امکانات و خدمات رفاهی که به کارگران و کارمندان تعلق می‌گیرد، موجب افزایش انگیره و کیفیت کاری آنها می شود. امکانات و خدمات رفاهی به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود. در قانون کار، فصل هشتم به تمامی این موارد پرداخته شده است.قبل از پرداختن به خدمات رفاهی کارگران و کارمندان، ابتدا تعریفی تعریفی از رفاه خواهیم کرد. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا از تمامی خدمات رفاهی مربوط به کارگران و کارمندان مطابق با قانون، اطلاعات کامل به دست آورید.
خدمات رفاهی کارگران و کارمندان به چه معناست؟
خدمات رفاهی کارگران و کارمندان به معنای کلیه خدماتی است که یک سازمان، اداره و یا شرکت در راستای رفاه کارکنان خود می‌تواند به کار گیرد.خدمات رفاهی می‌تواند امکاناتی نظیر امکانات برای سلامت جسمی و روحی، امکانات برای آموزش، امکانات برای فراهم کردن مایحتاج زندگی کارکنان، شامل شود.لازم به ذکر است که برخی از شرکت‌ها یا اداره‌ها، خود مسئولیت ارائه خدمات رفاهی برای کارکنان را بر عهده گرفته و برخی دیگر از سازمان‌ها نیز با گروه‌های دیگر به توافق رسیده و ارائه خدمات توسط آنها انجام می‌گیرد.
خدمات رفاهی کارگران
دولت مکلف است خدمات بهداشتی و درمانی برای کارگران مشمول قانون کار و خانواده آنها فراهم سازد. کارفرمایان در کارگاههای مشمول قانون کار مکلفند به استناد ماده ۱۴۸ قانون کار و بند الف ماده ۴ قانون تامین اجتماعی نسبت به بیمه نمودن کارگران خود که از جمله خدمات رفاهی کارگران است اقدام نمایند.
کارفرمایان مکلفند با کارگران فاقد مسکن همکاری لازم جهت تامین خانه های شخصی بنمایند وکارفرمایان کارگاههای بزرگ مکلف به احداث خانه های سازمانی در جوار کارگاه یا محل مناسب دیگری می باشند.
پیمان دسته جمعی کار عبارت است از پیمانی کتبی که به منظور تعیین شرایط کار فی مابین یک یا چند شورا یا انجمن صنفی یا نماینده قانونی کارگران از یک طرف و یک یا چند کارفرما و یا نمایندگان قانونی آنها از سوی دیگر و یا فی مابین کانون ها و کانونهای عالی کارگری و کارفرمایی منعقد می شود. هدف از مذاکرات دسته جمعی، بهبود شرایط تولید یا امور خدمات رفاهی کارگران یا حل مشکلات شغلی کارگران می باشد.
کلیه کارفرمایان مشمول قانون کار مکلفند محل مناسبی برای ادای فریضه نماز در کارگاه ایجاد نمایند و در ایام ماه مبارک رمضان، برای رعایت حال روزه داران باید شرایط و ساعات کار را طوری تنظیم نمایند (با همکاری انجمن اسلامی و شورای اسلامی کار و یا سایر نمایندگان قانونی کارگران) که اوقات کار مانع فریضه روزه نبوده و مدتی از اوقات کار را هم برای ادای فریضه نماز و صرف افطار و سحری اختصاص دهند.
خدمات رفاهی کارگران – کارگاههای موقت
در کارگاههای که برای مدت محدود و برای کاری معین (مانند راه سازی و …) دور از مناطق مسکونی ایجاد می شوند، کارفرمایان موظفند ۳ وعده غذای مناسب و ارزان قیمت برای کارگران فراهم نمایند که حداقل یک وعده آن باید غذای گرم باشد و نیز به اقتضای فصل، محل و مدت کار باید خوابگاه مناسب برای کارگران ایجاد نماید.
در صورت دوری کارگاه و عدم امکان تردد با وسیله نقلیه عمومی، کارفرما باید برای رفت و برگشت کارکنان خود، وسیله نقلیه مناسب فراهم نماید.
کارفرمایان مکلفند برای ایجاد و اداره امور شرکتهای تعاونی کارگران کارگاه خود تسهیلات لازم را از قبیل محل، وسایل کار و امثالهم فراهم نمایند.
کارفرمایانی که از فراهم نمودن شرایط رفاهی عنوان شده برای کارگران خودداری نمایند به مجازات مقرر در ماده ۱۷۳ قانون کار محکوم خواهند شد.
کارفرمایان مکلفند با همکاری وزارت کار و وزارت ورزش محل مناسبی برای استفاده کارگران در رشته های مختلف ورزشی ایجاد نمایند. همچنین کلیه کارگاهها موظفند حسب اعلام و با نظارت وزارت کار نسبت به ایجاد کلاسهای سواد آموزی اقدام نمایند.
به استناد تبصره ماده ۱۵۵ قانون کار شرط ورود کارگران به دوره های مراکز کارآموزی، حداقل داشتن گواهینامه نهضت سوادآموزی یا معادل آن است.
ماده۱۴۷
دولت مکلف است خدمات رفاهی بهداشتی و درمانی را برای کارگران و کشاورزان مشمول این قانون و خانواده آنها فراهم سازد.
ماده۱۴۸
کارفرمایان کارگاههای مشمول این قانون مکلفند بر اساس قانون تامین اجتماعی، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.
ماده۱۴۹
کارفرمایان مکلفند با تعاونی های مسکن و در صورت عدم وجود این تعاونی ها مستقیما” با کارگران فاقد مسکن جهت تامین خانه های شخصی مناسب ، همکاری لازم را بنمایند و همچنین کارفرمایان کارگاهای بزرگ مکلف به احداث خانه های سازمانی درجوار کارگاه و یا محل مناسب دیگر می باشند.
تبصره۱
دولت موظف است با استفاده از تسهیلات بانکی و امکانات وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری هاو سایر دستگاههای ذیربط همکاری لازم را بنماید.
تبصره۲
نحوه و میزان همکاری و مشارکت کارگران ، کارفرمایان و دستگاههای دولتی و نوع کارگاههای بزرگ مشمول این ماده طبق آئین نامه ای خواهد بود که توسط وزارتین کار و امور اجتماعی و مسکن وشهرسازی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده۱۵۰
کلیه کارفرمایان مشمول این قانون مکلفند در کارگاه ، محل مناسبی برای ادای فریضه نماز ایجاد نمایند و نیزدر ایام ماه مبارک رمضان برای تنظیم شعائر مذهبی و رعایت حال روزه داران ، باید شرایط و ساعات کار را به همکاری انجمن اسلامی و شورای اسلامی کار و یا سایر نمایندگان قانونی کارگران طوری تنظیم نمایند که اوقات کار مانع فریضه روزه نباشد. همچنین مدتی از اوقات کار را برای ادای فریضه نماز و صرف افطار یا سحری ، اختصاص دهند.
ماده۱۵۱
در کارگاههائی که برای مدت محدود، به منظور انجام کاری معین ( راه سازی و مانند آن ) دور ازمناطق مسکونی ایجاد می شوند ، کارفرمایان موظفند سه وعده غذای مناسب و ارزان قیمت (صبحانه ، نهار و شام )برای کارگران خود فراهم نمایند ، که حداقل یک وعده آن باید غذای گرم باشد.در این قبیل کارگاهها به اقتضاء فصل ، محل و مدت کار ، باید خوابگاه مناسبی نیز برای کارگران ایجادشود.
ماده۱۵۲
در صورت دوری کارگاه و عدم تکافوی وسیله نقلیه عمومی ، صاحب کار باید برای رفت و برگشت کارکنان خود وسیله نقلیه مناسب در اختیار آنان قرار دهد.
ماده ۱۵۳
کارفرمایان مکلفند برای ایجاد و اداره امور شرکتهای تعاونی کارگران کارگاه خود ، تسهیلات لازم را از قبیل محل ، وسایل کار وامثال اینها فراهم نمایند.
تبصره
دستورالعملهای مربوط به نحوه اجرای این ماده با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر کار وامور اجتماعی خواهد رسید.
ماده۱۵۴
کلیه کارفرمایان موظفند با مشارکت وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تربیت بدنی کشور محل مناسب برای استفاده کارگران در رشته های مختلف ورزش ایجاد نمایند.
تبصره
آئین نامه نحوه ایجاد و ضوابط مربوط به آن و همچنین مدت شرکت کارگران در مسابقات قهرمانی ورزشی یا هنری و ساعات متعارف تمرین ، توسط کار و امور اجتماعی و سازمان تربیت بدنی کشورتهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده ۵۵
کلیه کارگاهها موظف اند برحسب اعلام وزارت کار و امور اجتماعی و با نظارت این وزارت وسازمانهای مسئول در امر سوادآموزی بزرگسالان ، به ایجاد کلاسهای سوادآموزی بپردازند. ضوابط نحوه اجرای این تکلیف ، چگونگی تشکیل کلاس ، شرکت کارگران درکلاس ، انتخاب آموزش یاران وسایر موارد آن مشترکا” توسط وزارت کار و امور اجتماعی و نهضت سواد آموزی تهیه وبه تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
تبصره
شرط ورودکارگران به دوره های مراکز کارآموزی ، حداقل داشتن گواهینامه نهضت سواد آموزی یا معادل آن است .
ماده۱۵۶
دستورالعملهای مربوط به تاسیسات کارگاه از نظر بهداشت محیط کار، مانند غذاخوری، حمام و دستشویی برابر آئین نامه‌ای خواهدبود که توسط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تصویب و به مرحله اجرا در خواهد آمد.
