت کار موظف است در صورت مشاهده بیماری‌های شغلی و حوادث ناشی از کارمراتب را به مراجع ذی‌صلاحیت اعلام نماید بعلاوه وقتی پزشکی بیماری شغلی خطرناکی در کارگری مشاهده نمود تشخیص قطعی گردید باید مراتب رابه نحو مقتضی با خود کارگر در میان بگذارد.
تبصره
نمونه فرمهای مخصوص گزارش و اعلام بیماری‌های شغلی از طرف وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و دردسترس مراکز بهداشت‌کار گذاشته می‌شود.
ماده ۱۹
شرکت در مطالعه و طبقه بندی مشاغل به‌منظور نظارت بر تطابق کار با کارگر و واگذاری کارهای مناسب به کارگران مخصوصاًکارگران معلول با توجه به توانایی جسمی و روانی آنان از وظائف پزشک کار است و کارفرما مکلف است موجب انجام آنرا فراهم‌نماید.
فصل چهارم – انتخاب و استخدام پزشکان
ماده ۲۰
پزشک کار به‌وسیله کارفرما یا کارفرمایان انتخاب و طبق قراردادی مشغول کار می‌شود در قرارداد مزبور باید تمام نکات و کلیه‌وظائف ناشی از این نامه و شرایط استخدامی مخصوصاً مدت قرارداد کاملاً تصریح گردد.یک نسخه از قرارداد تنظیمی باید به اداره بازرسی کار منطقه فرستاده شود.
فصل پنجم – امور پرستاری
ماده ۲۱
مرکز بهداشت کار باید در تمام اوقات کار دارای پرستار دیپلمه با بهیار آشنا به امور بهداشت صنعتی وحوادث ناشی از کار باشد.
ماده ۲۲
تعداد پرستاران یا بهیاران برای مراکزی که دارای یک پزشک هستند حداقل دو نفر و برای مراکزی که بیش از یک پزشک دارند بایدبرای هر یک نفر پزشک که اضافه می‌شود یک پرستار یا بهیار اضافه در نظر گرفته شود.
ماده ۲۳
ساعت کار پرستاران باید طوری تنظیم گردد که حداقل پرستار یا بهیار در تمام اوقات کار در مرکز بهداشت کار حاضر باشد.
ماده ۲۴
وظائف پرستاران یا بهیاران مراکز بهداشت کار بشرح زیر است:
۱- انجام امور اداری مرکز بهداشت کار زیر نظر پزشک مسئول مرکز.
۲- انجام کمک‌های مقدماتی و فوری پزشکی.
۳- کمک به بیماران در انجام دستورات درمانی پزشکان.
۴- کمک در معاینات پزشکی به پزشک بهداشت کار.
۵- نظارت در امور بهداشتی کارگاه‌های مربوطه زیر نظر پزشک بهداشت کار.
۶- همکاری در اجرای برنامه‌های آموزش بهداشت در کارگاه‌های مربوطه.
۷- همکاری در اجرای برنامه‌های سالم سازی محیط کار و پیشگیری حوادث
۸- انجام خدمات مشورتی در غیاب پزشک بهداشت کار
۹- تنظیم و نگهداری پرونده‌های پزشکی و تهیه گزارش‌ها و آمار.
۱۰- نظارت بر امور کمک‌های اولیه در مرکز بهداشت کار و کارگاه‌ها.
فصل ششم – محل و لوازم مراکز بهداشت کار
ماده ۲۵
مرکز بهداشت کار باید در محل مناسبی داخل کارگاه یا در مجاورت آن قرار داشته و دارای قسمت‌های زیرباشد:
در مراکزی که فقط به‌وسیله یک پزشک اداره می‌شود:
الف – حداقل دو اطاق که وسعت هر یک از ۱۶ متر مربع کمتر نباشد.
ب – اطاق یا محل مناسبی برای انتظار
ج – سرویس‌های دستشویی، دوش آب سرد و گرم و توالت بهداشتی.
د – اطاق‌ها باید دارای دستشویی مجهز به آب‌سرد و گرم، تهویه مناسب و روشنایی کافی و وسایل لازم جهت گرم کردن و خنک‌کردن بوده و طوری ساخته شده باشند که هیچگونه صدایی مانع معاینات پزشکی نگردد.
۲- در مراکزی که بیش از یک پزشک دارند یک اطاق برای هر یک از پزشکان اضافه در نظر گرفته شودبعلاوه تعداد متناسب کابین‌برای تعویض لباس و یک اطاق کوچک برای مراقبت بیماران فراهم باشد.
۳- کارگاه‌هایی که از مرکز بهداشت کار مشترک استفاده می‌نمایند باید دارای اطاق مناسبی جهت کمک‌های اولیه در کارگاه‌باشند.
ماده ۲۶
صورت لوازم و وسایل مورد نیاز مراکز بهداشت کار و همچنین صورت کارگاه‌هایی که کار در آنها مستلزم مراقبت مخصوص است ازطرف وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و در اختیار کارفرمایان واگذار شود.
ماده ۲۷
متخلفین از اجرای مقررات این آیین‌نامه مشمول شق دوم از ماده ۶۰ قانون کار مصوب اسفند ماه ۱۳۳۷خواهند بود.
